Analyse 'Mijn moeder is mijn naam vergeten'

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Mondeling en Poëzieanalyse

Poëzieanalyse
Bij het begin van dit gedeelte van het mondelinge examen dien je het gedicht voor te lezen,
dat je in het voorbereidingslokaal hebt ontvangen. Van jou wordt verwacht dat je naar
aanleiding van het voorgelegde gedicht vragen over de vorm kunt beantwoorden met
behulp van de volgende begrippen uit de poëzieanalyse: rijm, metrum, enjambement,
dichtsoort, strofebouw, beeldspraak en stijlfiguren. Ook worden vragen over de inhoud van
het gedicht gesteld

stappenplan

1. Eerste indruk van gedicht

2. strofebouw

3. rijm en ritme

4. beeldspraak/stijlfiguren

5. betekenis en interpretatie

stappenplan

1. Eerste indruk van gedicht

2. strofebouw

3. rijm en ritme

4. beeldspraak/stijlfiguren

5. betekenis en interpretatie

Lesdoel

Na vandaag kan je de belangrijkste stijlfiguren en vormen van beeldspraak herkennen en benoemen

 

voorbeelden?

 Stijlfiguren

Stijlfiguren zijn formuleringen die gebruikt worden om bij jou als lezer een effect te bereiken.  In deze les gaan we de volgende stijlfiguren behandelen: tegenstelling, herhaling, paradox, synesthesie, opsomming, pleonasme, tautologie, hyperbool en retorische vraag. 

Stijlfiguren

Tegenstelling = woorden, zinnen, tekstgedeelten zijn tegengesteld.

In het donker is geen lichtpunt. 

 

Paradox = tegengestelde begrippen die toch met elkaar verbonden zijn. Je ziet woorden die tegengesteld zijn, maar als je goed over de zin nadenkt, blijken de woorden toch minder tegengesteld. Vele eersten zullen de laatsten zijn.

Synesthesie = vermenging van zintuigen  scherpe blik, schreeuwende kleuren

'Kalm aan, en rap een beetje! '.

Toen ik binnenstapte, werd ik overdonderd door de scherpe geur die er hing.

Op het eerste gezicht lijkt deze zin niet logisch omdat 'kalm' en 'rap' een tegenovergestelde betekenis hebben. Wanneer je iets langer nadenkt en de zin nogmaals lees, dan staat er eigenlijk dat iemand snel rustig moet worden.

Stijlfiguren

herhaling (repetitio)= een woord of woordgroep wordt herhaald

Nooit, maar dan ook nooit, zal ik jou begrijpen. 

pleonasme = een vanzelfsprekende eigenschap van een begrip wordt nog eens (meestal overbodig) genoemd. 

De politie heeft de drenkeling tijdig gered. 

tautologie = hetzelfde begrip wordt met synoniemen herhaald. 

Wij zijn gelukkig en blij met de komst van ......... 

 Stijlfiguren

Opsomming = opsomming van namen, feiten of andere gegevens. 

Hyperbool = sterke overdrijving. 

Wat een wereldvent, die kan werkelijk alles!

Eufemisme = zachter maken

Iets te diep in het glaasje kijken.

Retorische vraag = een vraag waar je geen antwoord op wil, omdat je het antwoord al weet. 

Ben je helemaal gek geworden?  

Oefeningen

1. Elke zin in dit adviesrapport heb ik ontelbare keren gecontroleerd. ​
2. Toch vind je op zo’n begraafplaats nog heel wat levende organismen. ​
   
3. Geld, ja, geld is het enige wat hem bezig houdt. ​
   
4. Tijdens het feest hangt de hele zaal vol met ballonnen, slingers en foto’s. ​
   
5. Stof verdwijnt waar Swiffer verschijnt! ​
6. De aanwezige bezoekers werden het museum uitgestuurd. 
7. Is dit echt hoe jij je het hele jaar gaat gedragen? 
8. Het vliegtuig maakte een duikvlucht naar beneden. 
9. Hij is naar zijn laatste rustplaats gebracht.
   
10. Hij sprak haar met warme woorden toe.
    

Beeldspraak

• Wat is beeldspraak?
• Heb je voorbeelden?
• Waarom gebruik je beeldspraak?

 Beeldspraak 

Schrijvers spreken vaak met beelden. Zo kan je zeggen 'jouw kamer is een rotzooi',  maar het beeld 'zwijnenstal' is waarschijnlijk krachtiger. 

Beelspraak heeft te maken met figuurlijk taalgebruik. Je moet zelf herkennen wat de schrijver écht bedoelt. Daarvoor moet je ontdekken wat letterlijk bedoeld wordt (object) met het figuurlijke woord (beeld). Je hebt verschillende vormen: vergelijking-met-als, vergelijking-zonder-als, metafoor, metonymia en personificatie. 

3.3 Beeldspraak 

OBJECT (letterlijk)                          BEELD (figuurlijk)

1.  Een hele bazige docent 

2.                                                     De muren luisteren mee

3.  Een heel slank persoon   

4.                                                       Ze verdronk in emoties

 Beeldspraak

Van welke soort sprake is, hangt af van:

• de aanwezigheid van object
• de relatie tussen beeld en object.  

 Beeldspraak

vergelijking-met-als = beeld én object aanwezig, met verbindingswoord

vergelijking-zonder-als = beeld én object aanwezig, zonder verbindingswoord

metafoor = alleen beeld aanwezig, beeld en object hebben iets gemeenschappelijks (vergelijking)

metonymia = alleen beeld aanwezig, beeld heeft  een andere relatie met object.

personificatie = levenloze voorwerpen/begrippen worden als levend voorgesteld

Beeldspraak

vergelijking-met-als = beeld én object aanwezig, met verbindingswoord

Die man  gedraagt zich echt als een beest! 

De jongens leken net  een kudde dieren.  

Beeldspraak

vergelijking-zonder-als = beeld én object aanwezig, zonder verbindingswoord

Die man is echt een beest! 

Karel is een echte angsthaas

Beeldspraak

metafoor = alleen beeld aanwezig, beeld en object hebben iets gemeenschappelijks (vergelijking/gelijkenis).

Aan de voet van de berg stond ze te wachten. 

beeld = aan de voet

object = aan de onderkant 

Voet en aan de onderkant hebben iets gemeenschappelijks (gelijkenis)! 

Beeldspraak

metonymia = alleen beeld aanwezig, beeld heeft een relatie met het object

Andere relaties: 

• Je noemt maker ipv product                  Ik heb een echte Van Gogh
• Je noemt materiaal ipv product           Even de ijzers onderbinden
• Je noemt verpakking ipv inhoud          Mag ik nog een kopje? 
• Je noemt een deel ipv geheel               De neuzen tellen
• Je noemt geheel ipv deel                        Nederland won 1-0 van Duitsland

 Beeldspraak

personificatie = levenloze voorwerpen/begrippen worden als levend voorgesteld

Mijn hart zei dat ik het moest doen.

beeld = je hart zegt ... 

Je hart krijgt een menselijke eigenschap

Oefenen

1. Die snoepjes keken mij smekend aan.
   
2. Die leraar gedraagt zich altijd als een echte dictator.​
   
3. Mijn moeder heeft een hart van goud.​
   
4. Mijn vader rijdt in een gloednieuwe Jaguar. 
5. Zij sprintte als een gazelle over de renbaan. 
6. De regering kwam met een tsunami van nieuwe voorschriften 
7. De school beslist of jij geschorst wordt.
   
8. De economie zucht en steunt onder dit regeringsbeleid
9. Hij won goud in die spannende wedstrijd
10. Zijn hoofd, een biet, sprak boekdelen