V4 - TH3 genetica - BS4

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 3 Genetica

BS 3 Monohybride kruisingen

Begrippen deze les

kruisingsvraagstuk	monohybride kruising
kruisingsschema	stamboom
ouders = P	nakomelingen = F #
testkruising

stappenplan kruisingsvraagstukken

1. Wat zijn de mogelijke allen? 
   
2. Wat is het genotype van ouder #1? -> wat zijn de mogelijke gameten?
3. Wat is het genotype van ouder #2? -> wat zijn de mogelijke gameten?
4. Maak een kruisingstabel en vul deze in.
5. Schrijf op wat de mogelijke genotypes zijn en de kans hierop. 
6. Schrijf op wat de mogelijke fenotypes zijn en de kans hierop. 

Kruisingstabellen

gameten van ouders langs de assen

in de cellen: mogelijke genotypen bij nakomelingen

Voorbeeld

kans dat bij bevruchting de zaadcel het recessieve allel bevat is 1/2

kans dat bij bevruchting de eicel het recessieve allel bevat is 1/2

De kans dat de zygote dus beide recessieve allelen bevat is 1/2 * 1/2 = 1/4

stambomen

huiswerk

opdracht 19 t/m 36

vragen die jullie willen bespreken?? 

Thema 3 Genetica

BS 4 Geslachtschromosomen

Leerdoelen vandaag

Na deze les kan je:

• beschrijven op welke wijze geslachtschromosomen het geslacht van een mens bepalen. 
• een kruisingsschema maken voor X-chromosomale overwerving en hieruit of uit stambomen de frequentie van genotypen en fenotypen van nakomelingen afleiden. 

Begrippen deze les

X-chromosoom

Y-chromosoom 

X-chromosomaal

draagster 

Karyogram

Karyogram

de geslachtschromosomen

Karyogram

de geslachtschromosomen

hoe erven de genen hierop over? 

De verdeling van de geslachtschromosomen

meiose verdeelt de chromosomen over 2 gameten

bij vrouwen 

• 2 X-chomosomen 
  
• dus in elke gameet 1 X-chromosoom
  

bij mannen 

• 1 X-chromosoom en 1 Y-chromosoom  
  
• dus in een de helft van de gameten een X-chromosoom en de andere helft een Y-chromosoom 
  

De vorming van geslachtscellen

de bevruchting

de kern van de zaadcel (X of Y) fuseert met de eicel (altijd X)

als de zaadcel een X bevat ontstaan er een meisje

• X van de zaadcel + X van de eicel
  

als de zaadcel een Y bevat ontstaat er een jongen

• X van de zaadcel + Y cel

hoe gaat de overerving op de geslachtschromosomen? 

stappenplan kruisingsvraagstukken

1. Wat zijn de mogelijke allen? 
   
2. Wat is het genotype van ouder #1? -> wat zijn de mogelijke gameten?
3. Wat is het genotype van ouder #2? -> wat zijn de mogelijke gameten?
4. Maak een kruisingstabel en vul deze in.
5. Schrijf op wat de mogelijke genotypes zijn en de kans hierop. 
6. Schrijf op wat de mogelijke fenotypes zijn en de kans hierop. 

Voorbeeld vraag: 

48. Bij mensen is het allel voor kleurenblindheid recessief en X-chromosomaal ( X^k). Een man die alle kleuren kan zien en zijn vrouw die draagster is krijgen een kind. 

a. Maak een kruisingsschema van deze kruising

b. Hoe groot is de kans dat het kleurenblind is als het een dochter wordt geboren? 

c. Hoe is de kans dat het kind kleurenblind is als een zoon wordt geboren? 

Voorbeeld vraag: 

48. Bij mensen is het allel voor kleurenblindheid recessief en X-chromosomaal ( X^k). Een man die alle kleuren kan zien en zijn vrouw die draagster is krijgen een kind. 

a. Maak een kruisingsschema van deze kruising

1. mogelijke allelen X^kY kb - X^KY nkb - X^KX^K nkb- X^KX^k nkb- X^kX^k kb

2. genotype ouder 1 -> X^KY -> gameten X^K en Y

3. genotype ouder 2 -> X^Kx^k

Voorbeeld vraag: 

48. Bij mensen is het allel voor kleurenblindheid recessief en X-chromosomaal ( X^k). Een man die alle kleuren kan zien en zijn vrouw die draagster is krijgen een kind. 

a. Maak een kruisingsschema van deze kruising

1. mogelijke allelen X^kY kb - X^KY nkb - X^KX^K nkb- X^KX^k nkb- X^kX^k kb

2. genotype ouder 1 -> X^KY -> gameten X^K en Y

3. genotype ouder 2 -> X^Kx^k

	X K	Y
X K
X k

Voorbeeld vraag: 

48. Bij mensen is het allel voor kleurenblindheid recessief en X-chromosomaal ( X^k). Een man die alle kleuren kan zien en zijn vrouw die draagster is krijgen een kind. 

a. Maak een kruisingsschema van deze kruising

1. mogelijke allelen X^kY kb - X^KY nkb - X^KX^K nkb- X^KX^k nkb- X^kX^k kb

2. genotype ouder 1 -> X^KY -> gameten X^K en Y

3. genotype ouder 2 -> X^Kx^k

	X K	Y
X K	X K X K	X K Y
X k	X K X k	X k Y

Voorbeeld vraag: 

5. Schrijf op wat de mogelijke genotypes zijn en de kans hierop. 

6. Schrijf op wat de mogelijke fenotypes zijn en de kans hierop. 

	X K	Y
X K	X K X K	X K Y
X k	X K X k	X k Y

Voorbeeld vraag: 

5. Schrijf op wat de mogelijke genotypes zijn en de kans hierop. 

(stap 1) mogelijke allelen 

X^kY  -> 1 van de 4 = 25%

X^KY  -> 1 van de 4 = 25%

X^KX^K -> 1 van de 4 = 25%

 X^KX^k -> 1 van de 4 = 25 %

6. Schrijf op wat de mogelijke fenotypes zijn en de kans hierop. 

	X K	Y
X K	X K X K	X K Y
X k	X K X k	X k Y

Voorbeeld vraag: 

6. Schrijf op wat de mogelijke fenotypes zijn en de kans hierop. 

X^kY  -> 1 van de 4 = 25% =  kleurenblind

X^KY  -> 1 van de 4 = 25% = niet kleurenblind

X^KX^K -> 1 van de 4 = 25% = niet kleurenblind

 X^KX^k -> 1 van de 4 = 25 % = niet kleurenblind

terug naar de vragen : 

6. Schrijf op wat de mogelijke fenotypes zijn en de kans hierop. 

	X K	Y
X K	X K X K	X K Y
X k	X K X k	X k Y

Voorbeeld vraag: 

6. Schrijf op wat de mogelijke fenotypes zijn en de kans hierop. 

X^kY  -> 1 van de 4 = 25% =  kleurenblind

X^KY  -> 1 van de 4 = 25% = niet kleurenblind

X^KX^K -> 1 van de 4 = 25% = niet kleurenblind

 X^KX^k -> 1 van de 4 = 25 % = niet kleurenblind

b) kans op een kleurenblinde dochter?      c) kans op een kleurenblinde zoon?

6. Schrijf op wat de mogelijke fenotypes zijn en de kans hierop. 

	X K	Y
X K	X K X K	X K Y
X k	X K X k	X k Y

Voorbeeld vraag: 

6. Schrijf op wat de mogelijke fenotypes zijn en de kans hierop. 

X^kY  -> 1 van de 4 = 25% =  kleurenblind

X^KY  -> 1 van de 4 = 25% = niet kleurenblind

X^KX^K -> 1 van de 4 = 25% = niet kleurenblind

 X^KX^k -> 1 van de 4 = 25 % = niet kleurenblind

b) kans op een kleurenblinde dochter?                  c) kans op een kleurenblinde zoon?

b) kans op X^kX^k niet aanwezig = 0%

6. Schrijf op wat de mogelijke fenotypes zijn en de kans hierop. 

	X K	Y
X K	X K X K	X K Y
X k	X K X k	X k Y

Voorbeeld vraag: 

6. Schrijf op wat de mogelijke fenotypes zijn en de kans hierop. 

X^kY  -> 1 van de 4 = 25% =  kleurenblind

X^KY  -> 1 van de 4 = 25% = niet kleurenblind

X^KX^K -> 1 van de 4 = 25% = niet kleurenblind

 X^KX^k -> 1 van de 4 = 25 % = niet kleurenblind

b) kans op een kleurenblinde dochter?             c) kans op een kleurenblinde zoon?

b) kans op X^kX^k niet aanwezig = 0%.                   c) kans op X^kY ?  -> is 25%

6. Schrijf op wat de mogelijke fenotypes zijn en de kans hierop. 

	X K	Y
X K	X K X K	X K Y
X k	X K X k	X k Y

Tips bij  X- (of Y-) chromosomaleovererving

check of het X- of Y- chromosomaal overerft

gooi nooit alle fenotypes op 1 hoop -> want resultaat is dus afhankelijk van het geslacht

let op!!!

in het dierenrijk is niet altijd XX vrouw en XY man!! 

-> vogels!!! 

X-chromosomale overerving

Bij kanaries komt een allel e voor dat X-chromosomaal en recessief is. Embryo's die geen allel E bezitten, sterven in een vroeg stadium. Bij vogels hebben mannetjes twee X-chromosomen per lichaamscel en vrouwtjes één X- en één Y-chromosoom. Een kanarievrouwtje paart met een homozygoot kanariemannetje.

• Hoe groot is de kans dat het eerst-uitgekomen kanariemannetje heterozygoot is voor deze eigenschap? Laat dit zien met een kruisingsschema. 
  

X-chromosomale overerving

Hieronder staat een stamboom. De personen die met grijs aangegeven zijn, hebben een ziekte. De zwarte personen zijn gezond. De ziekte wordt veroorzaakt door één gen dat X- chromosomaal is. Vrouw 7 is in verwachting van kind 11. De baby blijkt een meisje te zijn. Hoe groot is de kans dat meisje 11 de ziekte heeft?

 

Hieronder staat een stamboom. De personen die met grijs aangegeven zijn, hebben een ziekte. De zwarte personen zijn gezond. De ziekte wordt veroorzaakt door één gen dat X- chromosomaal is. Vrouw 7 is in verwachting van kind 11. De baby blijkt een meisje te zijn. Hoe groot is de kans dat meisje 11 de ziekte heeft?

huiswerk van BS4

opdracht 40 t/m 51

ga even 15 minuten aan de slag ermee!

zo nabespreken en BS5