12.5 Als het mis gaat

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 12.5 Als het misgaat 

Even herhalen

Een patiënt met bloedgroep AB- heeft een bloedtransfusie nodig, van welke bloedgroepen kan hij bloed ontvangen?

Een patiënt met bloedgroep A+ heeft een bloedtransfusie nodig, van welke bloedgroepen kan hij bloed ontvangen?

Een patiënt met bloedgroep B- heeft een bloedtransfusie nodig, van welke bloedgroepen kan hij bloed ontvangen?

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 12.5 Als het mis gaat

Doel en begrippen 12.5

Je leert de bouw en werking van virussen kennen en hoe kanker, allergische reacties en auto-immuunziekten ontstaan

risico-factoren kanker, screenen, 

Risicofactoren kanker

Kanker ontstaat als als cellen onterecht te veel gaan delen.

Het kan toevallig ontstaan door fouten (mutaties) bij het verdubbelen van DNA als voorbereiding op een celdeling

Risicofactoren als roken, straling, bepaalde chemicaliën en bepaalde virussen vergroten de kans op mutaties en dus op kanker.

Screenen

In Nederland wordt bevolkingsonderzoek uitgevoerd om veel voorkomende vormen van kanker vroegtijdig op te sporen.

Bijvoorbeeld: uitstrijkje voor baarmoederhalskanker (vrouwen 30-60), mammografie voor borstkanker (vrouwen 50-75), darmkanker (55-75 jaar).

Uitzaaiïng

Zodra een tumorcel via bloed of lymfe naar een ander orgaan gaat spreek je over een uitzaaiïng.

Controle celdeling

De normale celdeling staat onder 

controle van regelgenen. 

Die regelgenen coderen voor 

regel-eiwitten.

Controle celdeling

Regelgenen die de celdeling stimuleren

-> proto-oncogenen

Regelgenen die de celdeling remmen

-> tumorsuppressorgenen

Controle celdeling

Mutaties in die regelgenen kunnen zorgen voor een ongecontroleerde celgroei: tumor.

proto-oncogenen wordt oncogen en stimuleert de celdeling te veel

tumor-suppressorgen maakt niet werkend eiwit en remt de celdeling niet meer.

Virussen

Virussen

Virussen bevatten RNA of DNA.

Dit wordt in de gastheercellen gebracht (infectie).

Met behulp van transciptie en translatie door de gastheer worden nieuwe virusdeeltjes gemaakt.

De gastheercel gaat kapot en de nieuwe virussen gaan op zoek naar nieuwe gastheercellen.

Virussen

Virussen

Papegaaienziekte wordt door een bacterie veroorzaakt. Papegaaien en andere vogels kunnen de ziekte op mensen overbrengen via besmette deeltjes in de lucht. Als iemand die inademt, kunnen de bacteriën via de longen in het bloed terechtkomen. De ziekte geeft soms alleen griepachtige verschijnselen, maar kan ook zeer ernstig zijn. Na infectie worden antistoffen gemaakt. Waar bevinden de antistoffen tegen papegaaienziekte zich dan?

1. alleen in de lymfe
2. alleen in de weefselvloeistof
3. alleen in het bloedplasma
4. in de lymfe, de weefselvloeistof en het bloedplasma

Een stekelbaars raakt geïnfecteerd met een virus.

Is de hoeveelheid antistof in het bloed van de stekelbaars op dag 8 groter dan, kleiner dan of gelijk aan de hoeveelheid op dag 3?

1. kleiner dan
2. gelijk aan
3. groter dan

Kinderen in Nederland worden ingeënt tegen Hib als ze 2, 3, 4 en 11 maanden oud zijn. Dat gebeurt samen met de zogenaamde DKTP-inenting. Hierdoor wordt tegelijkertijd immuniteit opgebouwd tegen difterie, kinkhoest, tetanus, polio en Hib-ziekten.

Worden bij zo’n DKTP-Hib-vaccinatie lichaamsvreemde antigenen in het lichaam gebracht? Zo ja, hoeveel verschillende soorten?

1. ja, één soort
2. ja, meerdere soorten
3. nee

Allergische reactie

Een reactie van je immuunsysteem op onschuldige lichaamsvreemde stoffen (allergenen).

Bijvoorbeeld pollen, pinda's,

noten, .......

Roodheid, niezen, tranen, 

opgezwollen slijmvliezen

Allergische reactie

Bij een allergische reactie ontstaat bij de afweerreactie een ander type antistoffen (IgE).

Deze antistoffen hechten aan

Mestcellen = 

Witte bloedcellen in slijm-

vliezen en luchtwegen.

Allergische reactie

Bij een volgend contact met het antigeen barsten de mestcellen open en verspreiden Histamine.

Histamine zorgt voor een 

ontstekingsreactie 

--> Allergische reactie.

Autoimmuunziekte

Als het afweersysteem lichaamseigen antigenen als lichaamsvreemd ziet. 

Het specifieke afweersysteem wordt ingeschakeld en Tc-cellen gaan eigen lichaamscellen aanvallen.

--> lysis (lek prikken)

Orgaantransplantatie

Bij een orgaantransplantatie wordt gekeken naar het type antigenen op de lichaamscellen van de donor en de ontvanger. Die moeten voldoende op elkaar lijken.

Dit zijn de HLA-antigenen, deze kunnen het afweersysteem activeren en er zijn een miljoen varianten. 

Een goede match vinden soms dus erg lastig!

Examenvraag: Astma

Veel astmapatiënten zijn overgevoelig voor bepaalde antigenen die bij inademing in de bronchiën komen en daar een allergische reactie veroorzaken. Zo een astma-aanval wordt gekenmerkt door benauwdheid en kortademigheid, veroorzaakt door een krampachtig samentrekken van spieren in de wand van de bronchiën.

De antigenen brengen in bepaalde cellen in de slijmlaag van de luchtwegen de productie van een antistof type Ig-E op gang. Deze antistof sensibiliseert in de wand van de bronchiën mestcellen, die reageren door bepaalde stoffen af te geven. Deze stoffen veroorzaken, onder andere via het zenuwstelsel, het optreden van spiercontracties in de wand van de luchtpijpvertakkingen.

2p − Hoort de productie van Ig-E tot de aspecifieke en/of tot de specifieke afweer?

− Welke cellen produceren deze antistof?

Opdrachten

- Maken 12.5 

Klaar? 

Maken Examentraining H12 Gezondheid