Kleur en verkleuring

• Natuur, Leven en Technologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Kleur en verf

Hoofdstuk 5

Van Gogh onder de loep

Kleurstoffen

• oplosbaar in water
• organische stoffen
• geschikt voor kleuren van kleding en gekleurde inkt
• kleurstoffen hechten aan hetgeen dat ze kleuren

Pigmenten

• stof die bepaalde kleur licht reflecteert
• onopgelost is het een poeder/korrels
• hecht niet aan hetgeen je wilt kleuren
• heeft bindmiddel nodig voor hechting

Eigenschappen van pigmenten

• lichtechtheid
• oplosbaarheid in bindmiddel
• dekkend vermogen
• grootte van korrels
• chemische reactiviteit 

Lichtechtheid

UV-licht heeft invloed op de kleur van pigmenten

Door breken van chemische bindingen

Hoe beter pigment de kleur behoudt, hoe beter de lichtechtheid

Oplosbaarheid in bindmiddel

Als pigment oplost in bindmiddel, kan het gaan mengen met lagen verf eronder en erboven. 

Verf gaat dan "bloeden"

Dekkend vermogen

Ook wel transparantie genoemd

Geeft aan hoe doorzichtig de kleur is

Is de lichtechtheid van karmijnrood groot of klein?

1. groot
2. klein

Organische pigmenten

Afkomstig uit planten en dieren

Koolstofverbindingen

Levert intense, vaak warme, kleuren

kleur kan wel afwijken per 

Cochenille / Karmijnrood

Waarom heeft een pigment kleur?

De kleur van het pigment wordt veroorzaakt door reflectie van licht

Bij een blauw pigment, wordt geel en rood licht niet gereflecteerd, maar geabsorbeerd

Wanneer is een organische stof een pigment?

Organische pigmenten bevatten dubbele bindingen in een geconjugeerd systeem

Hierin wisselen dubbele en enkele bindingen elkaar af

geconjugeerd systeem

niet-geconjugeerd systeem

Benzeen

• De elektronen in de dubbele binding verplaatsen zich;
  
• Dat kan in alle geconjugeerde systemen
• Elektronen in de dubbele binding zijn vrije elektronenparen

Organisch pigment

Bevat groepen die voor de kleur zorgen door een elektronenpaar op te nemen 

En groepen die de kleur versterken door elektronenparen te doneren

Samen vormen deze een "complexe verbinding"

Chromofore groep

Auxochrome groep

Chromofoor/auxochroom

Chromofore groepen bevatten altijd dubbele bindingen

bijv: -COOH of >C=C<

Auxochrome groepen bevatten vrije elektronenparen

bijv: -OH 

Hoe noem je de omcirkelde groep?

1. Chromofoor
2. Auxochroom

Hoe noem je de omcirkelde groep?

1. Chromofoor
2. Auxochroom

Anorganische pigmenten

• Natuurlijke anorganische pigmenten
• Synthetische anorganische pigmenten

Natuurlijke anorganische pigmenten

Afkomstig van mineralen of gesteenten

bijv: lapis lazuli pigment

Meestal oxides van metalen 

bijv: gele oker (gehydrateerd ijzeroxide)

Synthetische anorganische pigmenten

Kleur wordt hierbij ook veroorzaakt door overdragen van elektronen:

Via redoxreactie, een overdracht van lading

Door opname vrije elektronenparen (overgangsmetalen)

Overgangsmetaal

Bij overgangsmetalen is de d-schil niet volledig gevuld

deze metalen kunnen elektronenparen opnemen

Overgangsmetalen in pigmenten

Overgangsmetalen kunnen vrije elektronenparen opnemen

In een binding met groepen die vrije elektronenparen doneren ontstaat een "complexe verbinding"

Waar kwam je dat eerder tegen?

Wat is een verschil tussen een kleurstof en een pigment?

1. kleurstoffen zijn organisch, pigmenten zijn anorganisch
2. kleurstof is oplosbaar, pigment is onoplosbaar
3. kleurstof verft zonder bindmiddel, pigment niet
4. kleurstof is niet lichtecht, pigment wel

Indigo wordt gebruikt voor het kleuren van spijkerstof. Is het een kleurstof of pigment?

1. kleurstof
2. pigment

Van pigment naar verf

Bindmiddel 

• vloeistof
• plakt pigmentkorrels aan elkaar
• plakt pigmentkorrels aan doek (of wat je ook schildert)
• maakt de verf smeerbaar

Bindmiddel vs oplosmiddel

Bindmiddel blijft achter op doek -> droogt op

Oplosmiddel wordt soms gebruikt om verf te verdunnen -> verdampt

Welk mengsel is verf?

1. een oplossing
2. een suspensie
3. een emulsie