Leesvaardigheid H5 en H6 (BASIS)

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Cursus 1 meer dan lezen - Herhaling onderbouw

Havo 4

Lesprogramma

• Voorkennis activeren
• Aan de slag met opdrachten
• Afsluiting les 

Lesdoelen

Aan het einde van de les weet ik...

- wat tekstverbanden zijn

- kan ik de twaalf tekstverbanden herkennen

- wat het verschil is tussen een functiewoord en een
   signaalwoord

- waarom een schrijver rekening houdt met zijn publiek

Hoe herken je verbanden in de tekst?

'ten eerste', 'ten tweede' en 'vervolgens' zijn signaalwoorden. Bij welk tekstverband passen deze signaalwoorden?

1. Chronologisch
2. Tegenstellend
3. Vergelijkend
4. Opsommend

'doordat', 'waardoor' en 'daardoor' zijn signaalwoorden. Bij welk tekstverband passen deze signaalwoorden

1. Toelichtend
2. Voorwaardelijk
3. Oorzakelijk
4. Redengevend

'daarom', 'omdat' en 'dat blijkt uit' zijn signaalwoorden. Bij welk tekstverband passen deze signaalwoorden?

1. Redengevend
2. Doel-middel
3. Samenvattend
4. Toegevend

'dus', 'daarom' en 'kortom' zijn signaalwoorden.
Bij welk tekstverband passen deze signaalwoorden?

1. Samenvattend
2. Concluderend
3. Redengevend
4. Voorwaardelijk

Wat is het verschil tussen een functiewoord en een signaalwoord?

Functiewoord

Er zijn ook andere woorden waaraan je verbanden in een tekst kunt herkennen, zoals oplossing, verklaring, argument, voordeel, stelling. Deze functiewoorden geven de functie van een tekstdeel aan. Sommige ervan duiden, niet geheel toevallig, ook een tekststructuur aan.

Door functiewoorden kun je soms ook het tekstdoel herkennen.

Functiewoord - signaalwoord

Het verschil tussen een functiewoord en een signaalwoord is dat een functiewoord dus iets zegt over een tekstgedeelte en een signaalwoord zegt iets over het verband tussen tekstgedeeltes (of tussen alinea’s of zinnen).

Functiewoorden: oorzaak, gevolg, oplossing, samenvatting, stelling, voorbeeld , verklaring, argument.

Bij functiewoorden staan vaak signaalwoorden.

Begrippen uit §Lezen

Online vindplaats begrippen Nieuw Nederlands 

ná cursus 10 

onder paragraaf HANDIG!

Voorbeelden functiewoorden

Woorden waarmee je de functie van (een deel van) een alinea binnen een tekst kunt benoemen:

• aanbeveling – goede raad: de schrijver doet een suggestie voor de oplossing van een probleem

• aanleiding – actuele gebeurtenis die de schrijver gebruikt om zijn tekst aan op te hangen

• afweging – soort vergelijking: de schrijver moet van bijvoorbeeld voor- en nadelen of voor- en tegenargumenten bepalen wat het belangrijkste is

• anekdote – (waargebeurd en meestal grappig) verhaaltje als illustratie (voorbeeld) bij het onderwerp van een tekst

• constatering – vaststelling of waarneming van een feit of een verschijnsel

• definitie – zeer nauwkeurige omschrijving van een woord of een begrip

• nuancering – verfijning of kleine aanpassing van een bewering of een stelling

• probleemstelling – omschrijving van een probleem

• tegenargument – uitspraak waarmee een schrijver of spreker een standpunt of een argument probeert te weerleggen of te ontkrachten

• uitwerking – extra, vaak meer gedetailleerde informatie

• verklaring – uitleg waarom iets is zoals het is

• vraagstelling – vraag die in (een deel van) de tekst centraal staat

• weerlegging – sterke ontkrachting van een argument of een tegenargument

Voorbeelden functiewoorden

• probleemstelling – omschrijving van een probleem

• tegenargument – uitspraak waarmee een schrijver of spreker een standpunt of een argument probeert te weerleggen of te ontkrachten

• uitwerking – extra, vaak meer gedetailleerde informatie

• verklaring – uitleg waarom iets is zoals het is

• vraagstelling – vraag die in (een deel van) de tekst centraal staat

• weerlegging – sterke ontkrachting van een argument of een tegenargument.

Begrippen uit §Lezen

Online vindplaats begrippen Nieuw Nederlands 

ná cursus 10 

onder paragraaf HANDIG!

Hoe kun je zien voor welk publiek een tekst bedoeld is?

Voor welk publiek een tekst bedoeld is, kun je vaak zien aan het onderwerp, de bron (publicatieplaats), het taalgebruik (zinslengte, woordkeus, toon) en de lay-out (lettertype(n), kleurgebruik, illustraties enz.).

Publiek

Een schrijver of spreker wil met zijn tekst iets bereiken. Door rekening te houden met het publiek, de mensen die de tekst lezen of aanhoren, vergroot hij de kans dat hij zijn tekstdoel bereikt. Voor welk publiek een tekst bedoeld is, kun je vaak zien aan het onderwerp, de bron (publicatieplaats), het taalgebruik (zinslengte, woordkeus, toon) en de lay-out (lettertype(n), kleurgebruik, illustraties enz.).

Publiek

Als je zelf schrijft of spreekt, moet je van tevoren een paar zaken bedenken:

• Wat weet het publiek al over het onderwerp en wat nog niet? Sluit aan bij de voorkennis van de lezers of luisteraars, maar vertel niet te veel dingen die ze al weten.

• Wat is het niveau van het publiek? Stem je woordkeus en je zinsbouw daarop af. Gebruik bij een jong publiek geen moeilijke woorden en lange zinnen; leg in een scriptie of een profielwerkstukpresentatie specialistische begrippen (vaktermen) uit.

Publiek

• Welke toon is het meest geschikt? Afhankelijk van onder andere het onderwerp, de situatie en het doel van je tekst kun je kiezen voor een serieuze toon (bijv. neutraal, kritisch, bezorgd) of voor een luchtige toon (humoristisch, ironisch). Ook in de aanspreekvorm kun je variëren: je klasgenoten spreek je aan met ‘jullie’, maar tot ouders richt je je (formeler) met ‘u’.

Aan de slag

Ga aan de slag volgens de planning in de lesmethode.
Hier staat precies wat er af moet zijn voor de toetsweek.