4H - 4.3 - De paus en de kruistochten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

4.3 - De Paus en de kruistochten

steden en staten 

1000- 1500

Lesdoelen

• je kunt de verschillen uitleggen tussen de geestelijke en wereldlijke macht
  
• je kunt met voorbeelden uitleggen waarom en hoe de Paus streefde naar vergroting van zijn macht
• je kunt uitleggen waardoor en hoe het machtstreven van de Paus leidde tot het Oosters Schisma
• je kunt uitleggen waardoor en hoe het machtstreven van de Paus leidde tot conflicten met keizer en koningen, zoals de investituurstrijd

geloof van de bevolking 

paus, bisschoppen en priesters

bestuur van een land & 

rechtspraak 

koningen en keizers 

Geestelijke macht        vs      wereldlijke macht

Tweezwaardenleer: geestelijke en wereldlijke macht heersen elk over eigen gebied

Tweezwaardenleer: Volgens deze leer uit de vijfde eeuw verdeelde Christus de macht tussen de wereldlijke macht en de geestelijke macht tussen de paus en de vorst of keizer door ze allebei een zwaard te geven.  

christendom steeds sterker in Europa

Oorzaken:

• vanaf ±1000 is het christendom het volksgeloof in Europa
• het morele kompas
• bestuurlijke taken
  

Gevolg: macht van de Paus groeit

Maar ook steeds meer kritiek op de Paus

Oorzaken: 

1. Oosters Schisma
   
2. Investituurstrijd
   

Oosters Schisma

1054

Patriarch (hoge kerkleider) in Constantinopel en Paus in Rome krijgen ruzie over wie de meeste macht had. Ze doen elkaar in de ban.

Gevolg: splitsing van de christelijke kerk.

Investituurstrijd

De Investituurstrijd was een conflict dat plaatsvond in de 11e en 12e eeuw tussen de paus en verschillende Europese heersers. Het belangrijkste geschilpunt was het recht om bisschoppen te benoemen.

Gevolg: Ruzie tussen Paus en keizer

Keizer Hendrik IV klopt aan bij Paus in Canossa

Paus schenkt de keizer vergiffenis

Einde investituurstrijd

Hendriks opvolger, zijn zoon Hendrik V, maakte in 1122 uiteindelijk een eind aan de Investituurstrijd door af te zien van bemoeienissen met kerkelijke zaken. Deze beslissing werd bekend als het Concordaat van Worms.

Zelf verder werken

Lees paragraaf 4.3 
& 

Maak opdrachten 1, 2 en 3 van paragraaf 4.3

4.3 - De Paus en de kruistochten

Heilige Oorlog of terreur? 

Herhalingsvragen vorige les:

• 1. Wat houdt de tweezwaardenleer in de middeleeuwse samenleving in?
• 2. Wat was de belangrijkste oorzaak van het Oosters Schisma in de christelijke kerk?
• 3. Wat was een gevolg van het Oosters Schisma? 
• 4. Beschrijf waar de Investituurstrijd over ging?
  
• 5. Hoe werd de Investituurstrijd uiteindelijk opgelost?
  

6. Het Oosters schisma vond plaats in:

1. 1000
2. 1054
3. 1095
4. 1210

7. Welke bewering over de Investituurstrijd is juist?

1. De investituurstrijd begon toen de Duitse koning wilde scheiden van zijn vrouw en de paus geen toestemming gaf.
2. De investituurstrijd ging over de vraag wie de Duitse bisschoppen mocht benoemen: de paus of de Duitse koning.
3. De investituurstrijd werd gewonnen door de Duitse koning, die de steun had van de machtige Duitse keurvorsten.
4. De investituurstrijd had tot gevolg dat Duitsland een eenheidsstaat werd, met een machtige koning aan het hoofd.

8. Hoe werd de Investituurstrijd uiteindelijk beslist?

1. De paus mag als enige bisschoppen benoemen, de vorsten mogen als enige het land besturen
2. De paus mag als enige bisschoppen benoemen en mag bovendien ook rechtspreken over het land
3. Zowel de paus als de vorsten mogen bisschoppen benoemen, de vorsten mogen als enige het land besturen.
4. De vorsten mogen als enige bisschoppen benoemen en zij mogen bovendien ook het land bestuuren.

Lesdoel van vandaag

• je kunt de oorzaken en gevolgen van de kruistochten beschrijven.
  

Byzantijnse rijk bedreigd

1080

Seldjoeken (Turkse moslims) bezetten het Heilige Land en dreigen Constantinopel aan te vallen.

Byzantijnse keizer vraagt Paus om hulp.

Kruistochten: 1095

Paus Urbanus II roept bevolking van Europa op tot een heilige oorlog tegen de moslims, een kruistocht.

De Paus heeft daarbij 2 doelen:

1. bevrijden van het Heilige Land van de moslims
   
2. herstellen van zijn eigen macht in de Oosterse Kerk
   

Paus Urbanus:

Waarom op kruistocht?

• religieuze overtuiging (pelgrimstocht)
  
• vorsten krijgen meer aanzien
  
• rijkdom en avontuur voor hoge adel (plunderen!)
  

Gevolgen kruistochten

economisch - handelscontacten tussen Europa en Arabische wereld (vooral luxe producten uit Midden-Oosten)

cultureel - wetenschappelijke kennis uit Arabische wereld
naar Europa

Zelf verder werken

Lees paragraaf 4.3 
& 

Maak opdrachten 4 en 7 paragraaf 4.3

In 1096 werd voor de eerste keer opgeroepen om op kruistocht te gaan. Duizenden Europeanen gingen toen mee. Welke stad was het einddoel van deze kruistocht?

1. Constantinopel
2. Jeruzalem
3. Rome
4. Mekka

Wat was voor Paus Urbanus II de belangrijkste reden om de eerste kruistocht uit de roepen?

1. Op bedevaart werden allerlei voorwerpen meegenomen die vereerd werden, dit werden relikwieën genoemd.
2. De Sjeldsjoeken veroverden het Midden-Oosten op de Arabieren.
3. De heilige plaatsen zoals het heilige graf waren in handen van de islamitische Seldsjoeken.
4. Zo konden mensen een aflaat krijgen voor hun zonden.

Geeft de bron antwoord op de vraag:

'Wat waren de redenen van mensen om mee te gaan op kruistocht?'

1. Wel bruikbaar
2. Een beetje bruikbaar
3. Niet bruikbaar

Zet in de goede volgorde van vroeger naar later

1

2

3

4

5

Karel de Grote leent land uit aan leenman

Eerste kruistocht naar Jeruzalem

Oosters Schisma

In Mesopotamië ontwikkelt men een schrift

Germanen vallen Romeinse Rijk binnen

Als een land steeds meer als eenheid wordt bestuurd

Ontstaan en groei van steden.

Als een land steeds meer vanuit één plek wordt bestuurd

strijd over wie de hoogste macht heeft, de keizer of de paus

Gewapende tocht van christenen om land op niet-christenen te veroveren

voorrechten van een stad

Kruistocht

Stadsrecht

Investituurstrijd

Verstedelijking

Centralisatie

Staatsvorming