Thema 5 - Planten

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Thema 5

Planten

PE

Toetsweek: SE V4 Thema 1, V5 Thema 3 en 5

Basisstof 1

- Je kunt beschrijven hoe lengte- en diktegroei bij kruid- en houtachtige planten plaatsvindt en dat stamcellen hiervoor verantwoordelijk zijn

Bouw

• Dekweefsel: beschermt tegen waterverlies en infecties
• Vaatweefsel: bestaat uit hout- en bastvaten. Houtvaten in jaarringen houtachtige planten. Transportvaten in vaatbundels kruidachtige planten.
• Vulweefsel: fotosynthese, opslag en stevigheid

Groei

• Delingen in meristeem toppen van stengels en wortels (groeipunten) zorgen voor lengtegroei
• Diktegroei: cambium
• Celstrekking en celspecialisatie één van twee dochtercellen stamcel in meristeem

Cambium

• Ringvormig meristeem
• Houtcellen naar binnen, bastcellen naar buiten
• Kunnen vaten vormen
• Meer houtcellen dan bastcellen

Houtvaten en bastvaten

• Houtcellen maken secundaire celwanden van cellulose en lignine, dwarswanden verdwijnen
• Bastvaten krijgen openingen tussen cellen, celkernen verdwijnen

Jaarringen

• Voorjaar wijde houtvaten met dunne wanden, vervoeren veel water en opgeloste stoffen
• Zomer nauwe houtvaten met dikke wanden

Plastiden

• Ontstaan in meristeem
• Etioplasten in donker gevormd, in licht ontstaan chloro- en chromoplasten
• Leukoplasten slaan zetmeel (amylo), olie (elaio) of eiwitten (proteïno) op
• Plastiden kunnen in elkaar overgaan

Basisstof 2

- Je kunt beschrijven hoe planten water met mineralen opnemen, transporteren en afgeven

- Je weet hoe huidmondjes de gaswisseling van planten reguleren en dat de opname van koolstofdioxide in relatie staat met de afgifte van water

Sapstroom

• Houtvaten (xyleem): anorganisch - water en zouten 
• Bastvaten (floeem): organisch - water en assimilatieproducten (glucose)

Watertransport wortelcellen

• Bij kurkbandjes actief transport mineralen via celmembraan
  
• Hoge osmotische waarde in centrale cilinder
• Osmose naar centrale cilinder
• Kurkbandjes verhinderen terugstromen water
• Water in houtvat stijgt --> worteldruk

Waterpotentiaal

• Verplaatsing van water (MPa)
• Osmotisch potentiaal wordt negatiever met meer opgeloste stoffen
• Drukpotentiaal wordt positiever met hogere turgordruk
• Water beweegt van hoog naar laag waterpotentiaal

Stijgende sapstroom

• Cohesie en adhesie samen grotere kracht dan zwaartekracht
• Water wordt omhoog getransporteerd

Houtvaten

• Watertransport door verschil waterpotentiaal door verdamping, water aangevuld door capillaire werking (verdampingsstroom)
• Huidmondjes kunnen sluiten om verdamping tegen te gaan
• In zomer vooral verdamping, in lente vooral worteldruk

Huidmondjes

• Regelen verdamping
• Afname turgor sluitcellen door watertekort zorgt voor vormverandering waardoor huidmondje dicht gaat
• Kan ook onder invloed van licht en CO2

Bastvaten

• Bevat vooral suiker
• Variabele richting sapstroom, van suikerbron naar plek waar suiker nodig is of opgeslagen wordt

Basisstof 3

- Je kunt uit de opname en afgifte van zuurstof en koolstofdioxide door een plant de intensiteit van de fotosynthese (koolstofassimilatie) afleiden

- Je kunt beschrijven hoe opslag van assimilatieproducten (organische stoffen) in planten plaatsvindt

Absorptiespectrum

• Chlorofyl absorbeert verschillende golflengten licht
• Chlorofyl reflecteerd golflengte licht met kleur groen
• Absorptiespectrum laat zien welke golflengten worden geabsorbeerd
• Geabsorbeerd licht wordt gebruikt voor fotosynthese

Beperkende factoren

• Intensiteit fotosynthese: snelheid waarmee glucose wordt gevormd en zuurstof vrijkomt
• Bepaald door factor die het minst gunstig  is: beperkende factor

Overdag: fotosynthese + dissimilatie

's Nachts: dissimilatie

Basisstof 4

- Je kunt verschillende manieren van voortplanting bij planten beschrijven

Voortplantingsorganen plant

Zelfbestuiving en kruisbestuiving

Insecten bestuiving

Wind bestuiving

Bevruchting

Ontwikkeling vrucht

Verspreiding zaden

Ongeslachtelijke voortplanting

Stekken

Weefselkweek

Enten

Basisstof 5

- Je weet dat planten met behulp van signaalstoffen reageren op interne en externe signalen

Auxine

• Licht vermindert aanmaak auxine
• Auxineconcentratie lager aan belichte zijde
• Belichte zijde groeit langzamer
• Stengeltop groeit richting licht
• Auxine door zwaartekracht in onderkant stengel, waardoor deze naar boven groeit
• In wortel andersom

Fototropie

Geotropie

Ethyleen

Bescherming

• Mechanisch: haren, stekels, doorns
• Chemisch: stoffen die niet lekker of dodelijk zijn
• Indirect: lokstof die natuurlijke vijand aantrekt

• Bouw planten
• Meristemen, groeipunten
• Houtvaten en bastvaten, cambium, jaarringen
• Transport door houtvaten en bastvaten, capillaire werking, worteldruk, waterpotentiaal
• Huidmondjes
• Assimilatie en dissimilatie, beperkende factor
• Geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting, bestuiving, bevruchting, stekken, enten, weefselkweek
• Auxine, fototropie en geotropie, ethyleen

biologiepagina.nl