1.4 Celorganellen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 1: Inleiding in de biologie

1.4 Celorganellen

• Je kunt een cel beschrijven als een zelfstandig functionerende biologische eenheid.
• Je kunt beschrijven hoe transport van stoffen via (cel)membranen plaatsvindt.

• Je kunt de bouw en functie beschrijven van het cytoskelet en het celmembraan beschrijven.

Eiwitten maken (Binas 79D)

Eiwitsynthese:

1. Celkern: DNA met code voor eiwit
2. ER met ribosomen
3. Golgisysteem

Secretie:

  4. Exocytose

Stap 1: De celkern

• Kernplasma met daarin chromosomen (lange moleculen DNA die rond een aantal eiwitten zijn gewikkeld) 
• DNA bevat informatie over de erfelijke eigenschappen van een organisme (bouw eiwitten bijvoorbeeld)
• Kernlichaampje: maakt delen van ribosomen, die de kern verlaten via kernporiën -> cytoplasma

Binas tabel 70A

Stap 2: Het Endoplasmatisch Reticulum (ER)

Uitgebreid netwerk van dubbele membranen dat is aangesloten op het kernmembraan

• Ruw (RER): met ribosomen op de membranen. Een ribosoom is een bolvormig organel dat eiwitten produceert (synthese) die in blaasjes vervoerd worden
• Glad (GER): bevat geen ribosomen, dus andere functie afhankelijk van celtype (bijv: productie vetten/hormonen, giftige stoffen onschadelijk maken)

Stap 3: Het Golgisysteem

Bestaat uit opeengestapelde platte membranen in het cytoplasma van de cel

• Neemt blaasjes met eiwitten van RER op en bewerkt eiwitmoleculen totdat ze hun definitieve vorm hebben

Stap 4: Secretie

• Daarna afsnoeren eiwitblaasjes -> exocytose of enzymatische afbraak (zoals in lysosomen)

Samenvattend... (Binas tabel 79D)

Mitochondriën

• Bolvormig organel
• Dubbele membraan
• Afbraak koolhydraten, eiwitten en vetten
• Zuurstof en enzymen nodig -> ENERGIE ontstaat (in de vorm van ATP)

Binas 79D

De energiedragers

ATP wordt gevormd bij de verbranding van koolhydraten, eiwitten en vetten

Vrijgekomen energie wordt gebruikt voor stofwisselingsreacties en processen in de cel, zoals: eiwitsynthese, actief transport over membranen, bewegen, ademen, ALLES...

Binas tabel 67L

Chloroplasten

• Dubbel membraan en enzymen
• Thylakoïden
• Fotosynthese: lichtenergie => vorming glucose en zuurstof

Cytoskelet

• Netwerk van eiwitvezels: microtubuli en microfilamenten
• Vorm cel en organellen op plek
• Trilharen/Ciliën: signalen opvangen uit omgeving
• Motoreiwitten: verplaatsen zich langs cytoskelet en transporteren organellen of blaasjes met eiwitten 

Membranen

• Fosfolipiden dubbellaag met hydrofiele kop (P) en hydrofobe staart (2 vetzuurmoleculen - 1 verzadigd + 1 onverzadigd)
• Eiwitmoleculen: transport stoffen in/uit cel
• Receptoren met koolhydraatketens: herkenning
• Cholesterol: stevigheid

Binas 79D, 67G2+3

Het huiswerk 1.4:

Bestudeer blz. 35 t/m 45.

Maken + nakijken opdr. 58, 59 en 63 t/m 74.