HERHALING HOOFDSTUK 3

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Waarnemen

Met behulp van je zintuigen informatie over je omgeving verzamelen.

Wat nemen we waar?

We nemen prikkels waar.

Veranderingen in je omgeving (buiten je lichaam)

Koppel de juiste prikkel aan het juiste zintuig

Lichtzintuig

Reukzintuig

Smaakzintuig

Gehoorzintuig

Licht

Geur

Geluid

Stoffen in voedsel

Zintuigen kunnen prikkels opvangen en deze doorgeven. Zo kunnen wij bijv. licht, geluid, geur en aanraking waarnemen.

In de zintuigen liggen zintuigcellen. Deze zie je op de rode delen in de afbeeldingen, ze zijn aangesloten op zenuwen.

oog

Zintuigen in het oog: de gezichtszintuigen

3

Oor

Zintuigen in je oor: de gehoorzintuigen

1

Mond

Zintuigen in de mond: de smaakzintuigen

2

Neus

Zintuigen in de neus: de reukzintuigen

4

Huid

Zintuigen in de huid: tastknopjes/tastzintuigen , drukzintuigen, warme- en koudezintuigen

4

De informatie uit de prikkels neem je waar met je grote hersenen.

Wat is een impuls?

Je hersenen moeten de informatie van buiten het lichaam wel begrijpen.  Daarom zetten je zintuigen de informatie om in een elektrisch signaal: 

Een impuls

centraal zenuwstelsel

Geluid hard/zacht

Geluid hoog/laag

Overzicht van zintuigen en werking

Invloeden van buiten worden met de zintuigen verwerkt. 

De invloeden heten prikkels.

Prikkels zorgen voor impulsen vanuit de  zintuigcellen als de prikkel sterk genoeg is.

De impuls gaat dan via de zenuwen naar de hersenen. Dan heb je door dat je iets ruikt, voelt, hoort, ziet.

komt binnen bij je zintuigcellen

Elektrische signaaltje via een zenuw

Hersenen

Bewust

Prikkel

Impuls

Bas 5 De ogen

Leerdoelen:

• De bouw van het oog kennen
• Kunnen uitleggen hoe de zintuigcellen in het oog werken 
• Kunnen uitleggen wat de verschillen tussen de twee soorten zintuigcellen zijn
• Kunnen uitleggen hoe de pupilreflex werkt

Wie vangen de prikkels op?

1. gevoelszenuwen
2. zintuigen
3. bewegingszenuwen
4. centrale zenuwstelsel

welke zintuigen liggen niet in de huid?

1. tastzintuigen
2. warmtezintuigen
3. evenwichtszintuigen
4. pijnzintuigen

EINDE 

Bas 8 het hormoonstelsel

Leerdoelen:

• kunnen uitleggen wat hormonen zijn
• kunnen uitleggen hoe hormonen werken
• kunnen uitleggen hoe het suikergehalte geregeld wordt 

HORMONEN

Verspreiden van hormonen

Diabetes

= suikerziekte

Glucosegehalte/bloedsuikerspiegel  wordt geregeld

Opdracht uitleg

1. Teken een mens met daarin hormoonklieren: Bijnieren, eilandjes van Langerhans en eierstokken of teelballen. 
   
2. Zoek op internet nog twee extra hormoonklieren voor in je tekening.
   
3. Schrijf aan de onderkant van deze hormoonklieren wat de hormonen doen.

Max 20 minuten

Klaar? Maak opdrachten t/m 37!

Bas 9 Hersenen

Leerdoelen:

• de onderdelen en de functie van de hersenen kennen
• het verschil tussen gevoels- en bewegingscentra kennen

De hersenen

- grote hersenen

- kleine hersenen

- hersenstam

Hersenen

grote hersenen= bewustwording

kleine hersenen=  coördineren bewegingen en zorgen voor het evenwicht

hersenstam= verbinding tussen lichaam en hersenen en automatische functies

Grote en kleine hersenen: linker- en rechterhelft

• buitenste deel: schors, grijze stof, cellichamen
• binnenste deel: merg, witte stof, door isolatielaag om celuitlopers

Grote hersenen zijn het eindstation van impulsen uit zintuigen

Ieder zintuig eigen gebied: hersencentrum

hersencentra

Op de schors van de grote hersenen

liggen de gevoels- en bewegings-

centra;

gevoelscentra: eindpunt gevoels-

zenuwen

bewegingscentra: startpunt impuls

naar spieren

Uitdagende opdracht

1. Tijdens de pauze valt Mark buiten op de grond, hierbij is er een schaafwond op Mark zijn knie ontstaan.

a. Leg uit hoe het komt dat de schaafwond van Mark pijn doet, gebruik hierbij tenminste de volgende termen: zenuwen, pijnpunten en hersenen.

b. Stel dat mark verlamd is aan zijn benen. Ondervindt Mark dan pijn aan zijn schaafwond? Leg je antwoord uit.

Hersenen

Beantwoord de volgende vragen aan de hand van basisstof 9 (blz. 75) uit het boek.

Vraag 1

a. Wat is de functie van de grote hersenen?

b. Wat is de functie van de kleine hersenen?

Vraag 2

a. Wat wordt ook wel de grijze stof genoemd?

b. Wat wordt ook wel de witte stof genoemd?

Vraag 3

a. Vanuit waar komen de impulsen bij het maken van een bewuste beweging?

b. Bij iemand zijn de kleine hersenen aangetast door een gezwel. Als deze persoon een kopje wilt pakken, schiet zijn hand te ver door. Leg uit hoe dit wordt veroorzaakt.

Bas 10 De weg die impulsen afleggen

Leerdoelen:

• de twee verschillende vormen van verwerking van prikkels kennen

Reflex

Bewuste reactie

Wat is een reflex?

een vaste, snelle, onbewuste reactie op een bepaalde prikkel.

voorbeeld:

ooglidreflex, pupilreflex, terugtrekreflex.

Wat is een reflexboog?

De weg die impulsen afleggen bij een reflex.

Bewegingszenuwen geleiden impulsen van...

1. zintuigen naar het centrale zenuwstelsel
2. het centrale zenuwstelsel naar zintuigen
3. spieren naar het centrale zenuwstelsel
4. het centrale zenuwstelsel naar spieren

Wat is geen functie van de huid?

1. beschermen tegen gevaarlijke stoffen
2. zorgen dat het lichaam niet snel oververhit raakt.
3. de eerste verdediging tegen ziekteverwekkers.
4. de huid helpt niet met het warm houden

Wat is de eerste laag die je van buitenaf tegen komt in je huid?

1. Lederhuid
2. Kiemlaag
3. Hoornlaag
4. Onderhuidbindweefsel

Wat is het verschil tussen
tastzintuigen en drukzintuigen
Er zijn meerdere antwoorden goed....

1. Tastzintuigen liggen vlak onder de kiemlaag in de lederhuid
2. Door de tastzintuigen kun je glad, ruw, hard waarnemen
3. Drukzintuigen liggen in de kiemlaag
4. Overal in de huid liggen evenveel tastzintuigen

Rowan is gevallen, hij heeft een niet bloedende schaafwond, welk(e) deel of delen van de huid is NIET beschadigd?

1. Alleen de hoornlaag niet.
2. Alleen de kiemlaag niet.
3. Alleen de lederhuid niet.
4. Zowel de kiemlaag als de lederhuid niet.

Waar liggen je zintuigen in de huid?

1. Hoornlaag
2. Kiemlaag
3. Lederhuid
4. Onderhuids bindweefsel

Wat gebeurt er in de kiemlaag?

1. Er groeien daar constant nieuwe cellen
2. De cellen in deze laag zijn verhoornd (dood)
3. In deze laag bevinden zich alle zintuigen

Bij welke geluidssterkte beschadigen je oren direct

1. 20 dB
2. 90 dB
3. 110 dB
4. 140 dB

Als je een piep in je oor hebt nadat je bij harde muziek hebt gestaan dan....

1. Is je trommelvlies gescheurd
2. Is je oorschelp beschadigd
3. Is een trilhaartje in je oren beschadigd
4. Denken je hersenen de de muziek er nog is.

Het reukzintuig heeft invloed op de smaken die je kunt proeven.

1. ja
2. nee