2.1 politiek en burgerschap griekse wereld

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

De Oude Grieken

Lesdoel

Aan het einde van de les kan je:

Twee argumenten voor & twee argumenten tegen de eenheid van Griekenland beschrijven.

Je kent de verschillende bestuursvormen van stadstaten.

Je kan de KA's koppelen aan de lesstof

Kolonies buiten Griekenland 

• Een kolonie is een gebied van een land buiten dat land

• Griekenland is door het droge klimaat en de rotsachtige grond erg onvruchtbaar (slechts 20% is geschikt voor landbouw)

• Een mislukte oogst betekende al snel een hongersnood

Oplossing

• Sommige Grieken trokken weg, op zoek naar een beter leven

• Rond 750 v. Chr. hadden de Grieken kolonies in Spanje, Italië en Turkije

Magna Graecia

Cultureel verenigd

• Zelfde taal
• Zelfde goden
• Zelfde epos(sen)
  (heldenverhalen)
• Kunst
• Olympische spelen

Kenmerkend aspect: De klassieke “vormentaal” van de Grieks-Romeinse cultuur

Hiermee worden de architectuur, beeldhouwkunst en afbeeldingen bedoeld.

Wat minder letterlijk: Verhalen en toneelstukken die vaak samenhangen met de mythologie, of “historiën”.

Beeldhouwkunst

• Levensecht
• Details
• Dynamisch
• Naakt
• Ideaalbeeld van de mens: perfect en in balans

Architectuur

• Symmetrie
• Veel zuilen
• Gebouw bestaat uit verschillende onderdelen

De bewondering voor de Griekse (en later ook de Romeinse) kunst is altijd blijven bestaan en ging soms erg ver. De gevel van het Paleis op de Dam in Amsterdam is bijna een kopie van het Parthenon in Athene.

Theater

• Gespeeld in een halfrond theater
• Alle rollen gespeeld door mannen
• Gebruik van maskers voor gezichtsuitdrukkingen
• Twee soorten toneelspelen: komedie en tragedie

KA 4: De ontwikkeling van het wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat

BURGERSCHAP = de mate waarin burgers (inwoners van een stad, nu

een staat) inspraak hebben in het bestuur.

Nu is er bijv. meer burgerschap dan bijv. in de Griekse oudheid. 

De Atheense democratie

• 561-527 B.C., Tiran Peisistratos
• 509 B.C., Athene verdrijft laatste tiran
• --> Democratie (Demos & Kratos)
• Alleen mannen met burgerrecht

De Atheense Democratie

• Volksjury (loten)
• Raad van 500 (dagelijks bestuur)
  
• volksvergadering (directe democratie)

• Schervengericht / Ostracisme 

Gebruik bron 12.
Op welk risico van de democratie wees Plato

KA 4: De ontwikkeling van het wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat

De ontwikkeling in wetenschappelijk denken

 Vanaf de 6e eeuw (v. Chr) gingen Griekse filosofen voor het eerst op een andere manier denken over de natuur.

 Deze Griekse onderzoekers (filosofen) gingen verschijnselen in de natuur benaderen op een rationele manier i.p.v. een emotionele of mythologische manier.

Filosofie en wetenschap

filos = zoon/vriend

sofia = wijsheid

Mannen die allerlei aspecten van het bestaan onderzochten.

Ze dachten na over:

Burgerschap

Wetenschap (kennis / waarheidsvinding / onderzoeken)

Politiek

Enz. 

Het is een fragment uit het

boek Politica van de Griekse filosoof

Aristoteles. Keurde hij slavernij goed of af?

Natuurfilosofen

• Eigenlijk de voorlopers van moderne wetenschappers.
• Hebben belangrijke ontdekkingen gedaan, die (soms) vandaag de dag nog steeds kloppen.

Archimedes

• Natuurkunde/Wiskunde/Sterrenkunde
• Wet van Archimedes

Hippocrates

• Geneeskunde 
• Alle ziekten zijn verschillend (andere behandeling)
• Vier lichaamssappen
• Je moet dus de ziekte onderzoeken
• Oorzaak en genezing niet door Goden
• Zou een afstammeling van de halfgod Asclepius (Esculaap) zijn.
  

Eed van Hippocrates

De eed van Hippocrates is een eed waarin artsen zichzelf verplichten bepaalde beroepsregels te zullen handhaven. De eed is opgesteld in het Oudgrieks en is vernoemd naar de Griekse arts Hippocrates, die omstreeks 400 v.Chr. zijn leerlingen van het Asklepieion op het eiland Kos deze belofte liet afleggen.

Socrates

• Eén van de belangrijkste Atheense filosofen
• Goed en kwaad (Ethiek)
• Mensen doen slecht dingen als ze niet nadenken
• Socratische manier van vragen stellen
• Werd veroordeeld tot het leegdrinken van de gifbeker.

Plato

• Leerling van Socrates

 Oprichter van de Akademeia 
(Atheense academie - hoger onderwijs)

• Bekendste werk: De Staat, over politiek

Ideeënleer

In deze periode richtte hij zich steeds meer op de ‘Ideeënleer’, het gedachtegoed dat er van alle dingen in het universum perfecte ‘Vormen’ of ‘Ideeën’ bestaan. Alles wat wij om ons heen zien in de wereld zijn echter slechts ‘afspiegelingen’ van deze ideaalbeelden, waardoor de meeste mensen denken de ‘echte’ Ideeën te kennen, maar dat in werkelijkheid niet doen. Deze perfecte vormen liggen namelijk diep opgeslagen in onze ziel, waardoor ze alleen door filosofen te bestuderen zijn.

Aristoteles

• Leerling van Plato
  
• Filosoof én natuurkundige
• Mens is sociaal wezen kan alleen in een polis-gemeenschap volmaaktheid vinden
• Leraar Alexander de Grote

Einde Griekse Stadstaten

• Ionische steden (Turkije), Perzische rijk (6de eeuw v.Chr.)
• Opstand met hulp van Athene
• Athene vs Sparta (430-404 v.Chr.)
•  338 v.Chr., Koning Philippos (Macedonië) 
• Alexander de Grote (334 v.Chr.)

Maar geen einde aan de Griekse cultuur

Staatsvorm waarbij de macht bij een persoon ( koning) ligt

Macht is erfelijk

Koning heeft verantwoordelijkheid over het bestuur 

Staatsvorm waarbij de macht bij een persoon ligt, maar waarbij hij deze macht niet legitiem (wettig) heeft verkregen.  

Is vaak in het begin populair (omdat hij een ongewenste situatie heeft opgelost)

Regering door de adel. 

Kleine groep mensen hadden de macht en beslissen.

Regering van een kleine groep die niet perse van adel zijn. (bijvoorbeeld de slimsten of rijksten)

Belangrijke politieke beslissingen in de stad werden genomen door een volksvergadering.

Monarchie

Tirannie

Aristocratie

Oligarchie

Democratie

De Grieken stichtten koloniën.
Waarom deden ze dat?

Welk bestuur had de stad Athene?

1. Oligarchie
2. Democratie
3. Keizer
4. Tirannie

I. Athene lag in Griekenland, Sparta niet.
II. Athene was een stadstaat, Sparta niet.

1. stelling I is juist, stelling II is onjuist.
2. stelling I is onjuist, stelling II is juist.
3. Stelling I en II zijn allebei juist
4. Stelling I en II zijn allebei onjuist