5.3 De reformatie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Pak je boek en werkboek

Ga de opdrachten van 5.3 maken.

1 t/m 7, 9 t/m 13, 15

Noem twee belangrijk dingen
die horen bij:
de Renaissance en de Europese Expansie.

5.3 De reformatie

KA: De protestantse Reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had. 

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je uitleggen:

• welke kritiek er was op de katholieke kerk  
• hoe de kritiek leidde tot de splitsing in de kerk  
• hoe het protestantisme werd verspreid en welke strijd tussen katholieken en protestanten ontstond 

Kritiek op de Katholieke kerk.

Toenemende kritiek op de geestelijkheid:

• Streven naar wereldlijke macht door de Paus.
• Luxe leven, corruptie en rijkdom van de hoge geestelijkheid.
• Slechte opleiding  van de parochiepriesters. 

Paus Leo X deed in 1521 de hervormer Luther in de ban. Luther begon daarna een eigen kerk. 

Er was al langer kritiek op de rooms-katholieke kerk. Veel geestelijken leefden niet volgens het celibaat: ongetrouwd zijn.  

 Er was ook kritiek op de leer van de kerk: 

Erasmus: veel van wat de kerk leerde had niets met oorspronkelijke christendom te maken 

Luther: de geestelijken kunnen niet voor leken bemiddelen bij God. Alleen een oprecht geloof dat op de Bijbel was gebaseerd kon de zondige mens redden

Kritiek op de katholieke kerk.

Mensen die afweken van de katholieke leer werden vervolgd door de Inquisitie.

                         

                                                                                                                                        Kerkelijke rechtbank die niet-

                                                                                                                                       katholieken (ketters) opspoort 

                                                                                                                                       en veroordeelt.

Vanaf 15e eeuw: 

Kritiek op de geestelijkheid kon snel worden verspreid door de nieuw uitgevonden drukpers.

                                                   gevolg

Begin van de hervormingen / reformatie: Protestbeweging tegen misstanden en manieren  van geloven in de katholieke kerk. 

Veel Duitse vorsten hervormden de kerk in hun gebied. Zo ontstond in Duitsland een nieuwe protestantse kerk zonder zaken als het celibaat die niet op de bijbel waren gebaseerd. 

Deze lutherse kerk had dominees (predikanten): leiders van een protestantse kerkdienst. 

 Calvijn is de belangrijkste hervormer na Luther: 

de mens is zondig en slecht 

God bepaalde welke mensen naar de hemel gingen 

de overheid hoefde niet onvoorwaardelijk gehoorzaamd te worden, als de vorst ‘een valse godsdienst’ oplegde mocht het volk in opstand komen 

de kerk werd kaal, zonder franje 

in Frankrijk, Schotland en de Nederlanden kwam het calvinisme: protestantse leer van Calvijn 

Splitsing van de Kerk

Uitgangspunt Katholieke kerk:

• De kerk bepaalt de geloofsregels.
• Geestelijkheid is nodig voor het contact tussen God en gelovige

Humanisten

      Erasmus,             Luther,                Calvijn

Erasmus: Vulgaat staat vol fouten.

Luther en Calvijn: 

• Kerk is niet bezig met geloof maar met bijgeloof, rijkdom en macht.
• Bijbel is basis van het geloof
• Geestelijkheid is niet nodig

Kerk moet hervormd worden!

Paus Leo X bepaalde dat men een aflaat kon kopen om zonder berouw te tonen sneller in de hemel kon komen. Luther protesteerde hier-tegen in 1517 met 95 stellingen. Daarmee begon de protestantse Reformatie of Hervor-ming > het christendom viel uiteen in een katholieke kerk en de protestantse kerken. 

 

Leo X verbande Luther uit de kerk, maar Luther trok zijn kritiek niet in en werd vogelvrij verklaard door de Duitse keizer Karel V.  Luther kreeg asiel van de keurvorst van Sak-sen en vertaalde het Oude Testament in de Duitse volkstaal. 

Erasmus bleef wel Katholiek, hij wilde de kerk van binnenuit veranderen en geen andere kerk oprichten. 

Luther en Calvijn, twee kerkhervormers die na Erasmus kwamen dachten daar anders over. 

Luther stuurde in 1517 een brief naar de bisschop met 95 stellingen.

De volgende verschillen ontstonden tussen de katholieken en protestanten.

Katholiek:

• Paus is leider van de kerk
• Alle ambten in de organisatie van de kerk worden vervuld door geestelijken.
• Geestelijken mogen niet trouwen.
• In de kerk staat de eucharistieviering centraal.
• Geestelijken en heiligen zijn nodig als  bemiddelaars tussen de gewone mens en God

Protestants:

• Er is geen aparte leider van alle protestantse groepen te samen
• Alle taken in de kerk, worden door leken vervuld. Behalve het ambt van predikant.
• Predikanten mogen trouwen
• In de kerkdienst staat de preek van de predikant over een Bijbeltekst centraal.
• Geestelijken en heiligen zijn niet nodig, iedereen kan zelf zijn weg naar God vinden.

 

Verschillen tussen Luther en Calvijn: 

1. Kerkdiensten 

2. Weg naar hemel 

3. Rol van de vorst 

1. Verering van relikwieën en heiligen is bijgeloof. 

1. Verering van relikwieën en heiligen, branden van kaarsen en orgelspel is bijgeloof. 

2. Alleen door oprecht te geloven komt men in de hemel. 

2. Predestinatie: God heeft al bepaald of jij naar de hemel gaat. 

3. “Wiens gebied, diens gebed”, vorst mag het geloof voor zijn onderdanen te bepalen. 

3. Gelovige mag zelf zijn geloof bepalen, als de vorst dit niet toestaat mag de gelovige in opstand komen. 

Verspreiding en strijd

Regelmatig strijd door godsdienstige tegenstellingen: 

• Oorlog van Karel V tegen Lutherse vorsten. 

1555 Vrede van Augsburg:  Elke vorst mocht bepalen of zijn land katholiek of luthers werd. 

• Vanaf 1562 godsdienstoorlogen in Frankrijk tussen katholieken en hugenoten.

1598 Edict van Nantes: Frankrijk werd katholiek, maar hugenoten kregen vrijheid van godsdienst. 

• In Engeland ontstond de anglicaanse kerk in 1534 met Hendrik VIII als hoofd.  

1563 in‘de 39 artikelen’ werd de  leer van Engelse staatskerk werd vastgelegd. 

reactie Rooms Katholieke kerk:

Contrareformatie   

             

Bestrijding van het protestantisme en verbetering van de misstanden in de katholieke kerk. 

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

Stel 1 vraag over iets dat je deze
les nog niet zo goed hebt begrepen.