GR les 9: werkwoorden en rollen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Nederlands

Grammatica 

H1A P1 2029-2020

Les 9:

werkwoorden & rollen

Terugblik vorige lessen

Je kunt nu: 

1. ... de zinsdelen (wwgez, ow, lv, mv) in een zin benoemen.
2. ... de woordsoorten (lw, zn, bn, pvnw, bzvnw, vz) in een zin benoemen.
3. ... een zin in zinsdelen verdelen.

Resultaat = 

Je hebt 3 van de 4 leerdoelen van de lessenserie grammatica bereikt!

Wat nog overblijft ...

Dat wil zeggen dat er nog 1 leerdoel over is, namelijk:

Je kunt zelf zinnen maken met een aantal gegeven woordsoorten en zinsdelen.

Voordat je hiermee aan de slag gaat, maken we een tussenstapje.

Waarom?

Om het zelf zinnen maken wat makkelijker te maken.

Aan het einde van deze les ...

... weet je wat de functie is van het belangrijkste werkwoord in de zin. 

... kun je de rollen (zinsdelen) die het belangrijkste werkoord uitdeelt benoemen.

Uitleg

Op de volgende slides volgt uitleg over:

• de functie van het belangrijkste werkwoord in de zin.
• de zinsdelen die het belangrijkste werkwoord kan uitdelen in de zin.

Lees de uitleg goed door voordat je aan de opdrachten begint!

Functie van het werkwoord

Het belangrijkste werkwoord in de zin is de regisseur.  

Het deelt de rollen (= zinsdelen) uit. Het bepaalt welke zinsdelen in een zin kunnen voorkomen. 

Welke zinsdelen kan het werkwoord 'slaan' bij zich hebben?

1.  iemand kan slaan - onderwerp (hoofdrolspeler)                       

2. iemand kan worden geslagen - lijdend voorwerp (bijrolspeler, ondergaat)   

'Slaan' kan de zinsdelen 'onderwerp' en 'lijdend voorwerp' bij zich hebben. 

Mijn buurvrouw slaat haar kind. 

(buurvrouw = ow - haar kind = lv, slaat = wwgez)

Functie van het werkwoord

Welke zinsdelen kan het werkwoord 'vergeten' bij zich hebben?

1. iemand kan vergeten - onderwerp (hoofdrolspeler)    

2. iets kan worden vergeten - lijdend voorwerp (bijrolspeler, ondergaat)   

'Vergeten' kan de zinsdelen 'onderwerp' en 'lijdend voorwerp' bij zich hebben. 

Ik vergeet mijn huiswerk. 

(ik = ow = mijn huiswerk = lv - vergeet = wwgez)

Functie van het werkwoord

Welke zinsdelen kan het werkwoord 'geven' bij zich hebben?     

1. iemand kan geven - onderwerp (hoofdrolspeler)    

2. iets kan worden gegeven - lijdend voorwerp (bijrolspeler die ondergaat)   

3. aan iemand kan worden gegeven - meewerkend voorwerp (bijrolspeler die ontvangt) 

'Geven' kan de zinsdelen 'onderwerp', 'lijdend voorwerp' en meewerkend voorwerp bij zich hebben. 

De docent geeft strafwerk aan de leerling. 

(de docent = ow, strafwerk = lv, aan de leerling = mv, geeft = wwgez)

Aan de slag!

Op de volgende slides volgt steeds een werkwoord. 

Opdracht: Bepaal welke zinsdelen dit werkwoord uit kan delen.

Voorbeeld 1: Welke rollen kan praten uitdelen? onderwerp

Voorbeeld 2: Welke rollen kan lezen uitdelen? onderwerp - lijdend voorwerp - meewerkend voorwerp

Na de eerste 3 werkwoorden volgt een toelichting. Daarna niet meer. Deze zou je er zelf bij kunnen bedenken. 

Welke rollen kan het werkwoord uitdelen?

1. huilen

1. onderwerp
2. onderwerp en lijdend voorwerp
3. onderwerp, lijdend voorwerp en meewerkend voorwerp

Toelichting bij huilen

Iemand kan huilen: Ik huil.

ik = onderwerp

Welke rollen kan het werkwoord uitdelen?

2. lezen

1. onderwerp
2. onderwerp en lijdend voorwerp
3. onderwerp, lijdend voorwerp en meewerkend voorwerp

Toelichting bij lezen

Iemand kan iets lezen: Ik lees een boek

ik = onderwerp

een boek = lijdend voorwerp

Welke rollen kan het werkwoord uitdelen?

3. blaffen

1. onderwerp
2. onderwerp en lijdend voorwerp
3. onderwerp, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp

Toelichting bij blaffen

Iemand kan blaffen: De hond blaft.

de hond = onderwerp

Welke rollen kan het werkwoord uitdelen?

4. pesten

1. onderwerp
2. onderwerp en lijdend voorwerp
3. onderwerp, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp

Welke rollen kan het werkwoord uitdelen?

5. kijken

1. onderwerp
2. onderwerp, lijdend voorwerp
3. onderwerp, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp

Welke rollen kan het werkwoord uitdelen?

6. kopen

1. onderwerp
2. onderwerp, lijdend voorwerp
3. onderwerp, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp

Welke rollen kan het werkwoord uitdelen?

7. eten

1. onderwerp
2. onderwerp en lijdend voorwerp
3. onderwerp, lijdend voorwerp en meewerkend voorwerp

Welke rollen kan het werkwoord uitdelen?

8. koken

1. onderwerp
2. onderwerp, lijdend voorwerp
3. onderwerp, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp

Welke rollen kan het werkwoord uitdelen?

9. drinken

1. onderwerp
2. onderwerp en lijdend voorwerp
3. onderwerp, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp

Welke rollen kan het werkwoord uitdelen?

10. knuffelen

1. onderwerp
2. onderwerp en lijdend voorwerp
3. onderwerp, lijdend voorwerp en meewerkend voorwerp

Welke rollen kan het werkwoord uitdelen?

11. bellen

1. onderwerp
2. onderwerp, lijdend voorwerp
3. onderwerp, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp

Welke rollen kan het werkwoord uitdelen?

12. aaien

1. onderwerp
2. onderwerp en lijdend voorwerp
3. onderwerp, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp

Welke rollen kan het werkwoord uitdelen?

13. bakken

1. onderwerp
2. onderwerp en lijdend voorwerp
3. onderwerp, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp

Welke rollen kan het werkwoord uitdelen?

14. sturen

1. onderwerp
2. onderwerp en lijdend voorwerp
3. onderwerp, lijdend voorwerp en meewerkend voorwerp

Einde van de les!

Well done!