Karel en Elegast, les 3

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Literatuur van de middeleeuwen

Karel en Elegast, les 3

Programma

• Lezen in je boek (leeskring, 10 minuten)
• Karel en Elegast (gelezen tot en met blz 47): opdracht 
• Uitleg
• Karel en Elegast: verder lezen, t/m blz. 61

Opdracht

• Werk in tweetallen.
• Samenvatting met 8 fouten.
• Kritisch lezen  dus!
• Markeer de foute zinnen, vul het schema in.
• 8 minuten! 

Uitleg

We staan stil bij de anonieme schrijver en bij de functie van middeleeuwse literatuur. Je leert over het belang van het ploegijzer, over de vrouw in de middeleeuwen en over het verschil tussen hoofs en dorpers. 

Anonieme schrijver

• Karel ende Elegast - anonieme auteur
• Gebruikelijk in de middeleeuwen
• Schrijvers werkten in opdracht. Middeleeuwse literatuur werd net als andere vormen van middeleeuwse kunst in opdracht gemaakt. . 
• Opdrachtgevers: vorsten, rijke burgers of het hoofd van een klooster
• Een schrijver was vooral vertaler en bewerker. Hij streefde niet naar originaliteit. Een middeleeuws verhaal was gebaseerd op eerdere teksten (verhalen, liederen), op bronteksten. 
• De Karelepiek gaat terug op het chanson de geste uit de Franse literatuur. Dit waren verhalende liederen over helden en al dan niet verzonnen gebeurtenissen uit de tijd van Karel de Grote. 

Het ploegijzer

Het stelen van een ploegijzer gold in de middeleeuwen als een zwaar misdrijf. Wie ermee gesnapt werd, kon ter plekke opgehangen worden. Om twee redenen:

1. De ploeg was heel belangrijk voor de landbouw, voor het eten dus. Daarbij was metaal ontzettend kostbaar. Verschillende boerengezinnen deelden daarom een ploeg. Met het stelen van een ploeg maakte je veel slachtoffers. 

2. Inbrekers gebruikten zo'n ploeg graag. De dief ging er dan ook vast geen voorname dingen mee doen. 

Pikte je zo'n ding? Dan was je dus dubbel fout. 

De vrouw in de middeleeuwen

• Karel ende Elegast: Eggeric slaat zijn vrouw, deze vrouw wordt later door haar broer, Koning Karel, aan Elegast gegeven. - niet zo best dus, voor de vrouw
• Arturverhalen: de vrouw op een voetstuk. De man spant zich tot het uiterste in om de liefde van de vrouw te winnen.
• Klucht (ander genre): vrouw  slimmer dan haar man.

-Het is natuurlijk maar de vraag in hoeverre dit literaire beeld overeenstemt met de toenmalige werkelijkheid. 

-Arturverhalen: vast niet de werkelijkheid

 -Maar: vrouwen in de ME mochten een bedrijf hebben. Heksenverbrandingen kwamen nauwelijks voor in de ME, dat gebeurde zo vanaf de 16e eeuw. 

Hoofs en dorpers

• Hoofs: cultuur van het hof, omgangsvormen elite (maar snel norm bredere lagen samenleving), galant, hoffelijk, beschaafd, zelfbeheersing 
• Dorpers: tegenovergestelde, barbaars 
• Hoofse liefde:  ridders en onbereikbare, hooggeplaatste liefdes, platonisch

Functie

Ridderromans laten zien hoe je je kunt gedragen. 

De Arturroman wordt gezien als een typische hoofse ridderroman. De hoofse liefde speelt een rol, net als hoofs, beschaafd gedrag. 

De ridder in de Karelroman is meer een vechtersbaas die niet met vrouwen bezig is. De ridder moet vooral moedig, trouw en krachtig zijn.

Jongeren aan het hof en de ridders in opleiding vormden de belangrijkste doelgroep van de ridderroman.

Ridderroman had zodoende een educatieve functie en ontspanningsfunctie. De verhalen bieden immers ook veel spanning en sensatie. 

Een verhaal als Karel en Elegast..

1. Werd in stilte gelezen
2. Werd voorgedragen door een minstreel.
3. Werd voorgedragen door de koning

Wat gebeurde er als je een ploegijzer stal?

1. Dan werd je verbannen zoals Elegast
2. Dan had je een schuld bij de leenheer
3. Dan werd je opgehangen
4. Dan werd je vrouw aan een ander gegeven

Was Karel ende Elegast een origineel verhaal?

1. Jazeker, het is niet voor niets zo beroemd!
2. Nee, het is gebaseerd op Franse liederen.

In welk genre kom je er als vrouw het beste van af?

1. Karelroman, want de vrouw hoeft dan zelf niets actiefs te doen
2. Klucht, er wordt perfect voor de vrouw gezorgd
3. Arturroman, de vrouw staat op een voetstuk
4. Klucht, de vrouw wordt als slim voorgesteld

Wat is hoofse liefde NIET?

1. Liefde in de categorie 'ze leefden nog lang en gelukkig'
2. Platonische liefde
3. Onbereikbare liefde
4. Romantische, beschaafde liefde

Speelt trouw een belangrijke rol in Karel ende Elegast?

1. Nee, het gaat om de hoofse liefde.
2. Ja, Karel moet trouw zijn aan god.
3. Ja, echtgenote van Eggeric moet trouw zijn aan hem.
4. Ja, Elegast toont zijn trouw aan Karel.

Aan de slag!

Verder lezen: blz 47-61.