2.3: Verwering, Erosie & Sedimentatie

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Erosie & Verwering & Puinhellingen & Sedimentatie & Morene 

Erosie

Verwering

Welke drie vormen van fysische (mechanische) verwering hebben we?

Chemische Verwering

Mechanische Verwering

Verwering door temperatuurverschillen

• Iets dat opwarmt, zet uit. Iets dat afkoelt krimpt (meestal)
• Steen warmt overdag op, koelt in de nacht af 
  
• Uitzetten, krimpen, uitzetten, krimpen --> Scheuren 
  
• Denk aan een theeglas! 
  

Verwering door vorst

• Water komt in kieren,  
  
• Het gaat vriezen 
  
• Bevroren water (ijs) zet uit 
  
• IJs drukt de steen uit elkaar
  
• Steen breekt 
  

Verwering door wortels

• Wortels zetten uit, 
  
• in de kieren van de steen (vergelijkbaar met vorstverwering) 
  
• en duwen de steen uit elkaar
  
• waardoor de steen uit elkaar valt 
  

Gebruik de bron.
Hoewel chemische verwering van kalksteen in de
Baai van Ha Long overheerst, vindt er ook mechanische
(of fysische) verwering plaats. Hierbij speelt de vegetatie
op de kalksteentorens een rol.
Beschrijf de wijze waarop de vegetatie op de kalksteentorens
bijdraagt aan mechanische verwering.

In de woestijnen zoals op het Arabisch Schiereiland en de Sahara worden gesteenten vooral afgebroken door fysische verwering. Beschrijf in twee stappen deze vorm van fysische verwering.

Bekijk de afbeelding. In de grafiek is met twee lijnen aangegeven waar op aarde de relatieve verweringssnelheid voor chemische en fysische verwering het grootst is. Welk klimaatgebied ligt op ongeveer 0° breedte en welk gebied ligt in de buurt van de 30° breedte?

Chemische verwering...

1. Komt alleen voor in hele droge gebieden
2. Komt vooral voor in koude gebieden
3. Komt vooral voor in droge, warme gebieden
4. Komt vooral voor in warme en natte gebieden

Bij chemische verwering

1. valt het gesteente uit elkaar (samenstelling verandert). Sommige materialen lossen op
2. valt het gesteente uit elkaar (samenstelling verandert niet)
3. wordt gesteente meegenomen door wind, water en ijs

Chemische verwering

Je ziet een zeer grillige kalkstenen rotsformatie die de ‘Flower Pot’ wordt genoemd. De formatie komt voor in Lake Huron in het zuidoosten van Canada op ongeveer 44º N.B.Wordt deze rotsformatie vooral aangetast door mechanische verwering, door chemische verwering of door beide? Licht je keuze toe.

In welke maanden is de kans op chemische verwering het grootst? Waarom?

Zowel in Vietnam als in West-Europa vindt chemische verwering van kalksteen plaats. De snelheid waarmee kalksteen in Vietnam door chemische verwering wordt afgebroken, verschilt echter van de snelheid waarmee dat gebeurt in West-Europa.
Geef de twee oorzaken van dit verschil.

tip

- bedenk eerst de voorwaarden voor chemische verwering

- Zoek vervolgens op in hoeverre die voorwaarden aanwezig zijn op de verschillende plekken

Samenvatting:

Erosie: slijtage van een vast oppervlak wat wordt verplaatst of verdwijnt

Verwering: Gesteente wordt afgebroken, maar blijft op dezelfde plaats

   - Chemische verwering (oplossen, bijvoorbeeld in water)

   - Mechanische verwering (in stukken breken)

       - Vorst (water zet uit, breekt steen in stukken)

      - Krimp/uitzetten (door temperatuurverschillen)

      - Plantenwortels die het uit elkaar drukken

Bekijk de doorsnede van de rivier. Welke omschrijving hoort waar?

Veel erosie

Beetje erosie

Sedimentatie grote stukken

Sedimentatie kleine stukken

Erosie

Erosie

Erosie

Sedimentatie

Sedimentatie

Sedimentatie

Erosie

Water snijdt een weg door het landschap; bodem wordt meegevoerd (transport)

IJs & Wind: Ook van invloed!

Bewegend water & lucht

neemt deeltjes mee!

Bodemerosie

Bodem spoelt weg door wind/water/ijs: Meestal regenwater!

In het Taurusgebergte, in het zuidwesten van Turkije, vindt veel ontbossing plaats. Dit leidt in het omliggende gebied regelmatig tot overstromingen.
Leg uit dat ontbossing in het Taurusgebergte kan leiden tot overstromingen in het omliggende gebied.
Je uitleg moet een oorzaak-gevolgrelatie bevatten.

Bodemerosie

Bodem spoelt weg door wind/water/ijs: Meestal regenwater!

Door ontbossing (of bijvoorbeeld overbeweiding)...

Is er minder vegetatie

en zijn er minder wortels die de bodem bij elkaar houden

Waardoor de bodem kwetsbaarder is voor erosie bij regenval

Verwoestijning in Spanje is een groot probleem en leidt vaak tot bodemerosie.
Leg uit dat verwoestijning vaak leidt tot bodemerosie. Je uitleg moet een oorzaak-gevolgrelatie bevatten.

Sedimentatie

Wat is sedimentatie?

1. Het transporteren van stenen
2. Het afbreken/afslijten van stenen
3. Het kapot vallen van stenen
4. Het blijven liggen van stenen

Sedimentatie

Hoe steiler de rivier

Hoe meer erosiekracht

Hoe minder steil de rivier

Hoe meer sedimentatie

--> Eerst de zware delen (grind), later de lichtere delen (eerst zand, dan klei). 

--> Rivier sorteert materiaal!

Dit proces vindt bij meanderende rivieren plaats in de binnenbocht. Leg dit proces uit.

Waarom zal er bij een laag verhang minder sedimentatie plaatsvinden? En waar komen we dit in het lengteprofiel van een rivier tegen?

Waarom zal er bij een laag verhang minder sedimentatie plaatsvinden? En waar komen we dit in het lengteprofiel van een rivier tegen?

Sedimentatie in laagland: Delta

In laagland kan de rivier splitsen

Vaak in een "driehoek"

Griekse letter Delta 

= I>

Delta in Nederland

Voordelen delta:

- Vruchtbaar (door sediment)

- Handel (dicht bij zee)

Van oudsher dichtbevolkt gebied (Nijl, Indus, Mekong).

Morene

Puinhelling

Puinwaaier

Een verzameling losse stukken steen die in een gebergte in een vrije val naar beneden zijn gekomen en aan de voet van een helling liggen.

Sediment, neergelegd door een gletsjer.

Kegelvormige puinhelling die ontstaat op een plotselinge overgang in reliëf.

Sedimentatie in hoogland

Morene: Sediment, neergelegd door een gletsjer.

Puinhelling: Een verzameling losse stukken steen die in een gebergte in een vrije val naar beneden zijn gekomen en aan de voet van een helling liggen.

Puinwaaier: Kegelvormige puinhelling die ontstaat op een plotselinge overgang in reliëf.

Gebruik de bron.
De landschapsvorm bij de letter a in de bron
is ontstaan als gevolg van exogene processen.
Met welk begrip wordt deze landschapsvorm aangeduid?
Kies uit: delta, lawine, modderstroom, puinhelling.

Gebruik bron 9.
Aan de voet van de uitgehakte sculpturen in Mount Rushmore is door
verwering en de werking van de zwaartekracht een landschapsvorm
ontstaan die in bron 9 met de letter X weergegeven is.
Met welk begrip wordt deze landschapsvorm aangeduid?
Kies uit: delta of morene of puinhelling of puinwaaier

De wederzijdse beïnvloeding tussen mens en natuur kan juist in het
Midden-Oosten leiden tot landdegradatie. Noteer twee vormen van landdegradatie die in het Midden-Oosten veel voorkomen op je antwoordblad. Geef voor elke vorm aan op welke wijze de wisselwerking tussen mens en natuur leidt tot deze vorm van landdegradatie.

Aan de slag

Ga verder met samenvatten/ leren / eindexamensite.nl