2.3

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Paragraaf 2.3

De opstand breekt uit. 

De Beeldenstorm

1566

• De onrust wordt tijdelijk minder, maar in augustus 1566 gaat het mis
• Na een oproep, van protestantse predikanten, om de beelden in de kerken te verwijderen, worden honderden kerken vernield en geplunderd.
• Deze Beeldenstorm werd overigens niet alleen gedaan door fanatieke protestanten, maar ook door arme en hongerige katholieken en relschoppers.

Filips is woedend!

• Filips stuurt zijn beste generaal, Alva, met 10.000 soldaten, om af te rekenen met de Beeldenstorm
• Filips II heeft Alva de opdracht gegeven een einde te maken aan de opstand en de 'Beeldenbrekers' te straffen, ongeacht hun rang. 
• Alva dacht hier binnen zes maanden wel klaar mee te zijn...
• Iedereen die schuldig is, zal zwaar worden gestraft, óók de edelen die de Beeldenstorm niet hebben voorkomen.
• Margaretha van Parma treedt in 1567 af, en Alva volgt haar als landvoogd op.
• Sommige edelen, zoals Willem van Oranje, vluchtten uit de Nederlanden.
  

Fernando Álvarez de Toledo y Pimentel, hertog van Alva, was één van de succesvolste generaals van Karel V en Filips II. Voor hen had hij al veel belangrijke veldtochten gewonnen.

Hij was al 60 jaar, voor die tijd een hoge leeftijd, toen hij landvoogd van de Nederlanden werd.

Willem van Oranje

• Op 11-jarige leeftijd erfde Willem van Nassau (Dld.) het prinsdom Orange (Fr.).
• Dat maakte hem in één keer een van de machtigste mannen in Europa.
• De protestantse Willem kreeg een katholieke opvoeding aan het hof van Karel V. Zowel Karel als Filips konden goed opschieten met Willem.
• Als stadhouder van Holland weigerde Willem hard op te treden tegen protestanten. Hierdoor ontstond een langdurig conflict met Filips II.
• Willem wordt de leider van de opstand.
  

Bloedraad en belastingen

• Voor het straffen van de schuldigen aan de Beeldenstorm, stelt Alva een rechtbank in: de Raad van Beroerte, die al snel 'Bloedraad' wordt genoemd.
• Om het Spaanse leger te betalen, voert Alva nieuwe belastingen in, waarvan de 'Tiende Penning' het meest gehaat is.
• Edelen, die volgens Alva een rol hadden gespeeld, maar niet waren gevlucht, werden opgepakt en geëxecuteerd.

De Raad van Beroerten was een bijzondere rechtbank, ingesteld op 20 september 1567 door de hertog van Alva namens koning Filips II. De Raad had tot doel iedereen te vonnissen die op een of andere manier had deelgenomen aan de opstanden van 1566-1567 die waren uitgelopen in de beeldenstorm. 

De Raad was wettig, de koning had het recht om hoogverraad en wat daaronder viel, door een speciale rechtbank te laten beoordelen. Bij de vonnissen van de Raad, die op degelijk onderzoek berustten, stond vooral het belang van de koning voorop. Op privileges werd bij het vonnissen niet gelet.

De Raad werd door het volk vanwege het grote aantal uitgesproken doodvonnissen ook wel Bloedraad genoemd. 

De Raad van Beroerten werd ingesteld in 1567 en opgeheven in 1576.

De Opstand begint

1568-1572

• Met terreur maakt Alva de bevolking bang. Dat werkt: vrijwel niemand durft in opstand te komen of geld te geven aan Willem van Oranje.
• Hij wil de legers van Alva aanvallen en de Nederlanden bevrijden.
• Hoewel de Slag bij Heiligerlee (1568) een succes is, mislukt de aanval volledig en moet Willem van Oranje verslagen terug naar Duitsland.

Succes voor de opstandelingen 1572-1579

• In 1572 probeert Willem van Oranje opnieuw de legers van Alva aan te vallen.
• Hoewel het niet helemaal volgens plan verloopt, is er succes:
• Op 1 april 1572 veroveren de Watergeuzen de stad Den Briel
• Vanaf dat moment durven meer steden voor de Prins van Oranje te kiezen, en hem ook (met geld) te steunen

Dit is een mooi plaatje, maar het is wél ruim 400 jaar na de inname van Den Briel door de Watergeuzen gemaakt. Hierdoor klopt de gebeurtenis wél, maar heeft de tekenaar er misschien zelf veel bij verzonnen. 

Kijk daarom altijd goed wanneer de bron is gemaakt én waarom de maker de bron heeft gemaakt.

Belegerd en uitgemoord

• Kiezen voor de Prins was voor de steden gevaarlijk
• De legers van Alva deden er alles aan om een stad terug te veroveren voor de koning van Spanje
• Steden werden maandenlang belegerd en als een stad zich overgaf, vaak uitgemoord, zoals Naarden, Haarlem en Oudewater.
• Leiden en Alkmaar hadden wel geluk en werden ze ontzet.

Bloedbad van Naarden (2)

Ook kwamen vanuit de naburige dorpen mensen naar Naarden, de straten van Naarden waren gevuld met handelaren om de geroofde buit op te kopen. De plunderende soldaten verkrachtten daarbij de vrouwen en meisjes.

Toen staken ze de hele stad in brand, om verstopte burgers te dwingen hun schuilplaatsen te verlaten. Deze burgers werden met dolken en vleesbijlen vermoord. Diegenen die verzet boden werden doodgemarteld, omringd door lachende soldaten. Men tapte bij de slachtoffers het bloed af en dronk dat als wijn. 

Lambertus Hortensius moest getuige zijn van de moord op zijn zoon, waarbij een Spaanse soldaat zijn zoons hart uitsneed en bij hem in het gezicht wierp. Ongeveer honderd burgers die nog door de besneeuwde weiden wisten te ontsnappen vielen alsnog in Spaanse handen, zij werden naakt aan hun voeten in bomen gehangen om dood te vriezen.

Bloedbad van Naarden (1)

Nadat de stad Naarden zich had overgegeven aan de Spanjaarden, beloofden de Spaanse troepen dat ze de bevolking met rust zouden laten. Dat deden ze niet...

De Spaanse bevelhebber Romero nodigde de inwoners uit in het stadhuis in gebruik. Er hadden zich daar ongeveer vijfhonderd mensen verzameld. Op dat moment sloegen de deuren open en verschenen Spaanse musketiers. Ze vuurden hun musketten op de dichte massa en sloegen de overgebleven mensen neer met het zwaard en degen. 

Veel van hen waren de toren ingevlucht en luidden de klok. De Spanjaarden dreven er de spot mee en staken de kerktoren daarna in brand, de slachtoffers, dood en levend verteerden tot as. De Spanjaarden vermoordden binnen enkele minuten bijna alle inwoners.

Toen drongen de Spanjaarden de huizen binnen. Burgers werden neergeschoten, hun huizen geplunderd, bewoners werden gedwongen de buit naar het Spaanse kamp te brengen, nadien werden zij als "dank" gedood. 

https:

Wanneer vond de Beeldenstorm plaats?

1. 1566
2. 1585
3. 1633
4. 1643

Waarom moet iedereen in het rijk van Karel V katholiek zijn?

1. Karel V was zelf streng katholiek
2. Karel V vond Luther en Calvijn leugenaars
3. Karel V wilde graag de Paus steunen
4. Een geloof in het rijk zorgde voor eenheid

Waar tegen richtte de Beeldenstorm zich?

1. De christelijke kerk
2. De katholieke kerk
3. Hervormers
4. Ontdekkers

Welke maatregelen nam Alva waardoor de ontevredenheid groeide?

1. De Tiende Penning en het Bloedplakkaten
2. De Bloedraad en het beleg van Zutphen
3. De Raad van Beroerten en de Tiende penning
4. De Raad van Beroerten en de Bloedraad

Kies uit: katholieken of protestanten

"De bloedraad vervolgde ..."

1. katholieken
2. protestanten

Wie is dit?

1. Alva
2. Parma
3. Filips II
4. Don Frederik

Deze vorst was aan de macht in de Nederlanden tot 1555

1. Filips II
2. Karel V
3. Filips I
4. Karel VI

Wie wordt er gezien als de leider van de opstand?

1. Fillips II
2. Willem van Oranje
3. Willem V
4. Karel V

Hoe kwam Karel V aan zijn grote rijk?
Welke manier is niet juist?

1. erven
2. veroveren
3. kopen
4. huwelijkspolitiek

Wanneer vond de Beeldenstorm plaats?

1. 1566
2. 1585
3. 1633
4. 1643

Waar tegen richtte de Beeldenstorm zich?

1. De christelijke kerk
2. De katholieke kerk
3. Hervormers
4. Ontdekkers

Wanneer veroveren de watergeuzen Den Briel?

1. 1 april 1502
2. 1 april 1572
3. 1 april 1522
4. 1 april 1602

WIE WAS HET MEEST BLIJ?
De watergeuzen veroveren Den Briel. (1572)

1. FILIPS II
2. WILLEM VAN ORANJE

Wie stuurde Filips II naar de Nederlanden om de opstand te stoppen?

1. Balthasar Gerards
2. De watergeuzen
3. Hertog Alva
4. De koning van Frankrijk

Willem van Oranje was voor/tegen centralisatie

1. voor
2. tegen

Willem van Oranje was een

1. Geestelijke
2. Adelman
3. Generaal
4. Handelaar

Willem van Oranje was oorspronkelijk ....

1. Spaans
2. Duits
3. Nederlands
4. Belgisch