4.4 De evolutietheorie & 4.7 Ontstaan van soorten

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Evolutie

4.4 De evolutietheorie

4.7 Ontstaan van soorten

Lesprogramma

• Huiswerk
• Leerdoelen
• Uitleg
• Vragen
• Nabespreken
• Huiswerk

Welke vragen van het huiswerk willen jullie dat ik bespreek?

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat de neodarwinistische evolutietheorie inhoudt.
  
• Je kunt manieren van reproductieve isolatie beschrijven.

Evolutie

Evolutie

De geleidelijke ontwikkeling van het leven op aarde, van simpele naar complexere organismen

Evolutietheorieën

Gaan over het ontstaan, veranderen en/of verdwijnen van soorten 

Lamarck (1744-1829):

Eigenschappen veranderen tijdens leven individu. Veranderde eigenschap wordt doorgegeven   FOUT

Darwin (1809-1882):

On the origin of species (1859) --> evolutietheorie

Creationisme

Alle organismen zijn geschapen

Intelligent design

Combinatie van evolutie en schepping.

Complexe ontwikkelingen ontstaan door 'schepper'.

Neodarwinistische evolutietheorie  

= Evolutietheorie (Darwin) gecombineerd met de  kennis over erfelijkheid

DNA voor het eerst ontdekt in 1871 en de structuur pas ontdekt in 1953

Neodarwinistische evolutietheorie  

Gaat uit van: 

1. Diversiteit in genotype
2. Natuurlijke selectie
3. Soortvorming door reproductieve isolatie

Hoe komt een grote variatie in genotype binnen een soort tot stand?

1. Mutatie
2. Door verandering in het fenotype
3. Recombinatie
4. Mutatie en recombinatie

Variatie in genotype

• Mutatie: verandering in het DNA
  
• Recombinatie: verdelen van de chromosomen bij meiose en bevruchting
  

Natuurlijke selectie

Natuurlijke selectie

Natuurlijke selectie

Natuurlijke selectie

Individuen met een betere adaptatie (aanpassing) aan het milieu hebben een grotere overlevingskans.

Voor- of nadelige eigenschappen worden dus bepaald door het milieu.

Survival of the fittest

De best aangepaste overleeft!

Individuen met een gunstig genotype overleven en krijgen meer nakomelingen.

Fitness:

Het veranderen van een soort

• Niet alle individuen van dezelfde soort zijn gelijk (genetische variatie).
• Die het beste passen in de omstandigheden en in het gebied hebben op dat moment meer overlevingskans.
• Ook meer kans op voortplanting, dus om dit door te geven aan nakomelingen.
• Na vele jaren zie je deze variant van de soort (bijna) alleen nog maar en zijn andere varianten (bijna) verdwenen).

Door veel variatie in genotypen zijn er ook meer verschillende fenotypen.

1. juist
2. onjuist

Bij een diersoort komen veel variaties in genotypen voor. Wat is waar?

1. De soort heeft een grotere overlevingskans
2. Dit is een probleem bij verandering in de milieuomstandigheden
3. Een individu heeft een grotere overlevingskans
4. De variatie komt door ongeslachtelijke voortplanting

Evolutie

1. Theorie die uitgaat van variaties in genotypen, natuurlijke selectie en het ontstaan van nieuwe soorten
2. ontwikkeling van het leven op aarde waarbij soorten ontstaan, veranderen of verdwijnen

Waardoor kunnen nieuwe soorten ontstaan?

Een nieuwe soort ontstaat alleen als er ook sprake is van:

reproductieve isolatie tussen populaties van dezelfde soort.

Bij reproductieve isolatie zijn groepen van elkaar gescheiden waardoor ze niet meer kunnen paren.

Oorzaken van reproductieve isolatie

Geografische isolatie.

(Bv. bosbrand deelt bos

doormidden.)

Oorzaken van reproductieve isolatie

Verschillen in gedrag.

(Bv. ‘vreemd’ baltsgedrag of andere zang.)

Oorzaken van reproductieve isolatie

Verschillen in tijd.

(Bv. bloeien in een andere maand.)

Ontstaan van nieuwe soorten

Let op!

Een nieuw allel ontstaat door TOEVALLIGE mutatie. 

Een verandering die voordeel geeft is dus een TOEVALLIGE verandering. 

Reproductieve isolatie.
Welke oorzaak hoort hier niet tussen:

1. geografische isolatie
2. verschillen in tijd
3. keuze in partner
4. verschillen in gedrag

Nieuwe soorten kunnen ontstaan door:

1. Genen zich aanpassen aan de omgeving.
2. Uiterlijk verandert doordat soorten met andere soorten combineren.
3. Soorten een andere levenswijze aanemen als dat beter uitkomt en daardoor genen veranderen
4. Toevallige mutaties een voordeel oplevert/-en voor de soort.

Eilandtheorie

Darwin vond op de Galapagos Eilanden op elk eiland verschillende soorten vinken.

Elke vink bleek na lange tijd van reproductieve isolatie aangepast te zijn voor de leefomgeving op zijn eiland.

Juist of onjuist. Sommige vinken hebben de snavel aangepast zodat ze beter zaden kunnen eten.

1. juist
2. onjuist

Eilandtheorie

Darwin ontdekte dat:

• Hoe groter het eiland, hoe meer soorten er voor- kwamen.
  
• Hoe verder van het vaste land, hoe minder soorten.
  

Effect afstand tot vaste land.

Effect grootte van het eiland.

Eilandtheorie

Op een kleiner eiland sterven soorten eerder uit.

Reden: minder ruimte voor populaties (voedsel, nestplaatsen etc.)

Eilandtheorie

Dit is als volgt weer te geven:

Invloed op biodiversiteit van eiland door:

• immigratie en
• uitsterven (extinctie)

Relatie tussen afstand en grootte eiland voor biodiversiteit eiland.

Benadruk de ligging van het evenwicht in biodiversiteit tussen de verschillende soorten eilanden.

In Nederland hebben we een 'ecologische' hoofdstructuur
(in samenwerking met andere Europese landen).
Dit om de natuureilandjes met elkaar te verbinden.
Waarom is dt belangrijk?
(meerdere antwoorden mogelijk)

1. Hierdoor zorg je dat er niet te veel soorten komen
2. Hiermee hou je de biodiversiteit groot
3. Dan kun je beter nieuwe soorten laten ontstaan
4. We maken van alle 'kleine' eilandjes, één groot eiland

Eiland P dichtbij, groot.

Eiland Q dichtbij, klein.

Eiland R veraf, groot.

Eiland S veraf, klein.

Met welke letters in de grafiek komen de eilanden overeen?

punt a

punt b

punt c

punt d

Eiland P

Eiland Q

Eiland R

Eiland S

Huiswerk

Leren en maken 4.4 en 4.7

In ieder geval opdracht 40, 41, 43 t/m 47, 66, 67 en 69