Fictie H4/H5: spanning, ruimte/sfeer, thema/moraal/

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 3

- Fictie H4: spanning / ruimte / sfeer / thema / moraal

- Fictie H5: perspectief / begin / einde

Lesdoelen

Fictie H4/H5:

- Je kunt de spanning, ruimte en sfeer in een verhaal benoemen.

- Je weet het verschil tussen een thema en moraal. 

- Je kunt de diverse soorten tijd in een verhaal benoemen. 

- Je weet vanuit welk perspectief een verhaal word beschreven.

- Je kent twee manieren waarop een verhaal kan beginnen.

- Je kent twee manieren waarmee een verhaal kan eindigen.

Poep

Manon Uphoff

Lezen tekst Poep

Manieren van spanning

- Bedreigende situatie of omgeving

- Onverwachte wending: er gebeurt plotseling iets wat je niet verwacht

- Open plek: vragen die het verhaal bij je oproept waar je niet gelijk antwoord op krijgt

- Vermoeden: aanwijzingen hoe het zou kunnen aflopen

- Cliffhanger: onderbreking van het verhaal op een spannend moment

- Uitstel van het einde

- Informatievoorsprong: je weet iets wat de hoofdpersoon nog niet weet

Ruimte in een verhaal

- Een schrijver kan met een bepaalde plaats of plaatsen aangeven waar een verhaal zich afspeelt (stad, planeet, land).

- Ook kan hij ruimte beschrijven als kamers, gebouwen, huizen etc.

- De ruimte kan een bepaalde sfeer oproepen (bijv. spanning) of het verhaal verduidelijken.

Tijd in verhalen

- In welke tijd speelt een verhaal zich af?

- Hoeveel tijd verloopt er in het verhaal?

- Wordt het verhaal in de juiste tijdsvolgorde verteld?

In welke tijd speelt een verhaal zich af?

- Een jaartal

- Historische gebeurtenissen of figuren

- Gebruiken, gewoontes, voorwerpen of kleding

- De ruimte waarin het verhaal zich afspeelt

In welke tijd speelt een verhaal zich af?

Er zijn ook tijdloze verhalen:

- boodschap voor alle tijden

- sprookjes

Hoeveel tijd verloopt er in het verhaal?

De vertelde tijd geeft aan hoeveel tijd er verloopt in het verhaal.

Voorbeelden zijn:

- een paar uur

- een week

- drie jaar

- 50 jaar

Wordt het verhaal in de juiste tijdsvolgorde verteld?

- Chronologisch = tijdsvolgorde van a tot z

Vooruitwijzing: een mededeling over wat later gaat gebeuren

Terugwijzing: terugdenken aan iets dat eerder is gebeurd

- Niet-chronologisch = volgorde van het verhaal verloopt anders dan wanneer dit in het echt zou gebeuren

Flashback: het verhaal springt terug in de tijd

Verhaalbegin en verhaaleinde

Een verhaal kan op twee manieren beginnen:

- inleidend begin (ab ovo): je leert de personages eerst langzaamaan kennen, voordat het verhaal begint

- middenin de gebeurtenissen (in medias res): je begint gelijk bij een belangrijke gebeurtenis, zonder inleiding (pas later leer je de personages kennen)

Een verhaal kan op twee manieren eindigen:

- gesloten einde: alle vragen zijn beantwoord

- open einde: een aantal vragen is nog niet beantwoord

Thema en moraal

Thema = waar gaat het verhaal over? (de diepere bedoeling van de schrijver)

- in een paar woorden

- in een zin

- voorbeelden:  verraad, je eigen weg kiezen, eerlijk zijn vraagt moed

Moraal = de wijze les van het boek

- wat de mens goed / fout kan doen in het leven

- voorbeeld: als je eerlijk bent, word je uiteindelijk beloond

Perspectief

Ik-perspectief: je leest het verhaal vanuit een ik-persoon

Personaal perspectief: je leest het verhaal vanuit een persoon, hetgeen verteld wordt vanuit hij/zij

Alwetende verteller: iemand vertelt het verhaal en weet wat iedereen alles

Meervoudig vertellersperspectief: soms wisselt een schrijver elk hoofdstuk van perspectief. Benoem dan alle soorten en licht die kort toe.

Poep

Manon Uphoff

Lezen tekst Poep

Huiswerk

Beantwoord de volgende vragen over het leesboekfragment:

- In welke tijd speelt dit verhaal zich af?

- Hoe is de tijdsvolgorde?

- Vanuit wie wordt het verhaal verteld en welk perspectief wordt er gebruikt?

- Wat is het thema van dit verhaal?

- Omschrijf het soort begin en einde.