1.2 rivieren: maatregelen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

1.2 Rivieren: maatregelen

Internationale afspraken

Rivieren gaan over verschillende landsgrenzen heen

Hierom is het noodzakelijk om afspraken te maken met de betreffende landen

Je werkt dan op fluviaal schaalniveau = op ‘rivier’ niveau

Het deltaprogramma

Waterveiligheid, zoetwatervoorziening en klimaatrobuustheid

• Rijkswaterstaat, provincies, gemeenten en waterschappen moeten samenwerken aan dit integraal waterbeleid.
  
• Rijkswaterstaat zorgt voor wegen, waterwegen en bescherming tegen overstromingen.
  
• Een waterschap zorgt voor veiligheid, voldoende water en schoon water in een bepaald gebied.
  

Integraal waterbeheer is een vorm van waterbeheer om vraagstukken rondom overstromingen, wateroverlast, droogte en waterkwaliteit in samenhang (schaalniveau, functies en betrokkenen) te beschouwen:

• Rekening houden met het hele stroomgebied. Nederland is hier onderdeel van. Samenwerking op verschillende schaalniveaus van belang!
• Verschillende watersystemen (zee, rivieren, meren, sloten, kanalen, grachten en grondwater).
• Verschillende functies: afvoeren, veiligheid, recreatie, landbouw.
• Betrokkenen: overheden, bedrijfsleven, boeren, bewoners, toeristen etc.

• De kustdijken versterken / Waterkeringen verbeteren om Nederland te beschermen tegen zeespiegelstijging (door klimaatverandering).
• Inspelen op de onregelmatiger wordende afvoer van rivieren.
• Het waterpeil van het IJsselmeer verhogen om een grotere strategische zoetwatervoorraad te hebben (voor tijden van droogte). 

Integraal waterbeheer

Integraal waterbeheer is een vorm van waterbeheer waarin verschillende doelstellingen en beheersvormen samenkomen, zoals het beheer van grondwater, het beschermen tegen overstromingen en het tegengaan van watervervuiling.

Integraal waterbeheer

Rijkswaterstaat, provincies, gemeenten en waterschappen werken samen met maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven.

Integraal waterbeheer

Integraal waterbeheer is een vorm van waterbeheer waarin verschillende doelstellingen en beheersvormen samenkomen

Rivieren worden zouter

Bij lage waterstanden in de rivieren komt zeewater verder landinwaarts. 

-Wat is het gevolg daarvan?

Rivieren worden zouter

Bij lage waterstanden in de rivieren komt zeewater verder landinwaarts. 

-Wat is het gevolg daarvan?

-verzilting

Rivieren worden zouter

Bij lage waterstanden in de rivieren komt zeewater verder landinwaarts.

-Wat is het gevolg daarvan?

-verzilting

Waarom is dat een probleem?

Rivieren worden zouter

Bij lage waterstanden in de rivieren komt zeewater verder landinwaarts.

-Wat is het gevolg daarvan?

-verzilting

Waarom is dat een probleem?

- de meeste gewassen verdragen geen zout water

Adaptief deltamanagement

De overheid voert adaptief deltamanagement. 

Dat betekent vooruit kijken en flexibel blijven.

Een voorbeeld, het IJsselmeer:

- zoetwatervoorraad

- voorkomen overstromingen

- verzilting tegengaan

Adaptief deltamanagement

De overheid voert adaptief deltamanagement. 

Wanneer de zeespiegel stijgt moet de stand van het IJsselmeer ook aangepast worden, omdat …

Adaptief deltamanagement

De overheid voert adaptief deltamanagement. 

Wanneer de zeespiegel stijgt moet de stand van het IJsselmeer ook aangepast worden, omdat …

er verzilting op kan treden van het IJsselmeerwater en omliggend land

Rivieren in NL

Rivieren in NL zijn gekanaliseerd en worden continu gecontroleerd

Kribben zijn aangelegd om de vaargeul diep te houden voor scheepvaart (en erosie en sedimentatie tegen te gaan)

Rivieren in NL

Rivieren in NL zijn gekanaliseerd en worden continu gecontroleerd.

Stuwen en sluizen zijn aangelegd om de waterstand te regelen

Rivieren in NL

Rivieren in NL zijn gekanaliseerd en worden continu gecontroleerd.

Bochten worden recht getrokken om de rivier bevaarbaar te maken.

Dwarsprofiel rivier

Buitendijks

Binnendijks

Binnendijks / Buitendijks gebied

Binnendijks = de droge landzijde van de dijk die beschermd moet worden tegen het water. Bijvoorbeeld een polder.

Buitendijks = het gebied dat niet door dijken wordt beschermd en dus mag en kan overstromen

buitendijks

binnendijks

zomerbed

Binnendijks

Winterdijk

Uiterwaarde

Winterbed

Zomerdijk

Buitendijks

Bescherming

Tot 1953 was de stelregel: dijken moeten zo hoog mogelijk zijn om het water buiten te houden

Constant dijkverzwaring: dijken verhogen en verstevigen bleek niet te werken

Bescherming

Na een aantal (bijna-) overstromingen is gekozen voor een nieuw beleid: ruimte voor de rivier.

De dijken langs de Rijn, Maas en Waal stonden tijdenlang op doorbreken in de periode vanaf 1993

Op deze manier moet het water beter opgevangen en verdeeld worden

Gevolg: grootschalige renovatie van het NL’se rivierenlandschap --> 34 projecten om knelpunten op te lossen in een periode van 15 jaar.

Realiseren veiliger rivierengebied en aantrekkelijkere leefomgeving

projecten 'Ruimte voor de rivier' in NL

Verschillende maatregelen voor ruimte voor de rivier

Ruimte voor de Rivier

Ruimte voor de Rivier

Doel:

• Genoeg water uit de kraan
  
• Schoon water
  
• Waterstand op peil voor droogte, maar ook bij wateroverlast
  
• Bescherming tegen overstromingen

Hoe creëren we ruimte?

• Uiterwaardenvergraving
• Waterberging
• Zomerbedverdieping
• Rivierverruiming
• Obstakelverwijdering

• Kribverlaging
  
• Hoogwatergeul
  
• Dijkverlegging
  
• Dijkverbetering
  

De uiterwaarden liggen in binnendijks gebied

1. Juist
2. onjuist

Wat is binnendijks?

1. Het gebied waar de rivier stroomt en mag overstromen.
2. Het gebied waar wij wonen en veilig zijn.
3. Het gebied tussen de zomerdijk en de winterdijk.

Wat is het fluviaal schaalniveau?

1. Lokaal schaalniveau
2. schaalniveau van meerdere steden
3. schaalniveau op van de gehele rivier (stroomgebied)
4. Schaalniveau dat steeds verandert.

Welke maatregel van Ruimte voor de rivier, hoort bij het binnendijksgebied?

1. nevengeul
2. uiterwaardvergraving
3. hoogwatergeul
4. zomerbedverdieping

Het project Ruimte voor de Rivier is ontwikkeld na..

1. De waternoodramp van 1953
2. De overstromingen in 1993
3. De bijna overstromingen in 1995
4. Kletsnatte winter van 2019

De hoofddoelstelling van
de projecten Ruimte voor
de Rivier is ..

1. zorgen voor goede kwaliteit van het water
2. zorgen voor veiligheid
3. zorgen voor voldoende water
4. zorgen voor mooie natuurgebieden

Bijv. Hoogwatergeul

Hoogwatergeul voor de IJssel bij Veessen-Wapenveld

De geul loopt door bestaande uiterwaarden en zorgt dat het water bij de dorpen en steden die stroomopwaarts langs de rivier liggen flink lager komt te staan.

Knelpunten

Het Rijk heeft de doelstellingen vastgelegd, maar is voor de uitvoering afhankelijk van gemeenten, landeigenaren, bedrijven, waterschappen, ministeries, provincies, Rijkswaterstaat en bewoners

Dat betekent: veel verschillende mensen met veel verschillende belangen: alle neuzen moeten dezelfde kant op om de doelstellingen te kunnen bereiken.

Volgende slides:

Voorbeelden van Ruimte voor de Rivier

Noem het voordeel en het nadeel van het kanaliseren van rivieren.

In het verleden zijn kribben aangelegd, waarom? En waarom worden ze tegenwoordig verlaagd?

De hoofddoelstelling van
de projecten Ruimte voor
de Rivier is ..

1. zorgen voor goede kwaliteit van het water
2. zorgen voor veiligheid
3. zorgen voor voldoende water
4. zorgen voor mooie natuurgebieden

Welke twee maatregelen van het plan Ruimte voor de rivier worden toegepast

1. Dijk verleggen Nevengeul graven
2. Nevengeul graven Rivierbed verdiepen
3. Rivierbed verdiepen Dijk verleggen
4. Uiterwaard uitgraven Dijk verleggen

Het project Ruimte voor de Rivier bestaat uit verschillende maatregelen.

Wat is de overeenkomst tussen al die maatregelen?

1. De bewoners in het gebied moeten vertrekken.
2. De dijken worden verplaatst.
3. Er wordt veel zand weggeschept.
4. Het rivierwater kan sneller wegstromen.

Wat is geen maatregel in
het kader van Ruimte voor
de Rivier?

1. kribverlaging
2. aanleg nevengeul
3. kanaliseren
4. dijkverlegging

Wat is zijn nog meer doelen van ruimte voor de rivier (behalve vergroten veiligheid)

1. natuurontwikkeling en recreatie
2. recreatie en zorgen voor extra vaarroutes
3. natuurontwikkeling en zorgen voor extra vaarroutes

Welke maatregel uit het project 'ruimte voor de rivier' zie je in de afbeelding

1. Dijkverlegging
2. Uiterwaardafgraving
3. Obstakelverwijdering
4. Nevengeul

Bij de aanleg van natuurlijke oevers werken de rijksoverheid en de waterschappen nauw samen.
Welke term hoort hierbij?

1. Adaptatie
2. Fluviaal schaalniveau
3. Integraal waterbeleid
4. Ruimte voor de rivier