V4 SocEC Blok A

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

VWO 4

Sociaaleconomische geschiedenis

Semester 2 (2020-2021)

Theorielessen:

Tijdvakken + kenmerkende aspecten >> sociaaleconomische geschiedenis

Proefwerkweek (juni):

Toets over kenmerkende aspecten van sociaaleconomische + politieke geschiedenis.

Jagers en Boeren

Tijd tot 3000 v.Chr.

Kenmerkende aspecten (die we gaan behandelen):

• Levenswijze van jagers-verzamelaars.
• Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen.

Grieken en Romeinen

3000 v.Chr. tot 500 n.Chr.

Kenmerkende aspecten (die we gaan behandelen):

• In sociaaleconomische geschiedenis: geen

Monniken en Ridders

500 n.Chr. tot 1000 n.Chr.

Kenmerkende aspecten (die we gaan behandelen):

• De vrijwel volledig vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via het hofstelsel.

Steden en Staten

1000 n.Chr. tot 1500 n.Chr.

Kenmerkende aspecten (die we gaan behandelen):

• De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving.

Ontdekkers en Hervormers

1500 n.Chr. tot 1600 n.Chr.

Kenmerkende aspecten (die we gaan behandelen):

• In sociaaleconomische geschiedenis: geen.

Regenten en vorsten

1600 - 1700 n. Chr.

Kenmerkende aspecten (die we gaan behandelen):

• Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie.

Pruiken en Revoluties

1700 - 1800 n. Chr.

Kenmerkende aspecten (die we gaan behandelen):

• Rationeel optimisme en 'verlicht denken' dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.

Burgers en Stoommachines

1800 - 1900 n. Chr.

Kenmerkende aspecten (die we gaan behandelen):

• De industriële revolutie, die in de westerse wereld de basis legde voor een industriële samenleving. 
• Discussies over de 'sociale kwestie'.

Wereldoorlogen

1900 - 1950 n. Chr.

Kenmerkende aspecten (die we gaan behandelen):

• De crisis van het wereldkapitalisme.

Televisie en Computer

1950 - heden

Kenmerkende aspecten (die we gaan behandelen):

• De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren '60 aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen. 

Sociaaleconomische geschiedenis

BLOK A:
Prehistorie/Oudheid tot Vroege Middeleeuwen

Cultuur

Culturele verschillen ontstaan op het gebied van:

• Economie: hoe mensen in hun levensonderhoud voorzien.
  Middelen van bestaan.
• Sociaal: hoe mensen met elkaar omgaan.
• Politiek: hoe wordt de macht verdeeld.
• Godsdienst/taal/kunst - aparte takken van cultuur.

Deze verschillen kun je op verschillende periodes loslaten.

In Blok A richten we ons op "Jager-verzamelaars" (1.1) + Vroege landbouwsamenlevingen (1.2) + het Hofstelsel (Vroege Middeleeuwen) (3.3).

Tijdvak 1: Jagers en Boeren

Kenmerkende aspecten:

• De levenswijze van jagers-verzamelaars
• Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen

Evolutie

Australopithecus

Homo Habilis

Homo Erectus

Homo Neanderthalensis

Homo Sapiens Sapiens

De levenswijze van jagers-verzamelaars

De levenswijze van jagers-verzamelaars

Economie:

- Jagen en verzamelen
- Nomadisch bestaan

- Taakverdeling tussen man en vrouw

Sociaal:

- Leven in groepsverband >> zonder hiërarchie.

- Man is dominant.

Politiek:

- Onbekend >> zonder hiërarchie en met duidelijke taakverdeling misschien niet nodig.

Godsdienst / taal / kunst:

- Alleen materiële vondsten >> beelden van moedergodin / geloof in magische krachten.

- Prehistorie - dus geen schrift.

De levenswijze van jagers-verzamelaars

Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen

Economie:

- Agrarische Revolutie (ong. 10.000 v.Chr.) >> landbouw (blz 99) - o.a. door klimaatverandering.
- Specialisatie: ontstaan van ambachten.

Sociaal:

- Leven in dorpen >> sedentair bestaan
- Later ook steden.

Politiek:

- Hiërarchie ontstaat >> koningen + priesters >> macht

- Begin staatsvorming

Godsdienst / taal / kunst:

- Schrift uitgevonden >> noodzakelijk voor belasting + wetgeving (Wet van Hammoerabi)

- Gedichten gevonden (Gilgamesj epos)

Revolutie?

Revolutie is een snelle omwenteling.

10.000 v. Chr. >> landbouw
7500 v. Chr. >> vee houden (zoals geiten en schapen)
Millennia erna >> verspreiding over rest van de wereld.

Agrarische revolutie omdat dit het leven van de mens sterk zal veranderen.

Ontstaan steden en handel

in de tijd van jagers en verzamelaars

1. Was verzamelen een sociaal kenmerk
2. Was er geen sprake van cultuur.
3. Was het leven in kleine groepen een sociaal kenmerk
4. Was het leven in eenvoudige hutten een sociaal kenmerk

Jagers en verzamelaars zijn sedentairen.

1. Waar
2. Niet waar

Wat is geen kenmerk van de jagers en verzamelaars

1. Nomadisch bestaan
2. Gebruik van vuur
3. Gebruik van steen
4. Bouwen van huizen

Er zijn geen geschreven bronnen over de jagers- en verzamelaars.

1. Waar
2. Niet waar

De landbouwrevolutie ontstond in?

1. Afrika
2. Midden- Oosten
3. West- Europa
4. Amerika

We spreken van een landbouwrevolutie, omdat ...

1. Er zoveel veranderde in de manier van leven dat er een nieuw soort samenleving ontstond
2. Het een verandering was die zich gedurende duizenden jaren voltrok.
3. Mensen van de ene op de andere dag totaal anders gingen leven.
4. Veel jager-verzamelaars nog lang bleven leven van de eerdere middelen van bestaan: jagen, vissen en verzamelen.

Wat is een gevolg van de landbouwrevolutie?

1. Verandering van klimaat.
2. Opbrengst van de jacht neemt af.
3. Groei van wilde graansoorten.
4. Steeds grotere voedselproductie.

Is dit een afbeelding van vóór of na de landbouwrevolutie?

1. Vóór de landbouwrevolutie
2. Na de landbouwrevolutie

Is dit een afbeelding van vóór of na de landbouwrevolutie?

1. Vóór de landbouw revolutie
2. Na de landbouwrevolutie

Tijdvak 3: Monniken en Ridders

Kenmerkende aspecten:

• De vrijwel volledig vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via het hofstelsel.
  

De levenswijze van jagers-verzamelaars

Het hofstelsel en horigheid

Economie:

- Handel verdwenen door val Romeinse Rijk >> zoeken hulp bij grote boer (hofstelsel ontstaat).

- Domein: pacht en herendiensten.

- Autarkie

Sociaal:

- Steden verlaten (gevaarlijk)

- Grote sociale verschillen (standensamenleving).

Politiek:

- Grootgrondbezitters hebben macht (hofstelsel)

Godsdienst / taal / kunst:

- Christendom is belangrijk in leven van mensen >> afhankelijkheid van God in voedselvoorziening.

- Christendom in kunst.

Leven op een domein

Wat is de oorzaak voor het ontstaan van het hofstelsel?

1. Invallen van Romeinen in Europa zorgde voor veel chaos en onveiligheid.
2. Invallen van Germaanse stammen in het Romeinse Rijk zorgde voor veel chaos en onveiligheid.
3. De Romeinen lieten langzaamaan steeds meer grensgebieden achter en trokken zich terug richting Rome, daardoor was er veel chaos en onveiligheid.
4. De grote boeren wilden graag een nog groter gebied in handen krijgen en ontboden horigen om hun land in te leveren voor steun en veiligheid.

Waarom heet dit het hofstelsel?

1. Het hof is een stuk bebouwd land of tuin.
2. Het systeem was hoffelijk naar de boeren
3. Het was een koninklijk systeem, dat noem je een hof.
4. Het gaat hier om een samenwerking tussen hoveniers, vandaar het woord hof.

Wat was geen voordeel van het hofstelsel voor de heer

1. Heren moesten horigen beschermen
2. Horigen deden klusjes voor de heer
3. Horigen werkten op de akkers van de heer
4. Horigen stonden voedsel af aan de heer

In het hofstelsel

1. Is een vrije boer niets verplicht richting de heer.
2. Verricht een vrije boer herendiensten.
3. Betaalt de horige met opbrengsten van het land zijn heer
4. Helpt de heer de horige op het land tijdens de oogsttijd

Kenmerkende Aspecten Blok A

Jagers en Boeren:

• De levenswijze van jagers-verzamelaars (HB 1.1)
• Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen (HB 1.2)

Monniken en Ridders:

• De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid (HB 3.3)