§6.3 De spanning loopt op, 1949-1962

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

De Koude Oorlog

Van atoomwedloop tot val van de muur

Je kunt 10  punten verdienen!

J.F. Kennedy

N. Chroesjtsjov

SCHRIJF MEE!!

Hierna: de leerdoelen.

Aan het eind:

1. kun je het verloop van de Koude Oorlog met minimaal 3 / 4 gebeurtenissen omschrijven;

2. weet je de rol van 3  / 4 personen in de Koude Oorlog te verwoorden;

+ kun je met een voorbeeld aangeven waarom jij vindt dat momenteel de Koude Oorlog nog steeds niet voorbij is. 

De Koude Oorlog

De Koude Oorlog is geen echte oorlog, maar een politiek conflict tussen de kapitalistische Verenigde Staten (VS) en de communistische Sovjet-Unie (SU) tussen 1945 en 1991. De SU heet na 1991 Rusland.

Beide landen zijn na de Tweede Wereldoorlog supermachten en willen hun machtsinvloed wereldwijd uitbreiden. 

De Sovjet-Unie (SU)	De Verenigde Staten (VS)
- Dictatuur (bijv. dictator Stalin --> Chroesjtsjov --> Gorbatsjov) - Planeconomie (de staat bedenkt 5-jaren- plannen die behaald moeten worden) - Bijna geen verschillen tussen rijk en arm - Geen persvrijheid ( censuur ) en geen vrijheid van meningsuiting - Bedrijven zijn in bezit van de staat die alles bepaald.	- Gekozen leider ( democratie ) - Vrijemarkteconomie (vraag en aanbod) - Grote verschillen (rijk en arm) - Wel persvrijheid vrijheid van meningsuiting; - Bedrijven in bezit van eigenaar die het bedrijf zelf heeft opgebouwd.

Oorzaak Koude Oorlog: 

In WOII zijn SU en VS nog bondgenoten en hebben samen de vijand nazi-Duitsland verslaan, waarna zij worden gezien als twee supermachten.

Maar de twee supermachten krijgen direct na de WOII ruzie.

Reden? Oneens over hoe landen op de wereld moeten worden bestuurd (verschil van mening in politieke ideologieen). Beide landen willen hun eigen (politieke) systeem (bestuursvorm) verspreiden. 

De Koude Oorlog duurt dus van 1945 tot 1991.

In deze 46 jaar durende spanning zijn wereldwijd enkele momenten aan te wijzen waarbij een Derde Wereldoorlog heel dichtbij was, zoals:

1. De bouw van de Berlijnse Muur 

2. De Hongaarse Opstand

3. De Praagse Lente

4. Maar het spannendste moment was de Cuba-crisis

(bekendste symbool van de Koude Oorlog)

In deze les worden deze 4 gebeurtenissen behandeld.

Koude Oorlog in Europa:

Het Westen kiest het kapitalisme, het Oosten 'kiest' het communisme. 

Duitsland wordt door het IJzeren Gordijn in 2-en gesplitst, een kapitalistisch West-Duitsland (BRD) en  een communistisch Oost-Duitsland (DDR).

In de DDR ligt Berlijn, deze stad wordt ook

wéér in 2-en gesplitst, een kapitalistisch West-Berlijn en communistisch Oost-Berlijn. Vanaf 1961 wordt door de communisten om West-Berlijn de Berlijnse Muur         (+ 45 km lang) gebouwd.

De DDR, maar ook Polen, Hongarije, Roemenië, Tsjecho-Slowakije en Bulgarije zijn satellietstaten van de Sovjetunie. Deze landen zijn verenigd in het Warschaupact, de kapitalistische landen zijn verenigd in de NAVO.

Hierna: uitleg Praagse Lente + Hongaarse Opstand.

Zijn communistische landen in het Oostblok onder Sovjet-invloedssferen dan nooit opstand gekomen?

Ja, de bekendste zijn:

1. De Praagse Lente (1968): Dubçek is de leider van Tsjecho-Slowakije met hoofdstad Praag. Hij belooft meer vrijheid aan het volk. Andere Oostblokleiders zijn bang dat het verlangen naar meer vrijheid ook overslaat naar andere Oostbloklanden. Een half miljoen soldaten vallen het land binnen, er is geen verzet. Dubçek krijgt een nieuwe baan....boswachter.

2. de Hongaarse Opstand (1956); Na de de dood van Stalin (1953) durven duizenden studenten in Boedapest (hoofdstad van satellietstaat Hongarije) te demonstreren, maar de opvolger van Stalin (N. Chroesjtsjov) slaat deze opstand na 3 dagen neer met 3000 doden als gevolg. Via de radio vraagt Hongarije hulp aan de VS, maar de VS doet niets. Waarom niet, denk jij?

Hierna: Filmpje Jort - uitleg Hongaarse Opstand (+ 3 min.)

Twee uitspraken:

1. Het Stalinisme (1924-1953) onder leiding van J. Stalin is een extreme vorm van het communisme.

2. Hongarije is tijdens de Koude Oorlog een satellietstaat van de Sovjet-Unie (nu: Rusland)

1. Alleen uitspraak 1 is juist
2. Alleen uitspraak 2 is juist
3. Beide uitspraken zijn juist
4. Beide uitspraken zijn onjuist

In 1954 had Hongarije een heel goed nationaal voetbalelftal. De spelers werden de ‘Magische Hongaren’ genoemd. Maar door een historische gebeurtenis in 1956 konden enkele spelers niet meer in het Hongaarse elftal spelen.

Welke historische gebeurtenis wordt bedoeld?

Sleep de woorden naar de juiste kolom:

Hierna: uitleg Cuba-crisis

Het Warschau-pact

De NAVO

satellietstaten

Oostblok

BRD

DDR

Het Westen

Kapitalisme

Vrijemarkteconomie

Hongaarse Opstand

Praagse Lente

Naast de bouw van de Berlijnse Muur (1961), de Hongaarse Opstand (1956) en de Praagse Lente (1968), is in de Koude Oorlog het spannendste moment de Cuba-crisis (1962).

Een allesvernietigende oorlog is in 1962 heel dichtbij als de VS (olv de zeer jonge president Kennedy) door spionage op luchtfoto's 

een geheime lanceerbasis op het communistische Cuba ziet met kernwapens van Rusland (olv dictator Chroesjtsjov). Ondertussen varen nog meer Russische schepen met kernwapens richting Cuba. 

Filmpje: Hoe loopt de Cuba-crisis af? - Welkom in de jaren 60 (+ 3 min).

Klik op de afbeelding om in te zoomen.

Je ziet een print screen van 1:20. 

Op het schilderij zie je Lenin.

Bij welk antwoord staan de leiders van de Sovjet-Unie (Rusland) in de juiste tijdsvolgorde?

Hierna: uitleg laatste jaren Koude Oorlog

1. Lenin --> Chroesjtsjov --> Stalin
2. Lenin --> Stalin --> Chroesjtsjov
3. Stalin --> Lenin --> Chroesjtsjov
4. Chroesjtsjov --> Lenin --> Stalin

De Cuba-crisis wordt als volgt opgelost: de Sovjet-Unie haalt op Cuba de kernraketten weg als de VS ook zijn kernraketten uit Turkije weghaalt. Dit gebeurt ook, gevolg is geen kernoorlog! 

De jaren erna gaat het met het communistische Sovjetunie (SU) en zijn satellietstaten steeds slechter. In 1985 is Gorbatsjov de nieuwe Sovjetleider en hij wilt het communisme redden met twee vernieuwingen:

1. Glasnost (openheid --> afschaffing van censuur)

2. Perestrojka (hervormingen --> invoering vrijemarkteconomie)

Gevolg is meer vrijheid van meningsuiting, einde maken aan de kostbare wapenwedloop + geen bemoeienis meer met de satellietstaten. 

Het effect van de vernieuwingen is het tegenovergestelde, waarna in de regeerperiode van Gorbatsjov en de Amerikaanse president Reagan met de val van de Berlijnse Muur (1989) de Koude Oorlog eindigt. 

Hierna: filmpje Jort- uitleg Glasnost en perestrojka (+ 3 min.)

Bekijk hiernaast een print screen.

Sleep de woorden naar de juiste plek.

Let op: er blijven twee woorden over:

Hierna: 8 quizvragen.

censuur

perestrojka

propaganda

democratie

glasnost

planeconomie

Oostblok

Westblok

Een oude examenvraag: hiernaast zie je een prent over de Koude Oorlog.

In de tekstballonnen staat: Help, ik word achtervolgd.
Op het bordje op de grond naast de liggende man staat: Stop.

Welke beschrijving hoort bij de prent?

1. Door de afnemende wapenwedloop ontstond de Koude Oorlog.
2. Door de bestaande vijandbeelden ontstond een wapenwedloop die niet te stoppen was.
3. Door de nieuwe vijandbeelden kwam er een einde aan de wapenwedloop.
4. Door de toenemende wapenwedloop kwam er een einde aan de Koude Oorlog.

Een oude examenvraag: Hiernaast zie je een krantenkop uit 1962.

Over welke gebeurtenis gaat de bron?

Hiernaast zie je een politieke prent (1962).

De persoon links is Chroesjtsjov en de persoon rechts is Kennedy.
Op de linker H-(waterstof)bom staat USA (= Verenigde Staten), op de rechter H-bom staat USSR (= de Sovjet-Unie).

Welke twee begrippen passen bij de bron?

1. Cuba-crisis en Hongaarse Opstand
2. wapenwedloop en Berlijnse muur
3. Hongaarse Opstand en glasnost
4. Cuba-crisis en wapenwedloop

Hiernaast zie je de voorkant van een boek (1987).

Op het boek staat: Perestrojka.
Een nieuwe visie voor mijn land en de wereld.

Op het boek is de naam van de schrijver weggelaten.
Geef de ACHTERNAAM van de schrijver van dit boek.

Hieronder staan vier gebeurtenissen in de periode 1945-1989:
1. De Berlijnse Muur wordt gebouwd.
2. De DDR wordt gesticht.
3. De Praagse lente wordt beëindigd.
4. Gorbatsjov komt aan de macht.
Zet bovenstaande gebeurtenissen in de juiste tijdsvolgorde:

1. 1 --> 2 --> 3 --> 4
2. 2 --> 1 --> 3 --> 4
3. 2 --> 3 --> 1 --> 4
4. 2 --> 1 --> 4 --> 3

Hiernaast zie je een spotprent (1990).
Op de beer staat: USSR (= Sovjet-Unie).

Welke gebeurtenis is te herkennen in de spotprent?

1. De Koude Oorlog bereikt een hoogtepunt.
2. De NAVO wordt uitgebreid met nieuwe landen.
3. De Sovjet-Unie verlaat het Warschaupact.
4. Het Oostblok begint uit elkaar te vallen.

Hiernaast zie je een kaart van Duitsland over de periode 1945-1989.

Sleep de woorden naar de juiste plek.

Let op: er blijft 1 woord over!

Hierna: een poll-vraag.

IJzeren gordijn.

Dodendraad

Berlijnse muur

BRD

DDR

Welk begrip begrijp je nog niet?

Warschaupact

Chroesjtsjov

Satellietstaten

Gorbatsjov

NAVO

Praagse Lente

Hongaarse Opstand

Cuba-crisis

Glasnost

Perestrojka

Evaluatie van leerdoelen.

1. kun je het verloop van de Koude Oorlog met minimaal 3 / 4 gebeurtenissen omschrijven;

2. weet je de rol van 3 / 4 personen in de Koude Oorlog te verwoorden; 

+ kun je met een voorbeeld aangeven waarom jij vindt dat momenteel de Koude Oorlog nog steeds niet voorbij is.