3.5 / 3.6 De winning van natuurlijke hulpbronnen + gevolgen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4-6

Deze les

• Ontbossing

Aan het eind van de les weet je wat de redenen en wat de gevolgen zijn.

Gevolgen op verschillende schaalniveaus. 

Welke trend t/m 2014

Ontbossing Amazonegebied sinds 2008 niet meer zo groot geweest als nu.

Augustus 2018 - juli 2019 toename 30 procent t.o.v. een jaar daarvoor. 

Deels toename door bosbranden maar ook beleid bolsonaro

De ontbossing in het Amazonegebied in Brazilië is sinds 2008 niet meer zo groot geweest als nu, schrijft het Braziliaanse agentschap voor ruimteonderzoek INPE in een rapport. Tussen augustus 2018 en juli 2019 verdween 9762 vierkante kilometer vegetatie, een toename van 30 procent ten opzichte van een jaar daarvoor. 

Wat zijn de oorzaken van de ontbossing?

4 oorzaken

Ontbossing, waarom?

Bevolkingsspreiding

Ontbossing, waarom?

Aanleg grootschalige 

landbouw bedrijven

Ontbossing, waarom?

Mijnbouw voor de winning van

natuurlijk hulpbronnen

Bijvoorbeeld

Hout, goud, uranium, rubber

Ontbossing, waarom?

Hydro-elektriciteit 

opwekken met de bouw

van stuwdammen

Plaatje: itaipudam

Belo monte stuwdam

3e grootste 

(3klovendam en Braziliaans-Paraguayaanse Itaipudam)

https://nl.wikipedia.org/wiki/Belo_Montestuwdam

• Veeteelt

Meer aandacht voor het binnenland

Rio de Janeiro --> hoofdstad tot 1960

Verplaatsen hoofdstad naar binnenland

Een miljoenenstad midden in de jungle: hoe kan zoiets bestaan? De enclavepositie als vooruitgeschoven post in de Amazone en taxfreezone heeft Manaus economisch op de kaart gezet

Ontbossing, waarom?

Hydro-elektriciteit 

opwekken met de bouw

van stuwdammen

Plaatje: itaipudam

Belo monte stuwdam

3e grootste 

(3klovendam en Braziliaans-Paraguayaanse Itaipudam)

https://nl.wikipedia.org/wiki/Belo_Montestuwdam

Waterkrachtcentrale

1. Drieklovendam, China – 22500 MW
2. Itaipu Dam, Brazilië/Paraguay – 14000 MW
3. De Belo Montestuwdam (geplande)

Gevolgen ontbossing

Gevolgen verschillende schaalniveaus

maar ook

Gevolgen verschillende dimensies

De gevolgen van de winning van hulpbronnen

3.6

Zuid-Amerika 3.6

Vandaag gaan we er nog iets dieper op in.

Wat zijn de bijkomende gevolgen van de winning van natuurlijke hulpbronnen in Zuid-Amerika?

De winning heeft veel nadelige gevolgen. De ecologische, economische en sociale gevolgen komen deze les aanbod. In het volgende filmpje worden de meesten alvast weergegeven.

0

Ecologische gevolgen

Mondiale klimaat verandering

• Opwarming aarde
• Verbranding bossen --> CO2 vrijkomen

       Wel vervangen door landbouwplanten, maar die nemen minder CO2 op

• Broeikasgassen

--> Landdegradatie

Biodiversiteit

Verlies biodiversiteit 

-> ecosysteem aangetast

Landdegradatie

Bodemerosie + Uitdroging + Voedingsstoffen spoelen snel uit

-> Landdegradatie

Waterhuishouding

Geheel aan inspanningen om ervoor te zorgen dat een gebied niet te nat of te droog wordt.

a. Bodemwater wordt niet meer vastgehouden

b. Rivieren verzanden sneller

c. Minder evapotranspiratie 

(verdamping vanuit de bodem, bladerdak, en oppervlaktewater)

Draagkracht

Landdegradatie  &  Verstoring waterhuishouding 

->

Draagkracht gebied gaat achteruit.

Draagkracht = Het maximale wat een ecosysteem aan kan (populatie en andere beïnvloedingen van buitenaf).

Grootschalige (soja)landbouw is niet duurzaam:

• Alleen nieuwe bossen in de vorm van monocultuur, zodat rijke landen CO2 reductie bewerkstelligen.
• Grond raakt uitgeput & bodem en water vervuild met pesticiden en kunstmest

Opwekking hydro-elektriciteit is niet duurzaam:

• Dam -> benedenstrooms minder aanvoer rivierwater: waterbalans verstoord

• Stuwmeer -> verdamping

Mijnbouw is niet duurzaam:

• Grond- en oppervlaktewater raakt vervuild met zware metalen (kwik) en vergif (cyanide) 

• Dagbouwmijnen tasten landschap aan

Sociale en Economische gevolgen

• Sociale ongelijkheid neemt toe: klein aantal grootgrondbezitters bezitten al het land  V.S. landloze, arme boeren.

• Opbrengsten verdwijnen naar het buitenland, als buitenlandse bedrijven grond of mijnen exploiteren.

Sociale en Economische gevolgen

• Inheemse bevolking: 

 1) Leefmilieu aangetast;

 2) Verjaagd (voor landbouw, mijnbouw, stuwdammen en hoogspanningsleidingen).

• Gemechaniseerde sojateelt -> minder werk, terwijl landarbeiders al geen werk hadden.

Strategie

Met de invoering van de politiek van Pachamama (‘eerbied voor moeder aarde’) in Bolivia zou het tij ook met betrekking tot duurzaamheid moeten keren. In de praktijk vindt er echter nog steeds grootscheepse verontreiniging en vernietiging van het milieu plaats en neemt de exploitatie van gas door buitenlandse bedrijven nog steeds toe.

Belangrijke Begrippen

landdegradatie

draagkracht

hydro-elektriciteit

waterbalans

duurzaamheid

Oefening

Havo 2019-II-5

Natuurlijke hulpbronnen in Braziië