4.6 Evolutie in populaties

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Onderzoek naar evolutie

Leerdoelen:

• Je kunt het verschil uitleggen tussen homologe en analoge organen
• Je kunt het verschil uitleggen tussen convergente en divergente evolutie
• Je kunt een stamboom (cladogram) construeren en aflezen

--> divergente evolutie

--> convergente evolutie

De voorpoot van een krokodil en de voorpoot van een mol zijn:

1. Homologe organen
2. Analoge organen

De vleugel van een vleermuis en de vleugel van een vlieg zijn:

1. Homologe organen
2. Analoge organen

De poten van insecten en de poten van zoogdieren zijn:

1. Homologe organen
2. Analoge organen

Welke van de volgende
stambomen geeft weer dat
de chimpansee meer verwant
is met de mens dan met de
gorilla?

1. stamboom 1
2. stamboom 2
3. stamboom 3
4. geen van deze stambomen

Bekijk de stamboom van slangensoorten.
Welk soort is als eerste ontstaan?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 7

Bekijk de stamboom van slangensoorten.

Welk soort is uitgestorven?

1. 1
2. 7
3. 4
4. 6

In de natuur is er altijd

Deze kan bijvoorbeeld ontstaan door

Individuen met een genotype dat goed is aangepast aan de omgeving zullen meer 

Dit proces noemen we 

mutaties 

genetische variatie 

nakomenlingen krijgen

natuurlijke selectie

4.6 Evolutie in populaties

Leerdoel

- Je weet hoe allelen in een populatie overerven.

Welke van de volgende criteria is niet nodig voor evolutie?

1. Variatie in eigenschappen
2. Erfelijkheid van eigenschappen
3. Selectie voor het sterkste individu
4. Isolatie van populaties

'Soort'  vs.  'Populatie' 

gene flow

Seksuele selectie

Genetic Drift

4.6 Evolutie in populaties

Definities

Soort = organismen die op natuurlijke wijze onderling vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen.  (bijv. honden)

Hoe zit het met de lijger?

Definities

• Populatie = Alle individuen van een soort die in een bepaald gebied leven en onderling voortpanten
  
  
• Genenpool is alle verschillende genen  die voorkomen in een populatie 
  
  
• Gene flow = (incidentele) uitwisseling van genen tussen populaties 
  
  

Stel dat....

- Populaties volledig gescheiden zijn 

- Ze groot genoeg zijn 

- Er geen evolutie optreedt
(allelen hebben dus geen specifiek voordeel) 

Dan blijkt dat de allelfrequenties
in populaties constant blijven 

(voorbeeld bij mensen is oogkleur of bloedgroep)

Processen/ gebeurtenissen die de allelfrequenties beïnvloeden:

Specifieke richting -> Evolutie 

Door toeval -> Genetic Drift

4.6 Evolutie in populaties

Evolutie

Als een eigenschap voordeel oplevert voor overlevingskans, zorgt natuurlijke selectie voor survival of the fittest 

In sommige gevallen levert een eigenschap alleen voordeel op voor de voortplantingskans* dan spreken we van seksuele selectie

Evolutie

 Micro-   
binnen soort (bijv. berkenspanner)

Macro- 

onstaan nieuwe soorten 

Co-

Als organismen met elkaar mee evolueren. Bijv. giftigheid bij planten en tolerantie bij rupsen. 

Genetic drift

- Puur toevalsproces:

1. Afzondering van een kleine sub-populatie die genetisch verschilt ten opzichte van de oorspronkelijke populatie  (Founder-effect: vb. migratie ; Flessenhalseffect: rest van populatie sterft door bijv. natuurramp) 
2. De sub-populatie groeit uit 

Wanneer heeft Genetic drift het grootste effect?

1. Als van een populatie van 500 individuen er 50 overleven na een ramp
2. Als van een populatie van 50 individuen er 5 overleven na een ramp

2 massa-extincties 

- 10-12k jaar geleden

- 100k jaar geleden

• Wat is het nadeel van geringe genetische variatie?
• Weinig aanpassings-vermogen. Grote kans op inteeltziektes

Veranderende allelfrequenties door:

- Evolutie (gedreven door natuurlijke/seksuele selectie) 

- Genetic Drift (willekeurig, hoe kleiner de afgezonderde populatie, hoe groter het effect) 

Maak nu opdrachten 85-91

4.6 Evolutie in populaties

Welke vragen (85-91) leverden problemen op en welke zou je graag in een live-les besproken zien?