Ismen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5

Tijd van burgers en stoommachines

De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen (ismen)

Burgers en stoommachines

Opkomst van de ismen

Ideeën over de ideale wereld noemt men ideologieën of 'ismen'.

De ismen

Conservatisme

Liberalisme

Socialisme

(Industrieël) Kapitalisme

Confessionalisme

Nationalisme

Imperialisme

Feminisme

Verschillende ideeën

Veelal afhankelijk van je plaats in de samenleving

Pareto principe - 80/20-regel

• Mensen bovenaan de ladder willen alles graag zo houden hoe het is

• In het midden willen mensen vaak meer inspraak bestuur en veilig stellen van bezit. Geen drastische veranderingen

• Onderaan willen de mensen de grootste veranderingen
  

Franse Revolutie 1789

• Opstand van de burgers tegen het absolutisme
• Vrijheid, gelijkheid, broederschap
• Koning Lodewijk XVI wordt onthoofd
  

Liberalisme

• Vrijheid individu op alle gebieden
• Nadruk op grondwet, een parlement en uitbreiding kiesrecht
• Scheiding kerk en staat, vrijheid van meningsuiting, afschaffing slavernij
  
• Overheid beperkt tot openbare werken, bescherming en criminaliteit
  

Waterloo - 1815

Conservatisme

Streven om veranderingen uiterst langzaam en voorzichtig door te voeren en alles van waarde te behouden

Terugkeer naar de tijd voor de "verlichte ideeën" van de Franse Revolutie

Macht bij de vorsten

Behoud standenmaatschappij

Opkomst industrie

Begint in Engeland ~1760:

Hout werd te duur -> steenkool

Verbetering stoommachine (James Watt 1776)

Afzetmarkt dankzijn koloniën (katoenindustrie)

(Industrieel)Kapitalisme

1. Fabrieken en bedrijven worden belangrijkste bedrijven

2. Productie in handen fabrikanten en grootindustriëlen

3. ~1870 grote ondernemingen worden nv's (naamlooze vennootschap)

-> Maken van (zoveel mogelijk) winst binnen een markt van vraag en aanbod

Welke kritiek was er op de fabrieksbazen/rijken volgens deze spotprent?

Slechte werkomstandigheden

Lange werkdagen

Saai en eentonig

Gevaarlijk en ongezond

Lage lonen

Kinderarbeid

Welke argumenten voor het kapitalisme zou jij hebben als jij een rijke fabrieksbaas was in de 19e eeuw?

Wat zou er volgens jou allemaal kunnen gebeuren als het kapitalisme te ver doorslaat?

Socialisme

Het ideaal dat de gemeenschap (of vertegenwoordigers) alle/belangrijkste productiemiddelen bezit en beheert

• Kloof arm en rijk moest verdwijnen
• Kapitalisme moest worden vervangen
• Ontfermden zich over lot arbeiders

Waarom zijn kapitalisten doorgaans conservatief?

Welke argumenten voor het socialisme zou jij hebben als jij een arme fabrieksarbeider was in de 19e eeuw?

Karl Marx (Marxisme)

• "Ongelijkheid komt door ongelijke verdeling bezit"
• Productiemiddelen moeten in handen gemeenschap komen
• Klassenloze samenleving
  
• Het proletariaat moet in opstand komen!
• Dictatuur van het proletariaat
  

In welke twee stromingen kan jij de socialisten indelen?

Waarom zijn socialisten doorgaans progressief?

Wat zou er volgens jou allemaal kunnen gebeuren als het socialisme te ver doorslaat?

Hoe zou jij jouw eigen ideale isme vormgeven?

Keuzeopdracht Periodeschrift

Schrijf een dagboekfragment uit het leven van een arme fabriekswerker of uit het leven van een rijke fabriekseigenaar.
Laat duidelijk blijken waarom jij juist een socialist of een kapitalist bent en waarom je conservatief or progressief bent

Maak een affiche waarin je pleit voor het socialisme of het kapitalisme. Benoem daarbij de voordelen van de door jou gekozen isme en de nadelen van de niet door jouw gekozen isme.