4H GS 5.1 Absolutisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

5.1 Absolutisme

Wat betekent het begrip 'centralisatiepolitiek' en wat heeft het te maken met het absolutisme

Leg uit wat het absolutisme van Lodewijk XIV inhield in bestuurlijk opzicht.

Het absolutisme werkte door op verschillende terreinen. Waar hoort elk terrein bij? Sleep ze naar de juiste uitwerking van het absolutisme.

Droit divin

De koning maakt alle beslissingen.

Mercantilisme

Opbouw van een permanent leger

Politiek

Militair

Economisch

Cultureel

Madame de Maintenon,

maîtresse van de Zonnekoning

Maria Theresia van Oostenrijk,

echtgenote Lodewijk XIV

Louise de la Vallière

Madame de Montespan

(7 kinderen)

0

Lodewijk XIV

• als 'Zonnekoning'
• herkomst: hij speelde de hoofdrol in het 'Ballet van de Nacht' (1653)
• 7 dagen lang, 3000 toeschouwers
• de krachten van het kwaad (=Fronde edelen) legden het af tegen de opkomende zon

In je boek ook Rusland als absolute monarchie

Tsaar Peter de Grote 1682-1725

Peter de Grote (Romanov-dynastie in Rusland) 

Karel V 

Karel V

Ook in Rusland werd de macht van de geestelijkheid en adel ingeperkt. 

Tsaar trok de militaire en administratieve taken naar ´zichzelf´ toe.

Peter de Grote (1672-1725)

plattegrond Sint-Petersburg (1744); stad gesticht door Peter de Grote in 1703)

Peterhof in Sint-Petersburg

Czaar Peterhuisjes in Zaandam

Karel I

Karel V 

Karel V

- koning van Engeland (1625-1649)

- wilde absolute macht

- Engels parlement ging hier tegen in

Karel I (1600-1649)

wilde een absoluut vorst zijn.

dit werd tegengewerkt door het parlement;

kritiek op:

- het gebruik van de zogeheten Sterrekamer (Star Chamber) om dissidenten de wind uit de zeilen te nemen. 

- verhoging belastingen

- godsdienstpolitiek die erop gericht was de Anglicaanse Kerk dichter bij de Rooms-Katholieke Kerk te brengen.

Op 29 maart 1629 ontbond hij het parlement. Periode van onrust brak aan, waarin Karel nauwelijks in staat was om het land te besturen. Ook veel geld gebrek. Om geld te kunnen verkrijgen voor zijn strijd tegen de Schotten riep hij een parlement bijeen in april 1640. Dit zogeheten 'korte parlement' wilde echter niet aan zijn wensen voldoen en werd op 5 mei weer ontbonden. Na een nieuwe nederlaag riep Karel I het parlement opnieuw bijeen.

Dit 'lange parlement' nam al spoedig maatregelen die de positie van Karel in gevaar brachten. Karel I moest de ene na de andere concessie doen, zoals het afschaffen van de Sterrekamer, maar hij kon niet instemmen met de wet die hem het gezag over het leger zou ontnemen. Door gewapenderhand in te grijpen in het parlement veroorzaakte hij een blijvende breuk en was hij in Londen niet langer veilig. 

Beide partijen begonnen zich te bewapenen en een burgeroorlog dreigde. Na vruchteloze onderhandelingen hees Karel I op 22 augustus 1642 de koninklijke standaard. Hij vestigde zijn hof in Oxford, van waaruit hij het noorden en westen van het land bestuurde, terwijl het parlement de controle behield over het zuiden en oosten en Londen. 

Burgeroorlog (1642-1645 / 1648-1649)

Karel V 

Karel V

- Oliver Cromwell

- koningsgezinden tegen parlementsgezinden

- onthoofding Karel I

Karel I vestigt in 1642 zijn hof in Oxford en gaat van daaruit de strijd aan met de parlementsgezinden o.l.v. Cromwell

In 1645 leidt Karel I de beslissende nederlaag en krijgt hij huisarrest.  Hij ontsnapt uit Hampton Court en begint nieuwe oorlog.

Cromwell beschuldigt Karel I van hoogverraad en koning wordt onthoofd. 

Glorious Revolution (1688)

- Engels parlement vraagt stadhouder Willem III om Engelse koning Jacobus II af te zetten.

- Bill of Rights

Jacobus II > koning van 1685-1688

wilde ook absoluut vorst zijn (sinds 1659 katholiek)

parlement tegen: vraagt Willem III om hulp

1688: Glorious Revolution

Willem III getrouwd met de dochter van Jacobus II; Mary Stuart (kreeg een protestantse opvoeding)

geweldloze machtsovername

12 juli 1690: Slag aan de Boyne: Willem III verslaat definitief Jacobus II (elk jaar herdacht tijdens Oranjemarsen in Noord-Ierland)

William III wordt nu koning-stadhouder; moet Bill of Rights ondertekenen: basis voor parlementaire democratie

Hoe verkregen absolute vorsten hun macht?

- ambtenaren aanstellen (macht adel beperken)

- hofcultuur (propaganda)

- beroepsleger (macht adel beperken / betrouwbaar leger)

- rechtstreeks belasting heffen (stabiele inkomstenbron)

- droit divin (rechtvaardiging)