3.8 hedendaagse klimaatverandering en 3.9 het klimaatvraagstuk

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Klimaatverandering

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat de bangrijkste oorzaken van hedendaagse klimaatverandering zijn;
• Je kunt uitleggen hoe terugkoppelingsmechanismen ervoor zorgen dat het moeilijk is om het klimaat van de toekomst te voorspellen;
• Je kunt uitleggen wat de belangrijkste natuurlijke en maatschappelijke gevolgen van klimaatverandering zijn. 

Schrijf een oorzaak op van hedendaagse klimaatverandering

Oorzaken

1. Versterkt broeikaseffect
2. Veranderingen in landgebruik
3. Externe variabiliteiten 

1. Versterkt broeikaseffect

Let op: het gaat om een versterkt effect

Sinds de industriële revolutie in de 19e eeuw zorgt de mens​

voor extra uitstoot van broeikasgassen.

Voornamelijk door: 

• Verbranding fossiele brandstoffen
• Intensieve veehouderij

Broeikaseffect

Zonnestralen bereiken de aarde, aarde wordt warm

De aarde straalt warmte uit

Deze warmte kan er moeilijk uit doordat het wordt teruggekaatst door broeikasgassen (bijvoorbeeld CO2)

Versterkt broeikaseffect

         Natuurlijk broeikaseffect      Versterkt broeikaseffect 

Versterkt broeikaseffect

Veel meer broeikasgassen (links)

En stijging temperatuur (rechts)

--> uitstoot CO2 door de mens, dus dit wordt het versterkt broeikaseffect genoemd

De onderste grafiek laat duidelijk

zien dat de opwarming de laatste

150 jaar erg snel is gegaan en 

wordt ook wel de hockeystick-

grafiek genoemd. 

2. Verandering in landgebruik

Bos kappen voor landbouw.

Gevolg: verarming van vegetatie en verdroging.

In droge gebieden verdwijnt vegetatie door grote veestapels.

Een afname van vegetatie leidt tot afname van neerslag.

2. Verandering in landgebruik

• Verbranden regenwoud: bron CO2 uitstoot
  
• Toename akkers en weilanden:    weerkaatsen zonlicht -> afkoeling houden minder vocht vast -> verdroging -> Toename aerosolen

Aerosolen

Losliggende bodemdeeltjes waaien op (stof) + fijnstof uit (lucht)verkeer en industrie

Weerkaatsen zonlicht (afkoelen)

Verstrooien zonlicht (opwarmen)

 

www.knmi.nl

3. Externe variabiliteiten

• Vulkaanuitbarstingen
• Zonnevlekken

www.knmi.nl

www.knmi.nl

Terugkoppelingsmechanismen

Als alles in een stroomversnelling raakt: terugkoppelingsmechanismen. 

Elke klimaatwijziging kan een reeks mechanismen triggeren, die op hun beurt het klimaat kunnen beïnvloeden, een beetje zoals bij een kettingreactie. 

Positief of negatief

Terugkoppelingsmechanismen

Een negatief terugkoppelingsmechanisme is een reeks van processen die in gang gezet wordt door een verandering, maar uiteindelijk die verandering tegenwerkt.

Positief effect is als de verandering wordt versterkt. 

Opdracht (10 min)

Ga naar de website. 

Gebruik de site en je boek om het schema verder in te vullen. 

Geef een voorbeeld van een positief en een negatief terugkoppelingsmechanisme. 

Schrijf de stappen van de terugkoppeling in het schema op. 

www.meteowesterlo.be

De ontdooiing van permafrost is een voorbeeld van:

1. een negatief terugkoppelingsmechanisme
2. een voorbeeld van externe variabiliteit
3. een voorbeeld van verandering in landgebruik
4. een positief terugkoppelingsmechanisme

Door het versterkte
broeikaseffect
wordt het op aarde:

1. Kouder
2. Warmer
3. Natter
4. Droger

Waarom is het verbranden van het regenwoud een bron van CO2 uitstoot?

1. Rook zorgt voor meer wolken en dus meer absorptie van warmte
2. Het verbranden zorgt voor hitte die bijdraagt aan het broeikaseffect
3. Bij het verbranden van bos komt CO2 vrij
4. De opname van CO2 stopt door de verbranding

In bron 50 (in je boek) zie je dat er een jaarlijkse cyclus is in de ontwikkeling van CO2 concentratie. Waarom is er in september een dal?

1. De begroeiing op Hawaii in de zomer zorgt voor CO2 opname
2. De begroeiing ten N van de evenaar zorgt in de zomer voor CO2 opname
3. Door het ITCZ staat de zon dan loodrecht op Hawaii
4. De vulkaan Mauna Loa op Hawaii barst vaak in september uit.

Een positieve terugkoppeling .... klimaatverandering

1. versnelt
2. vertraagt

Welke woord past niet in het rijtje:
Waterdamp-Zuurstof-Methaan-Koolstofdioxide

1. Waterdamp
2. Zuurstof
3. Methaan
4. Koolstofdioxide

Waarom willen we dit weten?

Het klimaat dat heerst in dunne laag (dampkring) bepaalt waar ijs ligt, hoe hoog zeespiegel staat, waar we voedsel kunnen verbouwen

Kortom: hoe bewoonbaar verschillende regio's op aarde zijn.

Wetenschappers: snelle klimaatverandering kan catastrofaal uitpakken voor moderne samenlevingen en het web van leven waarmee ze verweven zijn.

Het IPCC probeert verandering in het klimaat te voorspellen: klimaatmodellen.

• We begrijpen nog niet alle mechanismen
• Voorspellen daarom moeilijk
• 21e eeuw: tussen 0,3 en 4,3 graden celsius

Een stelling

Ik denk dat de rol van de mens op de huidige klimaatverandering overdreven wordt door de klimaatonderzoekers van de IPCC rapporten

Ik denk dat de rol van de mens op de huidige klimaatverandering overdreven wordt door de klimaatonderzoekers van de IPCC rapporten

Eens

Oneens

Ik weet het nog niet

Wat is de belangrijkste boodschap uit dit filmpje?

Opdracht (huiswerk)

Gebruik paragraaf 3.9: het klimaatvraagstuk en vul het laatste onderdeel van het schema in: natuurlijke en maatschappelijke gevolgen. 

Vind je het onderwerp lastig? Bekijk dan de extra informatie op de websites tussen de slides

Extra uitdaging: Zoek op wat de kleine ijstijd veroorzaakte

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat de bangrijkste oorzaken van hedendaagse klimaatverandering zijn;
• Je kunt uitleggen hoe terugkoppelingsmechanismen ervoor zorgen dat het moeilijk is om het klimaat van de toekomst te voorspellen;
• Je kunt uitleggen wat de belangrijkste natuurlijke en maatschappelijke gevolgen van klimaatverandering zijn.