Gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Inhaalweek les 1: Gedrag

Lesdoelen:

• Je kunt uitleggen wat biologen verstaan onder gedrag
• Je kunt beschrijven hoe ethologen onderzoek doen naar gedrag
• Je kunt uitleggen hoe gedrag ontstaat

Begrippen: prikkel (intern en extern), respons, gedragssysteem, gedragsketen, ethogram, protocol, motivatie, sleutelprikkel, supranormale prikkel

Wat is GEEN gedrag.

1. Leerling slaapt in de les.
2. Bloem draait zich naar de zon.
3. Hond rolt in het gras.
4. Vogel zit stil op een tak.

Ethologie

tak van biologie waarbij de studie van het gedrag van dieren centraal staat

1. Wat is gedrag?

= alle waarneembare activiteiten van mens en dier.

--> opgebouwd uit handelingen (gedragselementen)

--> prikkels: invloeden uit milieu op organisme

--> respons: reactie van dier op prikkel

distelvink

2. Gedrag beschrijven

• Gedragssysteem: handelingen met een gemeenschappelijk doel, bv voedingsgedrag, voortplantingsgedrag
  
  
• Gedragsketen: effect van de ene handeling leidt tot een volgende handeling. Bv voortplantingsgedrag stekelbaars
  

Ethogram: objectieve beschrijving van verschillende handelingen

Protocol: lijst van achtereenvolgens waargenomen handelingen

Onderzoek naar gedrag: objectief (feitelijk)

Hoe beschrijft een etholoog gedrag? En wat is dan een juist voorbeeld?

1. objectief; de kat tikt een bolletje wol voor zich uit.
2. subjectief; de kat tikt een bolletje wol voor zich uit.
3. objectief; de kat is vrolijk aan het spelen met een bolletje wol.
4. subjectief; de kat is vrolijk aan het spelen met een bolletje wol.

3. Het ontstaan van gedrag.

• erfelijk gedrag --> aangeboren (vb. gelaatsuitdrukkingen)
  
  
• aangeleerd gedrag --> ervaring (vb. eten met mes en vork)
  
  
• anatomie --> lichaamsbouw
  
  
• fysiologie --> behoeften
  

* prikkels en motivatie.

• Interne prikkels (bv honger/dorst)  --> normwaarde --> homeostase 
  
  
• Externe prikkels --> zintuigen
  
  
• Motivatie (drang) = bereidheid om bepaalde gedragssystemen uit te 
                            voeren.
  
  
• Periodieke invloeden zoals daglengte en temperatuur --> voortplantingsgedrag
  

Prikkels

Sleutelprikkel: Een prikkel waarop altijd hetzelfde gedrag volgt.

Supranormaleprikkel: Een overdreven sleutelprikkel,  is effectiever in het veroorzaken van het gedrag dan een sleutelprikkel. 

Sleutelprikkel

Supranormale prikkel

Welk soort prikkels stonden afgebeeld op de vorige dia?

1. Sleutelprikkels
2. Supranormale prikkels
3. Sleutelprikkels en supranormale prikkels

Hoe noemen we de sleutelprikkels bij een baby of jong dier?

1. Kinderprikkels
2. Kindersleutels
3. Kindergedrag
4. Kinderschema