11 februari 4.2 De Romeinse samenleving

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Wat doen we vandaag?

• Huiswerk: maken opdrachten  4.2. 
• Vragen 4.2?
• Vervolg 4.2

Vragen 4.2?

Het Romeinse Rijk

2. De Romeinse samenleving

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je: 

• uitleggen hoe en waardoor de Romeinse economie bloeide
  

• uitleggen welke sociale verschillen er waren in de steden 
  

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier de mensen in en rondom de stad Rome leefden.

Er komen 4 herhalingvragen aan... 

Herhaling van de vorige les(sen)

Waarom was het Romeinse leger zo succesvol? Noem zoveel redenen als je weet.

Wat is de juiste volgorde?

1. koninkrijk-republiek-keizerrijk
2. republiek-keizerrijk-koninkrijk
3. keizerrijk-koninkrijk-republiek
4. koninkrijk-keizerrijk-republiek

Wie heeft Caesar vermoord?

1. Octavianus
2. Een groepje senatoren
3. Marcus Antonius
4. Augustus

Wat betekent de
titel 'Augustus'

1. De verhevene
2. Dictator voor het leven
3. Keizer van het Romeinse rijk
4. Redder van de Republiek

De laatste koning wordt verjaagd

Rome wordt een Republiek

Caesar wordt dictator voor het leven

Caesar wordt vermoord door senatoren

Burgeroorlogen

Keizer Augustus wordt de eerste Romeinse keizer

Maak je klaar om aantekeningen te nemen

Uitleg

Een verschrikkelijke dag

Pompeï  is een stad die vlakbij Napels lag. Veel rijke romeinen woonden er graag. In het jaar 79 n. Chr. gebeurde er iets verschrikkelijks.

Pompeï lag vlakbij de vulkaan Vesuvius. In het jaar 79 barstte deze uit. De stad werd in korte tijd begraven onder een  regen van hete as en puin.

Waarom was deze uitbarsting belangrijk?

Door de asregen is er ontzettend veel bewaard gebleven: huizen, eten, resten van mensen en dieren. 

De economie 

Landbouwstedelijke samenleving: meer dan duizend steden en stadjes. 

- Veel productie in de landbouw en nijverheid

- Levendige handel 

Economie profiteerde van de Pax Romana, goede wegen en Romeinse geld. 

De economie 

Sommige handelaren waren rijk... maar velen vonden handel minderwaardig. Echte rijkdom kwam door landbouwgrond. 

Boeren produceerden namelijk het voedsel voor de stad: door het hele rijk verspreid. 

Sociale verschillen

1. Aanzienlijke families

2. Rijke handelaren

3. Gewone Romeinen

4. Arme Romeinen

5. Slaven

Het leven in de steden: enorme sociale verschillen. 

Rijken: klein deel

- prachtige villa's, paleizen met versierde eetzalen en zwembaden

- werden soms met een stoel door de stad gedragen

- opscheppen

- bediend door slaven en vermaakt door dansers 

Dit is een villa rustica, een soort boerderij. Naast dit type villa, bestond er ook de villa urbana. 

Het meeste werk rondom de villa werd gedaan door slaven.

Veel villa's hadden uitgebreide badruimten met vloerverwarming

Er waren appartementen voor de villicus (de toezichthouder) en de actor (de boekhouder) en ook slaapvertrekken voor de slaven.

Een villa rustica bestond vaak uit verschillende gebouwen, zoals het woonhuis, de stallen en de voorraadschuren.

Het leven in de steden: enorme sociale verschillen. 

Armen:

- bakstenen flatgebouwen: drie/vier verdiepingen

- hele gezinnen op een kamer

- geen keuken: warme eten uit een soort snackbar

- geen stromend water of riolering: kruiken in de hal

 

De armste Romeinen leefden in lemen hutjes

Dit is insula, een flatgebouw in Rome. De woningen werden gehuurd door de armere Romeinen. De meeste insulae waren 4 of 5 verdiepingen hoog. De bouwkwaliteit was niet best: bijna dagelijks waren er branden en instortingen.

De kamers bovenin een insula waren de slechtste kamers: hier woonden de proletariërs.

Hoewel er in sommige gebouwen stromend water was, moesten de bewoners van een insula het water vaak uit een fontein op straat halen.

Hoewel de meeste kamers in een insula klein en donker waren, was er wel verschil: de grotere kamers waren voor mensen met iets meer geld.

De meeste insulae hadden geen toiletten of keukens. Moest je naar de wc, dan ging je naar een openbaar toilet. En wilde je wat eten, dan ging je naar een thermopolium, een soort snackbar.

De Romeinse samenleving

Het Romeinse Rijk is een agrarisch-stedelijke samenleving: 

de meeste mensen leven op het platteland. Toch heeft de stad 

Rome rond het jaar 100 n. Chr. ongeveer 1 miljoen mensen.  

De verschillen tussen de Romeinen zijn groot: slechts een klein aantal 

leeft in grote luxe, terwijl de meesten het zwaar hebben.

Grootgrondbezitters

Rijke mensen zijn vaak grootgrondbezitters. 

Meestal wonen ze in villa’s, omdat het in Rome vooral ’s zomers 

veel te warm, te vol en te vies is. 

Alleen voor politiek of voor zaken gaan ze naar de stad. 

Op hun landgoed verbouwen slaven graan, druiven en olijven.

Proletariërs

Proletariërs zijn arme Romeinen die vrijwel niets hebben. Soms zijn zij boeren geweest die niet konden concurreren tegen de grote boerderijen. Het woord komt van proles (kinderen): 'het enige dat zij hebben zijn hun kinderen.' 

Toch zijn ze erg belangrijk voor rijke Romeinen: ze mogen namelijk stemmen en kunnen rijke Romeinen machtig maken.

De huizen van proletariërs hadden geen eigen toiletten. Je moest dan naar dit soort openbare toiletten in Rome: gezellig met z'n allen roddelen terwijl je je behoeften doet. Echt schoon was het allemaal niet: uit recent onderzoek werd duidelijk dat het enorme bron van parasieten en infecties.

Privé-toiletten kwamen pas later, en alleen voor mensen die dat konden betalen. 

Slaven

Slavernij was bij de Romeinen heel normaal. Slaaf werd je bijvoorbeeld omdat jouw land was veroverd, of omdat je je schulden niet kon betalen. 

Er waren veel slaven in Rome: 

van de miljoen inwoners waren ongeveer 400.000 slaven!

Twee jonge slaven. De linker draagt water en handdoeken; de rechter een mand met bloemen.

Het werk dat slaven deden was heel verschillend: van zwaar werk in de mijnen, tot leraar voor de kinderen van Rijke Romeinen. Vooral Griekse slaven werden voor dat laatste veel gebruikt.

Je kon vaak niet zien of iemand slaaf was. Sterker nog: sommige slaven waren beter gekleed dan arme, vrije Romeinen!

Twee slavinnen helpen hun meesteres bij het opmaken.

Vrijgelatenen

Je kon als slaaf worden vrijgelaten. Als vrijgelatene ben je nog geen Romeins burger, dat worden je kinderen pas.

En op jouw grafsteen zal ook de letter 'L' staan, dat libertus betekent: vrijgelatene. Meestal stond de naam van je vroegere eigenaar erbij.

Sextus Maelius Stabilio, Vesinia Iucunda, en Sextus Maelius Faustus. Vermoedelijk man en vrouw (dat kun je zien aan het handschudden en de sluier) en hun zoon. Slaven mochten niet trouwens, vandaar dat dit echtpaar op latere leeftijd is getrouwd.

Vrouwen in Rome

Romeinse vrouwen hadden meer rechten dan met vrouwen in bijvoorbeeld Athene. 

Vrouwen mochten zich buitenshuis begeven, maar ze bezaten echter geen politieke rechten en konden vaak niet beschikken over hun eigen vermogen.

De Romeinen maakten prachtige mozaïeken. Dit mozaïek is de oudste afbeelding van vrouwen in bikini. Het was de vloer van een Romeinse villa op Sicilië (Italië), gebouwd in de derde eeuw na Christus.

Het Romeinse huwelijk

Veel huwelijken zijn privé-afspraken tussen families. Er waren best wat regels als het gaat om trouwen. Zo mag een meisje vanaf haar 12e trouwen, en moest ze voor haar 20e levensjaar een kind hebben gekregen.

Huwelijken tussen verschillende groepen (zoals bijvoorbeeld met slaven) 

was niet toegestaan.

Paquius Proculus en zijn echtgenote (fresco uit Pompeii, 1e eeuw n. Chr.)

Brood en spelen

Panem et circenses, oftewel 'brood en spelen'. Rijke Romeinen hadden snel in de gaten dat het gewoon volk, plebejers en proletariërs, rustig blijft zolang het maar wat te eten heeft en/of zich niet gaat vervelen.

Het volk kreeg dus 'brood' en 'spelen' in het Colosseum.

Badhuizen

Rijke Romeinen waren regelmatig in badhuizen (thermen) te vinden. Niet alleen omdat ze het prettig vonden, maar ook om te vergaderen.

In sommige badhuizen zaten complete bibliotheken.

Een Romeins badhuis in Bath (Eng.)

Slaven stoken vuren voor de vloerverwarming en warme ruimten.

Een gezonde geest in een gezond lichaam: de Romeinen vonden sport en hygiëne erg belangrijk.

Er waren gescheiden ruimten voor mannen en vrouwen.

Ook hier weer latrines, de gezamenlijke toiletten.

Baden en ruimten waren er in allerlei temperaturen: van het koude frigidarium tot het snikhete laconium: een soort sauna

Hier bevond zich een gewoon zwembad, zoals je dat tegenwoordig ook kent.

Gladiatoren

Hoewel veel gladiatoren slaven zijn (geweest), zijn het echte sterren. 

Een goede gladiator (de naam komt van gladius, het korte zwaard) is daarom duur. 

Gevechten op leven en dood komen voor, maar worden als het even kan, voorkomen.

Het ziet er allemaal erg spectaculair uit, maar dit schilderij heeft niet zoveel met de werkelijkheid te maken. Het is een zwaar geromantiseerd beeld uit de 19e eeuw, ongeveer 1500 jaar na de val van het Romeinse Rijk!

Bij veel gevechten was er zelfs een scheidsrechter die keek of het gevecht wel eerlijk verliep.

Aan het werk.

• Maak de opdrachten van 4.2.
  
• Lees paragraaf 4.3 maak opdr. 1 en 2. 
  
  

Dit is ook huiswerk.