Herhalen thema 5 waarneming, regeling, gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

Herhalen thema 5

Waarneming, gedrag, regeling

Wat gaan we doen

- Voor elke paragraaf vragen beantwoorden (blauwe achtergrond)

- Korte herhaling per paragraaf (groen)

Wat is:
waarnemen

1. Van iets uitgaan en zo tot een mening komen.
2. Een doordachte manier van de dingen doen.
3. Iets met je zintuigen (oren, ogen) opmerken.
4. Zo dicht langs iets gaan dat het je bijna raakt.

Wat is een prikkel

1. een elektrisch signaaltje door een zenuw
2. een verandering in de omgeving
3. een verandering in de omgeving die je kunt waarnemen
4. een elektrisch signaaltje door de zenuw die je kunt waarnemen

Tekst

gezichts- zintuig

gehoor- zintuig

reuk- zintuig

tast- zintuig

smaak- zintuig

evenwichts-zintuig

Waarnemen: Zet in de juiste volgorde

prikkel

zintuig

impuls

zenuw

hersenen

waarneming

Waarnemen

Waarnemen:

• Opnemen van informatie d.m.v. de zintuigen
• Onbewust, de hele dag, elk moment

Zintuigen & prikkels

Geluid

Licht

Warmte

Kou

Druk

Aanraking

Geur

Smaak

De huid:

De huid bestaat uit verschillende onderdelen. In welk deel liggen je zintuigen in de huid?

1. Hoornlaag
2. Kiemlaag
3. Lederhuid

Hoornlaag

Kiemlaag

Opperhuid

Lederhuid

Onderhuids bindweefsel

Hoe ruik je?

1. neus
2. neusslijmvlies
3. zintuigen
4. neusvleugels

Waar liggen de smaakzintuigen?

1. Op de tong
2. In de hele mond
3. Op de tong behalve aan de achterkant van de tong
4. In kleine groeve die over de tong verdeeld zijn.

Zintuigen in je huid

Warmtezintuigen reageren als je huid iets aanraakt dat warmer is dan je huid.

Koudezintuigen reageren als je huid iets aanraakt dat kouder is dan je huid.

Drukzintuigen reageren als er op je huid wordt gedrukt.

Tastzintuigen reageren op een lichte aanraking van je huid.

Met je tastzintuigen kun je waarnemen hoe voorwerpen aanvoelen, bijvoorbeeld glad, ruw, hard of zacht. De tastzintuigen liggen in tastknopjes.

Hoe ruik je?

• Ruiken doe je met je ruikzintuig
• Je ruikzintuig zit boven in het neusslijmvlies
  
• Proeven begint met ruiken
• Je neus waarschuwt je ook voor gevaarlijke stoffen
  

smaakzintuig

• Op de tong is het smaakzintuig
• Over de tong lopen groeven
• Hierin zitten smaakknopjes
• In de smaakknopjes zitten smaakzintuigcellen
• die herkennen: zoet, zuur, zout bitter en umami
  

Oorschelp

Gehoorzenuw

Evenwichts-orgaan

Gehoorgang

Buis van 
Eustachius

Slakkenhuis

Gehoor-beentjes

welke onderdelen beschermen je ogen?

1. je wimpers
2. je wenkbrauwen
3. het hoornvlies
4. allemaal van de genoemde onderdelen

Wat is de functie van de pupilreflex?

1. De hoeveelheid licht regelen die op het netvlies valt.
2. De hoeveelheid licht regelen die op het hoornvlies valt.
3. Ervoor zorgen dat er steeds een scherp beeld op het netvlies staat.
4. Ervoor zorgen dat er steeds een scherp beeld op het hoornvlies staat.

Welk onderdeel van je ogen breekt de lichtstralen die je ogen binnenkomen?

1. je pupil
2. het netvlies
3. de lens
4. de iris

Als er licht in je ogen valt gaat het door een aantal onderdelen. Zet deze onderdelen in de juiste volgorde. Je begint met het onderdeel waar het licht als eerste doorgaat. Van links naar rechts neerzetten.

glasachtig lichaam 

hoornvlies 

pupil 

netvlies

Lens

Iemand die 'bijziend' is die

1. kan dichtbij niet goed zien, veraf wel.
2. kan veraf niet goed zien, dichtbij wel.
3. ziet dingen die er niet zijn

Oren

Oog

• Inwendig oog:
• Onderdelen plus functie

pupilreflex

• je kunt uitleggen hoe de pupilreflex werkt

Werking oog

Het zenuwstelsel bestaat uit het centrale zenuwstelsel en uit zenuwen.

1. juist
2. onjuist

welke cellen zijn zenuwcellen?

1. 
2. 
3. 
4. 

Een zenuw is een bundel met uitlopers van zenuwcellen.

1. Juist
2. Onjuist

Zenuwstelsel

Centraal zenuwstelsel:

• hersenen
• ruggenmerg

Zenuwen

-Je kunt de bouw van zenuwcellen en zenuwen beschrijven.

Het zenuwstelsel bevat miljoenen zenuwcellen

• Een zenuwcel bestaat uit een cellichaam en uitlopers

Wat is gedrag?

1. Alles wat een mens of dier doet
2. Een verandering in de omgeving of in het lichaam
3. Opmerken van een verandering in de omgeving
4. Veranderen van gedrag na een prikkel

Aangeboren of aangeleerd gedrag?

1. aangeboren gedrag
2. aangeleerd gedrag

Wat is de functie van aangeboren gedrag?

1. het volgen van de moeder
2. het vergroten van de overlevingskans
3. zorgen voor voedsel
4. het veroveren van een territorium (leefgebied)

Sociaal gedrag is ...

1. gedrag tussen dieren
2. gedrag tussen mensen
3. aardig gedrag
4. gedrag tussen soortgenoten

Wat is een waarde?

1. Je mag niet stelen
2. Iemand aanspreken met "u".
3. Je mag niet liegen
4. Eerlijkheid

Wat is een norm?

1. Een gekke oom
2. Een straf als je iets fout hebt gedaan
3. Een gedragsregel
4. Iets dat je belangrijk vindt

Hoe ontstaat gedrag?

• Gedrag is alles wat mensen of dieren doen, ook slapen is gedrag.
  

• Bij gedrag reageer je op prikkels. Prikkels zijn veranderingen in je omgeving (uitwendige prikkels) of in je lichaam (inwendige prikkels).

Sociaal gedrag

Sociaal gedrag is gedrag van soortgenoten naar elkaar. 
Mensen en dieren hebben sociaal gedrag.

Een prikkel of handeling bij sociaal gedrag heet een signaal.

Wat zijn hormonen?

1. Stoffen die de werking van je hersenen regelen
2. Stoffen waar je ziek van wordt
3. Stoffen die de werking van bepaalde organen regelen
4. Stoffen die je via medicatie moet innemen

Adrenaline...

1. regelt de groei van beenderen
2. stimuleert het verteringsstelsel
3. zorgt voor de rijping van de eicel
4. heeft een snelle, kortdurende werking

Wat maakt insuline?
En wat is het effect van insuline?

1. Alvleesklier - Glucose wordt omgezet in Glycogeen
2. Alvleesklier - Glycogeen wordt omgezet in Glucose
3. Schildklier - Glucose wordt omgezet in Glycogeen
4. Schilklier - Glycogeen wordt omgezet in Glucose

Welk orgaan maakt glucagon?
En wat is het effect van glucagon?

1. Lever - glucose wordt omgezet in glycogeen
2. Lever - glycogeen wordt omgezet in glucose
3. Alvleesklier - glucose wordt omgezet in glycogeen
4. Alvleesklier - glycogeen wordt omgezet in glucose

Eilandjes van Langerhans

Glucagon

Glucose

Insuline

Glycogeen

Hormoon die je bloedsuikerspiegel laat stijgen

Hormoon die je bloedsuikerspiegel laat dalen

Keten van glucose die opgeslagen is in de lever en spieren

Suiker

Hier worden de hormonen glucagon en insuline gemaakt

Bloedsuikerspiegel

Bijnieren

• Bijniermerg produceert adrenaline
• Bij woede, angst of schrik: adrenaline
• Kortdurende werking
• Glucose stijgt
• Hartslag stijgt
• Ademfrequentie stijgt
• Bloedvaten verwijden
• Verteringsorganen geremd
• Handelen onder grote spanning

Leren voor de toets

5.1 t/m 5.6