Les van de dag 2: Dino's en tijdperken

• Biologie
• Basisschool
• Groep 8

                Dinosauriërs en tijdperken         

Deze les gaat over dinosauriërs en de tijdperken waarin zij leefden. 

Wat weet jij over dino's en de
tijd waarin zij leefden?

Kort bespreken, pik er een paar uit.

Precambrium

Paleozoïcum

Mesozoïcum

Kenozoïcum

Hoe dieper je de aarde in gaat, hoe ouder de aardlagen zijn. Fossielen die in die lagen te vinden zijn, komen dus ook uit die tijdperken. De tijdperken hebben we een naam gegeven. Je ziet hier (wijs aan) het Mesozoïcum met de periodes Trias, Jura en Krijt. In deze tijd leefden de dino's.

       Trias          Jura                  Krijt

Tijdperk Mesozoïcum

Tussen ongeveer 245 en 66 miljoen jaar geleden leefden de dinosauriërs (of dinosaurussen) in het tijdperk Mesozoïcum. In dit tijdperk vind je de drie periodes Trias, Jura en Krijt (van het langst geleden naar het kortst geleden). De dinosauriërs ontstonden tijdens het Trias en heersten in het Jura en Krijt over de aarde. 

Dinosauriërs is de vertaling van de wetenschappelijke benaming Dinosauria. Wij noemen ze ook wel dinosaurussen.

Dinosauria komt van de Griekse woorden deinós, wat “verschrikkelijk" betekent, en sauros, wat “hagedis” betekent.

Door opgravingen en het bestuderen van fossielen zijn we over dinosauriërs  wel het een en ander te weten gekomen maar er is ook veel dat we nog niet weten, waar onderzoek naar wordt gedaan en waarover gediscussieerd wordt door wetenschappers. 

Wat is de juiste volgorde van periodes, van het langst geleden tot het kortst geleden?

1. Krijt, Jura, Trias
2. Jura, Trias, Krijt
3. Trias, Jura, Krijt
4. Trias, Krijt, Jura

Trias

Pangea

Het Trias is de vroegste periode van het tijdperk Mesozoïcum en volgt op het Perm, de laatste periode van het tijdperk Paleozoïcum. 

Het Trias werd ingeleid door de Perm-Trias-massa-extinctie; het uitsterven van meer dan driekwart van alle diersoorten die leefden aan het eind van het Perm. Aan het begin van het Trias was de biodiversiteit daardoor extreem laag, waardoor nieuwe soorten in het Trias de kans kregen zich te ontwikkelen.

In het Trias lagen bijna alle continenten verenigd in het supercontinent Pangea, aan het einde van het Trias begon dit echter op te breken (zie plaatje met witte rand, dit geeft per periode een overzicht, dit plaatje komt ook weer terug in de sheet van jura en krijt). Het klimaat was wereldwijd droog en warm en het zeewaterniveau stond nog nog relatief laag. Aan zowel het begin als het einde van het Trias vond een belangrijke massa-extinctie (uitroeiing) plaats. Gedurende het Trias ontstonden veel nieuwe soorten, waaronder de eerste dinosauriërs en gevleugelde pterosauriërs, soorten koralen en vroege zoogdieren. Bij de planten verschenen de eerste zaadplanten in het Trias.

Dieren in het Trias

Eoraptor

Een kleine groep reptielen, de Archosauria, kon dankzij de Perm-Trias-extinctie andere dominante diersoorten vervangen. Uit de Archosauria kwamen uiteindelijk de dinosaurussen, pterosaurussen, krokodillen en vele andere soorten voort. 

De dinosauriers zijn onder te verdelen in twee groepen: de Saurischia en de Ornithischia. Dat heeft te maken met de stand van hun heupen.

De eerste bekende echte dinosaurus was de Eoraptor. 

Dino's in de periode Trias

Herrerasaurus            Coelophysis             Pisanosaurus

Plateosaurus                                              Procompsognathus procompsognathus

Andere dinosaurussen uit het Trias zijn Herrerasaurus, Coelophysis, Plateosaurus, Procompsognathus en Pisanosaurus. De meeste van deze soorten, op Plateosaurus na, werden niet langer dan drie meter. Buiten de dinosaurussen ontstond ook de Pterosauria, een van de vroegste leden hiervan was Eudimorphodon.

Jura

Brachiosaurus

Het Trias eindigde ook weer met een massa-extinctie, de Trias-Jura-extinctie. Deze was veel minder heftig dan de Perm-Trias-massa-extinctie, maar wel sneller, het duurde zo'n 10.000 jaar. Vooral het zeeleven werd getroffen, 20% van alle families stierf uit. In totaal stierf 50% van alle soorten uit. Hierdoor konden de dinosauriërs de dominante diersoort worden op de hele aarde. 

Het was een warme periode, waarin ijskappen op de polen ontbraken. De zeespiegel stond wereldwijd vrij hoog, vooral aan het begin van het tijdvak. Op de plek waar nu Nederland ligt, was het in die tijd subtropisch! In en om de plaats Winterswijk kun je nog gesteente en klei uit deze tijd vinden. 

Aangezien het supercontinent Pangea vanaf het begin van het Jura definitief in stukken was gebroken, en deze stukken in de miljoenen jaren daarna langzaamaan steeds verder van elkaar af dreven, konden er veel nieuwe dier- en plantensoorten ontstaan. Dit had twee redenen:

Ten eerste was er minder woestijn, omdat op de kleinere stukken land bijna altijd wel een zee of ander water in de buurt was waardoor er meer leven mogelijk was.

De scheiding van de continenten zorgde er ook voor dat er groepen dino’s en andere dieren van elkaar gescheiden raakten, waardoor ze zich in andere richtingen konden ontwikkelen, en uiteindelijk andere soorten gingen vormen.

Er kwamen in dit tijdperk steeds meer dinosauriërs kwamen en ze waren op alle continenten te vinden. 

Sauriërs zoals Ichthyosaurus en Plesiosaurus heersten ook in de zeeën en in de lucht. De eerste vogel koos het luchtruim, terwijl de zoogdieren steeds diverser werden. Toch was hun rol maar klein in deze door reptielen gedomineerde wereld.

De Brachiosaurus is een bekende dinosaurus uit dit tijdperk. Het eerste fossiel van Brachiosaurus werd in 1883 ontdekt in de Verenigde Staten. Het dier kreeg in 1903 zijn naam die 'armsauriër' betekent, omdat hij een zeer lange bovenarm heeft.

Door deze film uit 1993 werden dinosauriërs bekend over de hele wereld, ze waren nog nooit zo levensecht vertoond. Mensen hadden er slapeloze nachten van. Jurassic Park heet deze film. Je zou denken dat in deze films dino's te zien zijn uit de periode Jura maar dat klopt maar een beetje. De meeste dinosoorten uit deze film kwamen voor in het Krijt, en maar een enkeling in het Jura! Ook zijn er heel veel andere dingen die totaal niet kloppen! Deze film vol fantasie heeft bij veel mensen in elk geval de interesse gewekt voor dinosauriërs. 

                        Krijt

                                        Tyrannosaurus Rex       Velociraptor

Triceratops

Tijdens het Krijt was het overal ter wereld een stuk warmer en vochtiger dan vandaag de dag. Dit zorgde voor veel dieren en planten voor ideale leefomstandigheden. De bloeitijd van de dino’s zette vanuit het Jura dus gewoon door, ondanks dat er aan het eind van het Jura enkele soorten waren uitgestorven. Daar kwamen in de loop van het Krijt ook weer soorten voor terug. Zo onstonden er tijdens het Krijt veel dinosoorten met een hoornige bek, en zelfs dino’s met een soort snavel. De bekendste dinosoort ontwikkelde zich ook in het Krijt: de Tyrannosaurus Rex was vanaf het midden van het Krijt overal waar hij leefde heer en meester. Zo stond hij aan de top van de voedselketen. 

Het Krijt eindigde zoals we allemaal wel weten met een enorme massa-uitsterving, daarover meer in de volgende les van de dag.

Tot 2m33!!!

Onderbouw even checken of ze weten wat herbivoren, carnivoren en omnivoren zijn.

Leuk om een stukje te kijken, evt.tijdens de pauze.

Begin tot 5m10

12m25 tot 18m12 en evt verder

Wat heb je geleerd wat je voor deze les nog niet wist?

Opdracht bovenbouw

Verwerk informatie over de periodes van het Mesozoïcum en 

de dinosauriërs die toen leefden in jullie tijdlijn.

Opdracht Phoenix en Scorpius

Vul het werkblad met de drie periodes van het Mesozoïcum.

Te zien moet zijn wanneer de periodes waren, wat de bijzonderheden van deze periode waren en beschrijf een aantal dinosauriërs die toen leefden.