Van DNA-helix tot chromosoom

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 6

DNA structuur

Een DNA-streng is opgebouwd uit:

1. nucleosomen
2. ATP
3. nucleotiden
4. ribose

In een dubbele DNA-streng is de organische base A complementair met:

1. U
2. T
3. C
4. G

Van DNA- helix tot chromosoom

DNA bevindt zich in de celkern van elke levende cel.

Elke celkern bevat een (dubbele) DNA- helix van > 1 meter lang.

De celkern zelf is ongeveer 10 à 20 µm.

--> HOEPASTDA?

De DNA-helix wordt opgerold rond eiwitten (histonen).

STAP 1:

van DNA- helix tot chromatine

(chromatine = geheel van DNA en eiwitten in de celkern)

Lees deze tekst aandachtig.

De DNA-helix is opgewonden rond eiwitten: histonen. Deze histonen verenigen zich in groepjes van 8, zo'n groepje noemt men een octameer. Een octameer waarrond de DNA-helix is gedraaid noemt men een nucleosoom. Dit zijn als het ware de parels van een parelsnoer. Het DNA dat twee nucleosomen met elkaar verbindt ("linkt") noemt men het linker DNA. Het volledig opgerolde geheel noemt men chromatine.

cursus

Neem je cursus bij het hoofdstukje DNA, chromatine en chromosomen. Duid op de figuur in je cursus de vetgedrukte woorden aan. Met behulp van de sleepvraag op de volgende slide in deze presentatie zal je je antwoord kunnen controleren.

histon

linker DNA

chromatine

nucleosoom

octameer

STAP 2:

van chromatine tot chromosoom

(enkel tijdens celdeling!)

Aan het begin van de celdeling rolt een chromatinedraad zich met behulp van eiwitten verder op tot een X-vormige structuur: een chromosoom. Dit proces noemt men condensatie.

Het omgekeerde proces, nadat de cel gedeeld is, noemt men decondensatie.

condensatie

Wanneer een cel deelt, rolt de chromatine verder op tot een X-vormig lichaampje: een chromosoom.

decondensatie

Wanneer de cel gedeeld is, zal de gecondenseerde structuur weer ontrollen tot een ongeordend netwerk van chromatinedraden: decondensatie.

Een chromosoom bestaat uit twee identieke helften: twee chromatiden. Wanneer een cel deelt, worden deze chromatiden verdeeld over de dochtercellen. Zo bevat ook na deling elke dochtercel identieke informatie.

De chromatiden zitten aan elkaar vast ter hoogte van het centromeer.

Op de afbeelding hiernaast zie je een chromosoom. Cijfer 4 geeft een centromeer weer. Maar wat is een centromeer?

1. de plaats waar twee chromatiden met elkaar verbonden zijn
2. de plaats waar twee chromosomen met elkaar verbonden zijn
3. de plaats waar twee chromatines met elkaar verbonden zijn

Terug naar

de cursus...

Wat valt op?

Zie ook cursus!

Wat valt op bij de tabel op de vorige slide?

Karyogram jongen

Merk op: elk "worstje" 

stelt een volledig

 chromosoom voor. 

De "beentjes van de X" 

liggen dicht bij elkaar, 

waardoor je deze niet 

als een "X" herkent.

Wat valt op?

- Chromosomen komen voor in paren; bij de mens zijn er 23 chromosomenparen dus 46 chromosomen in totaal.

- Een chromosomenpaar bestaat uit twee homologe chromosomen. Deze bevatten dezelfde soort informatie maar zijn niet noodzakelijk identiek aan elkaar.

Merk op: een cel waar de chromosomen voorkomen in paren, noemt men een diploïde cel.

05:32

Heterosomen en autosomen

"Sex chromosomes" (geslachtschromosomen) worden ook heterosomen genoemd.

Deze worden in een karyogram als 23e paar voorgesteld.

De andere chromosomen (paar 1 - paar 22) zijn autosomen.

06:24

Een menselijke cel die 46 chromosomen bevat (dus 23 paar), is...

1. diploïd
2. haploïd

07:32

DUS...

- Een haploïde cel is een cel waarbij voor elk chromosoom maar één exemplaar voorkomt (n = 23). Dit is het geval bij geslachtscellen (eicel - zaadcel)

- Een diploïde cel is een cel waarbij de chromosomen in paren voorkomen. De chromosomen binnen één paar zijn homoloog. Bij de mens zijn er 23 "verschillende" chromosomen, in een diploïde cel zijn er 23 paar, dus 2n = 46

Vul aan in je cursus!

07:33

     EN OOK...

- Van de 23 chromosomenparen in een diploïde cel zijn er 22 paar die niets te maken hebben met geslacht: de autosomen.

- Eén paar bepaalt het geslacht van het organisme: de geslachtschromosomen of heterosomen.

- Bij de mens: zijn de heterosomen gelijk ("XX") --> vrouw, zijn de heterosomen verschillend ("XY", alias een groter en een kleiner exemplaar) --> man

Vul aan in je cursus; ook de termen heterosomen en autosomen moet je kunnen definiëren!

Welk karyogram is van een man, welk van een vrouw?

MAN

VROUW

Autosomen

Heterosomen

Benieuwd wat al deze hocus pocus nu concreet betekent? Misschien helpt volgend filmpje je verder... (Facultatief)

0