Periode 5 - Les 6

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Periode 5 - Les 6

Schildklier, bijschildklier, overige hormonen uit de hypofyse, geslachtsorganen en alvleesklier 

(Syndroom van Cushing)

Schildklier

• Voorkant van de hals, direct boven het kuiltje in de hals 
• Weegt tien tot twintig gram
• Bestaat uit twee kwabben die verbonden zijn door een smalle brug en heeft daardoor de vorm van een vlinder
• Kwabben zijn opgebouwd uit kleine blaasjes > follikels
• Liggen links en rechts van de luchtpijp 
• Bij een volwassene ongeveer twee centimeter breed en vier centimeter hoog

Schildklier

• Hormonen - lichaamsweefsels en organen
• Stofwisseling, groei en geestelijke ontwikkeling.

• Beïnvloedt zaken zoals eetlust, opname van voeding, beweeglijkheid van de darm, verbranding van voedingsstoffen, temperatuurregulatie, hartslag, bloeddruk, concentratie, energie,  geestelijke stabiliteit.

Maakt schildklierhormonen die een rol spelen in vrijwel alle lichaamsweefsels en organen. Deze hormonen zijn belangrijk voor de stofwisseling, voor de groei en de geestelijke ontwikkeling.

Beïnvloedt zaken zoals eetlust, opname van voeding, beweeglijkheid van de darm, verbranding van voedingsstoffen, temperatuurregulatie, hartslag, bloeddruk, concentratie, energie geestelijke stabiliteit.

Welke klachten verwacht je bij een niet goed functionerende schildklier?

Het prille begin van de schildklier 

• Drie weken na de bevruchting begint de aanleg van de schildklier. 
• Zeven weken na de bevruchting is de schildklier aangelegd maar kan dan nog geen schildklierhormoon maken.
• Na twaalf weken start productie schildklierhormoon.
• In de loop van de zwangerschap wordt de schildklier groter en slaat een jodiumvoorraad op. Deze voorraad is noodzakelijk voor het maken van schildklierhormoon en gaat geleidelijk meer hormoon produceren.

Bijschildklieren

Bijschildklieren

• In de hals in de buurt van de schildklier 
• Meestal naast of achter de schildklier, maar ze kunnen ook veel hoger of lager in de hals liggen
• Onderdeel van het hormoonstelsel
• Meestal 4
• Grootte van een rijstkorrel en lijken op vetweefsel

Bijschildklieren

• Maken bijschildklierhormoon: parathyroïd hormoon, parathormoon of PTH genoemd.
• Regelen calciumgehalte (kalkgehalte) en fosfaatgehalte in het bloed. 
• Zowel calcium als fosfaat zijn belangrijke bouwstenen van botten en tanden. Beide stoffen zorgen ook voor de overdracht van prikkels tussen zenuwen en van zenuwen naar spieren.

Zit er te weinig calcium in het bloed dan geven de bijschildklieren ... bijschildklierhormoon af.

1. extra
2. minder

Hyperthyreoïdie       -     Hypothyreoïdie

Hyperthyreoïdie - oorzaken

• Ziekte van Graves (auto-immuunziekte); lichaam maakt antilichamen aan die schildklier stimuleren
  
• Toxisch multinodulair struma; (vergroting schildklier samen met verhoogde schildklierhormoonproductie)
  
• Multinodulair struma (ziekte van Plummer); vooral bij ouderen
  
• Toxisch adenoom; knobbel op schildklier die schildklierhormonen produceert
  
• Schildklierkanker (zeldzaam)
  
• Thyreoïditis; ontsteking schildklier (kapot gaan van cellen met lekkage)
  
• Iatrogeen; door medisch handelen veroorzaakt
  
• Medicatie (Amiodaron, bevordert een regelmatige hartslag)

Secundaire hyperthyreoïdie

• Oorzaak niet in de schildklier zelf
  
• Goedaardige gezwellen in de hypofyse (hypofyse- adenomen)
  
• Bij TSH- producerende cellen wordt schildklier hyperactief
  

Hyperthyreoïdie - behandeling

Bij Ziekte van Graves, multinodulair struma en toxisch adenoom: schildklierremmende behandelingen door:

• Thyrostatica; medicatie
  
• Radioactief jodium (bestraling schilklier van binnen, minder actief)
  
• Operatie; helft van schildklier verwijderen
  
• Regelmatige controle
  

Hyperthyreoïdie is een ...

1. verhoogde concentratie schildklierhormonen
2. vergrote schildklier
3. verhoogde activiteit van de schildklier
4. toegenomen behoefte aan schildklierhormonen

Hyperthyreoïdie komt vaker voor bij .....

1. mannen
2. vrouwen
3. jongens
4. meisjes

Bij hyperthyreoïdie zie je gewichts...... bij een ....... eetlust

1. afname, goede
2. toename, goede
3. afname, slechte
4. toename, slechte

Hoe wordt hyperthyreoïdie meestal behandeld?

1. Thyroïdectomie (verwijdering van de schildklier)
2. Radioactief jodium
3. Antibiotica
4. Insuline-injecties

Hypothyreoïdie

• Te weinig schildklierhormoon
• Oorzaken:
• Ziekte van Hashimoto; auto-immuun, langdurige ontsteking schildklier
  
• Aangeboren; via hielprikscreening
  
• Iatrogeen (medische oorzaak)
  
• Jodiumtekort; te weinig jodium voor hormoonproductie
  
• Secundaire hypothyreoïdie; door uitval hypofyse of hypothalamus (tumoren, verminderde doorbloeding)
  

Hypothyreoïdie - behandeling

Ziekte van Hashimoto en latrogene oorzaak: levenslang aanvulling of vervanging schilklierhormoon ( levothyroxine)

Bij patiënten > 60 en hartproblemen langzaam opbouwen

Attentie gelijktijdig gebruik bloedverdunning

Wat is hypothyreoïdie?

1. een te snel werkende schildklier
2. een te traag werkende schildklier

Wat gebeurt er bij een hypothyreoïdie?

1. Er wordt te weinig levothyroxine aangemaakt, hierdoor wordt de stofwisseling trager
2. Er wordt te veel levothyroxine aangemaakt, hierdoor wordt de stofwisseling sneller

Wat is de meest voorkomende oorzaak van hypothyreoïdie?

1. Jodiumtekort
2. Overmatige jodiuminname
3. Virale infectie
4. Stress

Wat zijn symptomen van hypothyreoïdie?

1. Afvallen, hartkloppingen, vermoeidheid en zweten
2. Afvallen, onrustig, snel geïrriteerd en zweten
3. Gewichtstoename, obstipatie, vermoeidheid en struma
4. Gewichtstoename, diarree, kouwelijk en struma

Waarom moet je alert zijn op het gebruik van een bloedverdunner naast Levothyroxine?

1. Levothyroxine kan de werking van een bloedverdunner versterken
2. Levothyroxine kan de werking van een bloedverdunner afzwakken

Struma

Welke klachten verwacht je bij een zorgvrager met een Struma?

Postoperatieve zorg

• Nabloeding
  
• Infecties
  
• Laag calciumgehalte
  
• Stemverandering
  
• Hypothyreoïdie
  

Feedbacksysteem hormoonstelsel

Hormonen uit de hypofyse

• ADH is het anti-diuretisch hormoon 
• Bij: (dreigend) vochttekort (hitte, grote inspanning, sterke transpiratie, braken en diarree)

• Oxytocine
• Wanneer: vlak voor, tijdens en kort na de bevalling (weeën, stuwen van moedermelk, knuffelhormoon)

• Prolactine
• Voor: Aanmaak van moedermelk in de melkklieren (voor en na bevalling)

Geslachtshormonen

Onderdeel van de hormoonketen hypothalamus – hypofyse –eierstokken/testikels. 

Oestrogeen en testosteron (andere hoeveelheden man/vrouw) Stimuleren de ontwikkeling van de secundaire geslachtskenmerken

Welke secundaire geslachtskenmerken ken je?

Hormonen in de menstruatiecyclus en zwangerschap

• Het ei-rijpingshormoon (FSH > follikel stimulerend hormoon) en eispronghormoon (LH > luteïniserend hormoon) stimuleren de eierstokken om achtereenvolgens oestrogenen en progesteron te maken.
  

• Oestrogenen > baarmoederslijmvlies, stemming en gedrag.
• Progesteron > baarmoederslijmvlies en houdt zwangerschap in stand.

Geslachtshormonen bij de man

FSH en LH bevorderen de aanmaak van testosteron in de testikels. Testosteron is verantwoordelijk voor de spierontwikkeling, zin in seks, aanmaak van zaadcellen en agressief gedrag.

De eerste dag van de menstruatie wordt gerekend als de eerste dag van de menstruatiecyclus.
Welke dag van de laatste menstruatie wordt gerekend als als de eerste dag van een zwangerschap?

1. De laatste dag van de laatste menstruatie
2. De eerste dag van de laatste menstruatie
3. 14 dagen na de eerste dag van de menstruatie
4. De laatste dag dat je de pil moet innemen

Alvleesklierhormoon

De eilandjes van Langerhans in de alvleesklier (pancreas) produceren hormonen. De α-cellen maken glucagon dat de bloedsuikerspiegel (glucosespiegel) verhoogt. De β-cellen maken insuline dat de bloedsuiker verlaagt.

Bloedsuikerregulatie

Vragen?

Syndroom van Cushing

Zeldzaam

Hoeveelheid Cortisol is verhoogd

Vaker bij vrouwen

Meerdere oorzaken:

• in de hypofyse
  
• de bijnieren zelf
  
• elders in het lichaam
  

Verschil

Tussen syndroom van Cushing en ziekte van Cushing

Syndroom van Cushing: verzamelnaam voor klachten die ontstaan door een verhoogde hoeveelheid cortisol

Ziekte van Cushing: door goedaardige tumor in de hypofyse

Oorzaken

Hypofysetumor: goedaardig (ziekte van Cushing)

Bijniertumor: goedaardig (syndroom van Cushing)

Kwaadaardige bijniertumor komen zelden voor

Andere oorzaken:

Goedaardige en kwaadaardige tumoren buiten hypofyse bv longkanker

Medicatie met corticosteroïden

Diagnose

Ingewikkeld

Door endocrinoloog

In verschillende stappen:

1. verdenking; anamnese en lichamelijk onderzoek

2. Aantonen verhoogd cortisolgehalte

3. Uitsluiten van andere oorzaken

4. Gerichter aanvullend onderzoek

Behandeling

Operatief verwijderen van de tumor

Soms gevolgd door bestraling of medicatie

Ziekte van Cushing

Mini documentaire:

Verhaal van Isabel van Gennip met ziekte van Cushing

15 minuten

https://www.youtube.com/watch?v=hsIIS1FTvN8

Vragen?