Zinnen ontleden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Zinnen ontleden

Aan het einde van de les...

...kun je de juiste verwijswoorden in een zin gebruiken

...kun je woordsoorten benoemen in een zin

...kun je werkwoorden op de juiste manier schrijven

• Voorzetsel
  
• Vragend voornaamwoord
• Werkwoord
  
• Zelfstandig naamwoord
• Telwoord
  
• Voegwoord

• Aanwijzend voornaamwoord
• Bezittelijk voornaamwoord
  
• Bijvoeglijk naamwoord
• Lidwoord
  
• Onbepaald voornaamwoord
  
• Persoonlijk voornaamwoord

Mijn moeder heeft gisteren op de markt appels gekocht

mijn = bezittelijk voornaamwoord

moeder = zelfstandig naamwoord

heeft = hulpwerkwoord (van tijd), persoonsvorm

gisteren = bijwoord (van tijd)

op = voorzetsel

de = lidwoord

markt = zelfstandig naamwoord

appels = zelfstandig naamwoord

gekocht = zelfstandig werkwoord (voltooid deelwoord)

Die nieuwe buurman lijkt me heel aardig

die = aanwijzend voornaamwoord

nieuwe = bijvoeglijk naamwoord

buurman = zelfstandig naamwoord

lijkt = koppelwerkwoord, persoonsvorm

me = persoonlijk voornaamwoord

heel = bijwoord (van graad)

aardig = bijvoeglijk naamwoord

Welke voornaamwoorden staan in deze zin:

"Hij heeft dat boek van mij gejat."

1. persoonlijk en bezittelijk
2. aanwijzend en persoonlijk
3. alleen persoonlijk
4. alleen bezittelijk

Een zelfstandig werkwoord is een werkwoord dat op zichzelf – ‘zelfstandig' – de betekeniskern van een werkwoordelijk gezegde vormt

Walter schrijft een brief

Walter loopt naar buiten

Walter luistert naar muziek

Een hulpwerkwoord is een werkwoord dat als ‘hulp' bij het hoofdwerkwoord van de zin staat. 

Walter heeft een brief geschreven

Walter moet een brief schrijven

Walter gaat een brief schrijven

Walter laat de brief schrijven door zijn broer

Walter kan de brief in de brievenbuis gooien

Een koppelwerkwoord is een werkwoord dat het onderwerp van een zin ‘koppelt' aan een naamwoordelijk deel 

Walter is lief

Walter wordt grootvader

Walter blijft voorzitter

Het huis leek onbewoond

Zijn broer scheen nogal slim

De kinderen zijn erg blij met hun ijsje

Welk werkwoord staat er in deze zin?

"De leerlingen maken hun huiswerk."

1. hulpwerkwoord
2. zelfstandig werkwoord
3. koppelwerkwoord

Welk werkwoord staat in deze zin?

"De leerlingen zijn ijverig."

1. hulpwerkwoord
2. zelfstandig werkwoord
3. koppelwerkwoord

Een aanwijzend voornaamwoord ...

1. ... vraagt naar iets of iemand.
2. ... is vaag en verwijst naar iets of iemand maar je weet het niet precies.
3. ... wijst iets of iemand aan.
4. ... bestaat helemaal niet.

Deze, die, dat en dit zijn aanwijzende voornaamwoorden.

1. Waar
2. Niet waar

Welk voornaamwoord herken je in onderstaande zin?

"Mijn vader komt graag naar mijn wedstrijden kijken."

1. Aanwijzend voornaamwoord
2. Bezittelijk voornaamwoord
3. Persoonlijk voornaamwoord
4. Vragend voornaamwoord

Verwijswoorden

functie van een verwijswoord = terugverwijzen naar een of meerdere woorden die eerder genoemd zijn; 'Wat' gebruik je bij terugverwijzen in de volgende situaties:

1. overtreffende trap --> Het allermooiste wat ik ooit gezien heb...

2. woorden als alles, enige, iets, niets, veel -->  Het enige wat ik wil, is een weekje vakantie.

3. een hele zin --> Barry wilde graag aanvoerder worden, wat de coach een goed idee vond.

4. Naar mensen verwijs je met voorzetsel + wie --> Het meisje met wie ik samen naar school fiets, woont vlakbij.

5. Naar dieren en dingen verwijs je met daar/waar + voorzetsel --> De auto waarmee we op wintersport gaan, heeft sneeuwkettingen.

Wat is het woordje 'haar' in onderstaande zin?

"De jongen wees naar haar."

1. persoonlijk voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord

"Als iemand een medaille wint, ben jij het wel."

iemand =

1. persoonlijk. vnw.
2. vragend. vnw.
3. aanwijzend. vnw.
4. onbepaald. vnw.

Hier regelt iedereen gewoon alles voor elkaar.

Wat is het woordje 'gewoon'?

1. bijwoord
2. vragend voornaamwoord
3. aanwijzend voornaamwoord
4. onbepaald voornaamwoord

Welk werkwoord staat er in deze zin?

"Veel leerlingen zijn deze week ziek."

1. hulpwerkwoord
2. zelfstandig werkwoord
3. koppelwerkwoord

Welk werkwoord staat in deze zin?

"Mijn vader is rector op een grote middelbare school in Amsterdam."

1. hulpwerkwoord
2. zelfstandig werkwoord
3. koppelwerkwoord

Verwijswoorden

Mijn ouders kochten een vakantiehuis in Frankrijk, wat wij erg leuk vonden.

Mijn ouders kochten een vakantiehuis, dat wij erg leuk vonden.

Wat is het verschil in betekenis in beide zinnen?

Opdracht

Benoem alle woorden in onderstaande zin:

Drie leerlingen hebben gisteren het schoolplein geveegd, nadat ze kleine gummetjes hadden gegooid tijdens hun natuurkundeles.

Huiswerk