3.3 kruisingen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 3

Erfelijkheid en evolutie

Planning

Thema 3 Erfelijkheid en evolutie

Week 5 - bs1 t/m 3

Week 6 - bs 4 t/m 6

Week 7 - bs 6 t/m 8

Week 8 - Repetitie

Week 9 - Voorjaarsvakantie

Deze les

1. herhaling basisstof 2

2. uitleg basisstof 3 kruisingen

3. opdrachten maken

4. afsluiting

Homozygoot

Hetzelfde

de 2 allelen voor één erfelijke eigenschap zijn hetzelfde

Heterozygoot

Verschillend

de 2 allelen voor één erfelijke eigenschap zijn verschillend

Dominant of recessief

Het allel wat bij een heterozygoot genotype tot uiting komt is dominant

Dominant allel = Bruin haar: hoofdletter B

Recessief allel = blond haar: kleine letter b

Intermediair

Geen sprake van een dominant allel of recessief allel.

Hoe noteren we dit?

Letter naar keuze, met duidelijk verschil tussen hoofdletter en kleine letter.

Homozygoot dominant: BB

Homozygoot recessief: bb

Heterozygoot: Bb

Er zijn dus altijd 3 mogelijkheden

Aan het einde van de les...

Kun je kruisingsschema's maken en berekenen wat de kans is op een specifiek fenotype en genotype.

Leerdoelen

Aan het einde van de les:

• Kan je zelfstandig een kruisingsschema maken.
• Je kunt uitrekenen wat de kansen zijn dat een nakomeling een bepaald kenmerk krijgt.

Afkortingen die je moet kennen voor het maken van kruisingen

P = De ouders (komt van parents)

F1 = 1e generatie nakomelingen (kinderen van de P) 

F2 = 2e generatie nakomelingen (kinderen van de F1)

kruisingsschema

kruisingsschema

kruisingsschema

kruisingsschema

kruisingsschema

kruisingsschema

Stappen Kruisingsschema:

1. Noteer wat je weet van de ouders (P = Parents) 

2. Noteer mogelijke geslachtscellen

3. Kruisingsschema F1

4. Kruisingsschema F2 (F1 als ouders) 

--> bestudeer verhoudingen en percentages

denkstap

het gele mannetje heeft sowieso 2 recessieve allelen, want als er een dominant allel (voor zwarte vacht) aanwezig was in haar genotype, dan was ze zwart geweest.

Het gele mannetje is dus homozygoot recessief.

Uit het verhaaltje halen we...

vrouwtje = homozygoot dominant

mannetje = homozygoot recessief

We schrijven op

p: AA x aa

Opschrijven

p: AA x aa

geslachtcellen moeder: A of A 

geslachtcellen vader: a of a 

Opschrijven

p: AA x aa

geslachtcellen moeder: A of A 

geslachtcellen vader: a of a 

--> Schema maken

F1: 100% genotype Aa, fenotype zwart

te maken schema:

Opschrijven

Berekening F1

p: AA x aa

geslachtcellen moeder: A of A 

geslachtcellen vader: a of a 

F1: 100% genotype Aa, fenotype zwart

Berekening F2

p: Aa x Aa

Geslachtcellen: A of a (zowel moeder, als vader)

--> Schema maken

F2: 

genotype = 50%, Aa 25% AA, 25% aa

Fenotypen = 75% zwart, 25% blond

OF opschrijven als verhouding

Aa, AA en aa in een verhouding van 2:1:1

zwart en blond in een verhouding van 3:1

te maken schema:

Kansen en verhoudingen noteren

Kansen

genotype = 50%, Aa 25% AA, 25% aa

Fenotypen = 75% zwart, 25% blond

verhouding

Aa, AA en aa in verhouding 2:1:1 

zwart en blond in verhouding 3:1

Uitspreken als: "2 staat tot 1 staat tot 1"

Uitspreken als: "3 staat tot 1"

Afsluiting

Bij rundvee is zwartbont dominant over roodbont (zwartbont = Z en roodbont = z). Uit twee zwartbonte ouders ontstaat een roodbont kalf.

Welke genotypes hebben de ouders dan?

  A - ZZ en ZZ

  B - Zz en Zz

  C - ZZ en zz

  D - Zz en ZZ

Aan het werk

Thema 3

Basisstof 3

Opdrachten 1 t/m 6