§7.2 Boer en koopman

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 1

Hoofdstuk 7

Boer en koopman

Tijd van Steden en Staten (1000-1500)

In het wit zie je een stadspoort. Ging je in de Middeleeuwen een stad binnen, dan moest je door de stadspoort. In veel steden werd een hoge en prachtig versierde kerk gebouwd. Op de achtergrond zie je de binnenkant van zo’n kerk.

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Kenmerkende aspecten

• Het ontstaan en de verspreiding van de islam (tijdvak 3!!!!). 
• De opkomst van handel en ambacht legde de basis voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving.
• De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden.
• het begin van staatsvorming en centralisatie.
• De expansie van de christelijke wereld, onder andere in de vorm van de kruistochten.

Aan het einde van de les....

• Kun je de verschillende verbeteringen in de agrarische samenleving beschrijven vanaf het jaar 1000.
• Je kunt de opkomst van handel en het ontstaan van steden beschrijven.

7.2.1

Vernieuwing van de landbouwsamenleving

Hoe zag de samenleving
er ook alweer uit in de Middeleeuwen?

Braak

🐄

Zomergraan

🏖

Hoe werkt het drieslagstelsel?

Jaar 1 

Jaar 2 

Jaar 3 

Wintergraan

☃️

Zomergraan

🏖

Braak

🐄

Wintergraan

☃️

Braak

🐄

Wintergraan

☃️

Zomergraan

🏖

Verbeteringen in de landbouw

Rond het jaar 1000

• Drieslagstelsel
  
• IJzeren ploeg
  
• Arabische Halsjuk
• Ontginnen van nieuwe landbouwgronden

Ontginnen betekent dat boeren moerassen, heidegronden en bossen geschikt maakten voor de landbouw.  Denk hierbij aan het kappen of verbranden van bossen en heidestruiken.

IJzeren ploeg= IJzeren werktuig dat bij het ploegen vruchtbare grond naar boven haalt

Arabische Halsjuk= Landbouwwerktuig waarbij een os een ploeg met zijn schouders trekt

Voordelen?

• De IJzeren Ploeg kon de diepere lagen grond bereiken. Een houten kon dat niet!
• De Arabische Halsjuk zorgde ervoor dat de os harder kon trekken. 

MH1D Maken §7.2 t/m 3

7.2.2

Van landbouwoverschotten naar nieuwe steden

Late Middeleeuwen

• Tijd van Steden en Staten (1000-1500)

• Het is 'veiliger' en 'rustiger'
• Er komt meer handel
• Geld komt weer terug
• Bevolking groeit

• Er ontstaan steden

Dit is een plattegrond van Zwolle in de Middeleeuwen

Steeds meer handel

• Verbeteringen in de landbouw leveren meer oogst op
  
• Overschotten worden verkocht of geruild op markten 
• Geld wordt steeds meer gebruikt als (handig) ruilmiddel
• Einde aan de aanvallen van Vikingen in West-Europa: meer veiligheid
• Handelaren komen daardoor in verschillende landen en nemen andere producten (wijn of zijde) mee.

Werken en verkopen

• Omdat de oogst groter wordt, hoeft niet iedereen meer boer te zijn: er ontstaan andere beroepen: ambachten 
• Ook kwam het beroep van koopman op.
• Met de komst van nieuwe steden een agrarisch-stedelijke samenleving. 
• Muntgeld kwam weer in de omloop.

De meeste gilden hadden een prachtig gildehuis. Hier werden, behalve vergaderingen, ook feesten gehouden. Heel het leven draaide om het gilde.

Voorbeelden van ambachten in een middeleeuwse stad:

- smid

- bakker

- timmerman

- meubelmaker

- brouwer

- kleermaker

Ambachtslieden= Mensen die als beroep iets maken met de handen en eenvoudig gereedschap

Kooplieden: Persoon die met de handel in goederen zijn geld verdiende

Agrarisch-stedelijk= Maatschappij waarin de landbouw het belangrijkste middel van bestaan is, maar waar steden een belangrijke functie hebben

7.2.3

Handelsnetwerken

De Hanze

• De meeste steden hadden een plein, waarop markten werden gehouden.
• De belangrijkste markt was de jaarmarkt, die een paar weken duurde.
• Veel handelaren reisden van jaarmarkt naar jaarmarkt.

• Een groep steden in Europa werkte samen om meer handel te krijgen. 
• Ze noemden hun vereniging de Hanze.

Dit is een plattegrond van Deventer, een van de Hanze-steden.

Kaart waarop alle Hanze-steden te zien zijn. De steden van de Hanze lagen vooral in Duitsland. Hier in Nederland waren onder andere de IJsselsteden Kampen en Deventer lid van de Hanze. 

Handelaren van Hanzesteden hadden allerlei voordeeltjes als ze handelden in elkaars steden. Ze betaalden bijvoorbeeld minder tol en belasting. 

Video

Canonclips: De Hanze

Rond het jaar 1000 groeiden de oogsten snel. Welke oorzaak had dat?

1. De boeren hadden geleerd het land te bemesten.
2. De boeren lieten hun kinderen meehelpen op het land.
3. Er kwamen steeds meer boeren, omdat de mensen in steden ook moesten eten
4. De boeren gebruikten betere werktuigen.

Een boer is een ambachtsman

1. Waar
2. Niet waar

Een timmerman is een ambachtsman

1. Waar
2. Niet waar

Een marktkoopman is een ambachtsman

1. Waar
2. Niet waar

Een zilversmid is een ambachtsman

1. Waar
2. Niet waar