3.2 Nederland en Europa (les 3)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1,2

De Gouden Eeuw

H3.2 Nederland en Europa

Les 3

Lesdoel

Aan het eind van deze les kun je:

1. het verloop en afloop van de oorlogen met Engeland, Frankrijk , Keulen en Münster uitleggen.
2. verklaren waarom 1672 een rampjaar werd genoemd.
3. beschrijven hoe de Republiek in de 18e eeuw zijn economische voorsprong kwijt raakte.

OPDRACHT

Verdere bespreking

Er komen 4 herhalingsvragen aan... 

Herhaling van de vorige les(sen)

Lodewijk XIV

Van Olden

barnevelt

Johannes

Vermeer

Piet Hein

Jacobus II

Willem III

Absoluut vorst

raadspensionaris

schilder

zilvervloot

ruzie met het Engelse parlement

stadhouder

Wat is kapitalisme?

1. Het streven naar zoveel mogelijk winst
2. Het streven naar zoveel mogelijk kolonies
3. Het streven naar zoveel mogelijk macht
4. Het opslaan van producten

Sleep het begrip naar de juiste uitleg

Voorzitter van de Hollandse Staten en vertegenwoordigde dat gewest in de Staten-Generaal. 

zich in een gebied vestigen, kolonies stichten

handel tussen Afrika, Amerika en Europa

Opperbevelhebber van het leger en de vloot en had invloed op de benoeming van regenten. 

Raadspensionaris

Kolonie

Stadhouder

Driehoekshandel

De stapelmarkt is het gevolg van de rijkdom van Amsterdam

1. Goed
2. Fout

Maak je klaar om aantekeningen te nemen

Uitleg

Het leger

In de Gouden Eeuw was de Republiek rijk. De Republiek kon daardoor een goed leger betalen en was daarom ook militair sterk. 

Dit waren huursoldaten.

Huursoldaten

Soldaat die zich verhuurt aan het leger, vaak van een ander land

Vrede van Munster 1648

Vanaf 1630 was Nederland in de Tachtigjarige Oorlog sterker dan Spanje.

In 1648 werd er dan ook een vrede gesloten met Spanje. Spanje erkende de Republiek als zelfstandig land.

Dit staat bekend als de Vrede van Münster.

Geen stadhouder meer (1650-1672)

Na de vrede met Spanje ontstonden er spanningen met Engeland. Engeland wilde een einde maken aan de macht van de Republiek op zee. Er kwamen drie Engelse zeeoorlogen. 

Johan de Witt werd in 1653 de nieuwe raadspensionaris. Tijdens een oorlog met Engeland liet hij een sterke vloot bouwen waarmee Michiel de Ruijter in 1667 de Engelsen versloeg. 

De Witt was fel anti-stadhouder: "Vertrouw nooit een Oranje", had zijn vader ooit tegen hem gezegd.

Drie Engelse zeeoorlogen. 

1652 - 1654: Eerste Engelse Zeeoorlog  (Engeland VS. Republiek)

• Oorzaak: Engeland wil einde maken aan overmacht van Nederlandse handelaren.

1665 - 1667: Tweede Engelse Zeeoorlog (Engeland VS. Republiek)

• Uitkomst: Michiel de Ruyter behaalde een spectaculaire overwinning bij de rivier Medway. 

1672 - 1674: Derde Engelse Zeeoorlog  (Engeland + Frankrijk VS. Republiek)

• Oorzaak: Lodewijk XIV wil einde maken aan de macht van de Republiek en sloot een verbond met Engeland

Video

De aanval op Chatham (1667) (4:13)

Verdieping op het onderwerp

Let op! Hoe heette het enorme vlaggenschip van de Engelsen?

Hoe heette het vlaggenschip van de Engelsen?

1. De Royal Navy
2. De Zeven Provinciën
3. De Protector
4. De Royal Charles

Het Rampjaar

1672

• In 1672 vielen de Engelsen en de Fransen tegelijkertijd met Keulen en Münster (oosten) Republiek aan.
• Op zee wist De Ruijter de Engelsen tegen te houden, maar het landleger is te zwak. 

• Het volk is radeloos, de regering is redeloos en het land is reddeloos

• Sommigen gaven De Witt de schuld: hij had ook het leger moeten versterken
• Samen met zijn broer Cornelis werd hij afgeslacht en opgehangen

Rampjaar

• 1672 aanval op De Republiek
  


• Engeland valt aan via zee, Frankrijk en Duits leger via land. Leger van de Republiek is zwak, vloot erg sterk.
• Michiel de Ruyter (Republiek) wint op zee
• Op land wint Frankrijk
• Gebroeders de Witt krijgen schuld van verzwakt leger --> worden vermoord door een boze menigte
• Willem III wordt stadhouder (in 1688 ook koning van Engeland) --> Willem III verdrijft Frans leger

Toch weer een stadhouder

1672

• Pas toen de gebieden rond Holland onder water werden gezet, gaven de Franse legers het op. Keulen en Münster hadden zich al teruggetrokken.
• De Republiek was gered, maar voor veel mensen was duidelijk geworden dat ze niet zonder stadhouder konden: Willem III volgt na 25 jaar zijn vader op.
• Willem III werd ook koning van Engeland in 1689: vochten samen tegen Frankrijk

De Republiek wist het Rampjaar te overleven maar zou nooit meer zijn economische voorsprong terug krijgen. De oorlogen hadden ontzettend veel gekost. 

Behalve stadhouder en Prins van Oranje, werd Willem III in 1688 ook Koning van Engeland! Daar heeft hij nog steeds de bijnaam King Billy.

Er komen 4 quizvragen aan... 

Ter herhaling en afsluiting

Met welke vrede werd de erkenning van de Republiek der Nederlanden internationaal erkend?

1. Vrede van Munster
2. Vrede van Augsburg
3. Vrede van Parma
4. Vrede van Antwerpen

Kort na de Vrede van Münster (1648) overleed de stadhouder. Er werd geen nieuwe stadhouder gekozen. Voortaan zou de Staten-Generaal zorgen voor de veiligheid van het land. De raadspensionaris,                          , zorgde dat de Republiek een sterke vloot had. Dat was nodig omdat er spanningen ontstonden tussen de Republiek en Engeland. Onder leiding van                           werd de Engelse vloot verslagen. Vijf jaar later vielen de Engelsen weer aan, maar dit keer viel het Franse leger en twee legers uit het                             tegelijkertijd aan. De Engelsen werden weer verslagen, maar de Fransen niet. Dat kwam doordat het landleger van de Republiek heel zwak was. Sommige mensen gaven Johan de Witt daar de schuld van. Hij werd toen, samen met zijn broer, gruwelijk vermoord. Na het                             , zoals het jaar 1672 later zou gaan heten, werd er toch maar                         nieuwe stadhouder gekozen.

oosten

Johan van Oldenbarnevelt

een

Piet Hein

Maurits van Oranje

Johan de Witt

geen

Stadhouderjaar

Spaanse

Rampjaar

Michiel de Ruyter

oorlogsjaar

Sleep onderstaande woorden naar de juiste afbeelding

Lodewijk XIV

Stapelmarkt

VOC

WIC

Michiel de Ruyter

Rembrandt van Rijn

1672 wordt het Rampjaar genoemd omdat:

1. De Nederlanden Amsterdam verloren als stapelmarkt van de wereld.
2. de Nederlanden werden aangevallen door Frankrijk, Engeland, Keulen en Münster.
3. De Nederlanden werden aangevallen door Duitsland, Rusland en Italië.
4. De Nederlanden de godsdienstige oorlog tegen de Rooms-Katholieke kerk leken te verliezen.

Afsluiting

Huiswerk:

3.2 maken en lezen online werkplaats

(Nog niet gedaan? Begin er dan nu aan.)

Extra uitleg

oprichting WIC

Oprichting VOC

Stadhouderloze tijdperk

Rampjaar

Willem III wordt stadhouder