09 Skelet

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Het skelet

PdJ

Aan het eind van de les kun je vertellen:

• Wat de functie is van het skelet
• Wat de bouw en werking is van de botten
• Welke botten een mens heeft
  
  
• Wat zijn je eigen leervragen over het skelet?

Wat weet je al van het skelet?

Hoeveel botten heeft een volwasssen mens ongeveer?

1. Rond de 50
2. Ongeveer 100
3. Ruim 200
4. Ongeveer 300

Hoeveel botten heeft een baby ongeveer?

1. Rond de 50
2. Ongeveer 100
3. Ruim 200
4. Ongeveer 300

Functie van het skelet

• Beweging, samen met spieren
  
• Steun en vorm
  
• Bescherming
  
• Opslag mineralen en energie
  
• Productie van bloedcellen in
  rood beenmerg.

Bouw van het bot

.

Botstructuur

• Buitenkant: hard botweefsel
  
• Omgeven door botvlies
  
• Binnenkant: sponsachtig
  botweefsel.

Hard botweefsel

• Buitenste laag: lamellen
  
• Binnenste laag: osteonen =
  kanaal van Havers
  
• Dwarsverbindingen: kanalen
  van Volkmann.

Botvlies - periost

• Beschermlaag
  
• Aanhechting pezen en
  bindweefselbanden
  
• Collageenvezels botvlies
  in dezelfde richting als het bot.

Botcellen

• Osteoclasten: afbraak van bot = botresorptie
  
• Osteoblasten: opbouw van bot = ossificatie
  
• Osteocyten: onderhouden de
  botmatrix (productie en afbraak),
  regelt calciumhoeveelheid in
  bloed.

Botvorming en groei 

• Vanuit kraakbeen: bijv. bovenarm en bovenbeen
  
• Vanuit bindweefsel: bijv. schedel en sleutelbeen
  
• Lengtegroei: vanuit groeischijf (stopt na puberteit)
  
• Breedtegroei: aanmaak botweefsel direct onder botvlies.

Soorten botten

• Pijpbeenderen bijv. dijbeen en opperarmbeen
  
• Korte beenderen bijv. hand- en voetwortelbeentjes
  
• Platte beenderen bijv. schouderblad en
  schedel
  
• Onregelmatig gevormde beenderen bijv.
  ruggenwervels en bekken.

Bij welke groep botten hoort je borstbeen?

1. Korte beenderen
2. Pijpbeenderen
3. Platte beenderen
4. Onregelmatig gevormde beenderen

Bij welke groep botten hoort je kuitbeen?

1. Korte beenderen
2. Pijpbeenderen
3. Platte beenderen
4. Onregelmatig gevormde beenderen

Bij welke groep botten hoort je bovenste halswervel, de atlas?

1. Korte beenderen
2. Pijpbeenderen
3. Platte beenderen
4. Onregelmatig gevormde beenderen

Welk bot is een pijpbeen?

1. Borstbeen
2. Borstwervel
3. Dijbeen
4. Schouderblad

Gewrichten

Verbinden botten met elkaar → beweging mogelijk

Drie soorten:

• Bindweefselverbindingen
  
• Kraakbeenverbindingen
  
• Synoviale gewrichten.

Bindweefselverbindingen

• Bijv. schedelbotten, tanden en kaak, ellepijp en spaakbeen
  
• Netwerk van elastische- en collageenvezels (trekvast en stevig)
  
• Stevigheid en stabiliteit
  
• Kan beweging tussen botten beperken.

Kraakbeenverbindingen

• Glasachtig kraakbeen: deel van de ribben
  
• Vezelig kraakbeen: tussenwervelschijven.

Synoviale gewrichten

• Bijv. schouder, heup, knie
  
• Opbouw:
  
• Gewrichtskraakbeen
  
• Gewrichtsholte met gewrichtsvloeistof
  
• Gewrichtskapsel
  
• Bindweefselbanden
  
• Slijmbeurzen
  
• Evt. kraakbeenschijf (meniscus).

Soorten gewrichten

• Kogelgewricht bijv. heup en schouder
  
• Zadelgewricht: duim
  
• Scharniergewricht bijv. elleboog, knie en vingers
  
• Rol- of draaigewricht: bijv. tussen spaakbeen en ellepijp.

Watvoor gewricht is je knie?

1. Kogelgewricht
2. Rolgewricht
3. Scharniergewricht
4. Zadelgewricht

Watvoor gewricht is je schouder?

1. Kogelgewricht
2. Rolgewricht
3. Scharniergewricht
4. Zadelgewricht

Schedel - cranium

Hersenschedel en aangezichtsschedel
Functies:

• Beschermt hersenen en evenwichtsorgaan
  
• Beschermt en ondersteunt neus, mond, keel en luchtpijp
  
• Bepaalt de vorm van het hoofd
  
• Aanhechtingsplaats voor spieren.

Wervelkolom - columna vertebralis

• 33/34 wervels
  
• Tussenwervelschijven.

Kromming van de wervelkolom

• Lordose: bolling richting buik
  
• Kyfose: bolling richting rug
  
• Scoliose: kromming naar de zijkant.

Halswervels - cervicale wervels

• 7 halswervels
  
• 1e atlas
  
• 2e draaier - axis.

Borstwervels - thoracale wervels

• 12 borstwervels
  
• Aanhechtplaats voor de ribben.

Lendewervels - lumbale wervels

• 5 lendenwervels
  
• Grootste en zwaarste wervels.

Structuur van een wervel

• Wervellichaam - corpus vertebrae
• Wervelboog - arcus vertebrae
• Wervelgat - foramen vertebrale
• Wervelkanaal - canalis vertebralis
• Doornuitsteeksel - processus spinosus
• Dwarsuitsteeksel - processus transversus.
• Tussenwervels - schokbrekers en zorgen voor stabiliteit 

Heiligbeen en staartbeen

• Heiligbeen - os sacrum: 3-5 samengegroeide wervels
  
• Wervelkanaal - sacrale kanaal
  
• Staartbeen/stuitje - os coccygis:
  3-5 samengegroeide wervels.
• Os sacrum!!

Tussenwervelschijf - discus intervertebralis

• Kraakbeenverbinding tussen twee wervels
  
• ‘Schokdempers’
  
• Bindweefselbanden zorgen dat tussenwervelschijven op hun plek blijven, anders
  ‘hernia nuclei pulposi (HNP)’.

Ribben en borstbeen

• 12 paar ribben
  
• 7 paar ware ribben
  
• 5 paar valse ribben
  
• Verbonden aan borstbeen - sternum: 
• -Handvat - manubrium
• -Lichaam - corpus
• -Zwaardvormig aanhangsel - processus xiphoideus

Schoudergordel

• Sleutelbeen - clavicula
• Schouderblad - scapula
• Handvat, bovenste deel borstbeen.

Arm en elleboog

• Opperarmbeen - humerus
• Spaakbeen - radius
• Ellepijp - ulna
• Elleboog: verbinding tussen
  boven- en onderarm.

Hand

• 8 handwortelbeentjes
  
• 5 middenhandsbeentjes
  
• 14 vingerkootjes.

Bekkengordel

• Heiligbeen en staartbeen en heupbeenderen
  
• Heupbeenderen verbonden met wervelkolom door sacro-iliacale (SI)-gewrichten
  
• Grote bekken: wijde deel
  bekkenkanaal
  
• Kleine bekken: nauwe deel
  bekkenkanaal.

Het been

• Dijbeen - femur
• Knieschijf - patella
•  Scheenbeen - tibia
• Kuitbeen - fibula.

Voet en enkel

• 7 voetwortelbeentjes
  
• 5 middenvoetsbeentjes
  
• 14 teenkootjes
  
• Enkel: verbinding onderbeen en voet.

01:06

Welk bot in je onderarm zit aan de kant van de pink?

1. Ellepijp
2. Kuitbeen
3. Scheenbeen
4. Spaakbeen

01:06

Wat wordt bedoeld met je sternum?

1. Borstbeen
2. Ribben
3. Schouderblad
4. Wervelkolom

02:11

Wat is de Latijnse naam voor je sleutelbeen?

1. Clavicula
2. Cranium
3. Radius
4. Ulna

03:44

Wat is een andere naam voor stuit of stuitje?

1. Atlas
2. Draaier
3. Heiligbeen
4. Staartbeen

Wat heb je geleerd over het skelet?

Vertel in eigen woorden:

• Wat de functie is van het skelet
• Wat de bouw en werking is van de botten
• Welke botten een mens heeft
  
  
• Wat zijn nu je leervragen over het skelet?