K3, K4 & K13, Herhaling

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 3

Herhalingsles - K3, K4 & K13

Planning van vandaag

1. Extra oefenen 

2. Herhaling K3, K4 & K13

3. Aan de slag!

4. Afsluiting les

quizizz.com

docs.google.com

De 6 levenskenmerken

- Een organisme vertoont of heeft altijd deze 6 levenskenmerken vertoont.

Levend, dood Levenloos

-Levend: vertoond 6 levenskenmerken.

- Dood: heeft de  6 levenskenmerken vertoond

- Levenloos: heeft niet alle 6 levenskenmerken.

De vier rijken

Organismen (levende wezens)  kunnen we verdelen in 4 rijken:

- Planten

- Dieren

- Schimmels

- Bacteriën

Erfelijke eigenschappen

-Kenmerken die je kan zien noemen wij eigenschappen (kleur haar, vorm van je neus)

Veel van deze eigenschappen liggen al vast sinds je geboorte.

Dit zijn erfelijke eigenschappen.

Ze liggen vast in je DNA.

1 gen zorgt voor 1 erfelijke eigenschap

Genotype & Fenotype

- Genotype, erfelijke eigenschappen die liggen in je genen

- Fenotype, eigenschappen die je aan de buitenkant van iemand kan zien. Deze kunnen ook veranderen! (haar verven, botox, tattoo)

Dominant & Recessief

- Per erfelijke eigenschap heb je 2 genen.  

- Dominant, dit gen komt bijna altijd tot uiting.

- Recessief, dit gen komt vaak niet tot uiting.

Voorbeeld: Als iemand een dominant gen heeft voor zwart haar, krijgt hij altijd zwart haar!

Chromosomen

- Chromosomen komen altijd in paren voor. Je hebt 23 chromosomen paren en dus 46 chromosomen.

- Het 23ste paar zijn je geslachtschromosomen (bepaalt wat voor geslacht je krijgt)

Mitose

- Normale celdeling.

- DNA verdubbeld zich, hierna splitst de cel in tweeën. 

- De gespitste cellen hebben 46 chromosomen

Meiose

- Reductiedeling, een cel splits en heeft maar de helft van de chromosomen. De cellen hebben 23 chromosomen

- Dit gebeurt in de zaadballen en eierstokken.

Homozygoot & Heterozygoot

  - Homozygoot, twee dezelde letters:

  BB - Homozygoot dominant
  bb - Homozygoot recessief

- Heterozygoot, twee verschillende letters: Bb

Homozygoot & Heterozygoot

- Per erfelijke eigenschap heb je 2 genen. Dit kunnen we opschrijven als twee letters: BB, Bb, bb

 

- Hoofdletter = dominant, dit gen komt bijna altijd tot uiting.

- Kleine letter = recessief, dit gen komt vaak niet tot uiting.

Kruisingsschema

- Combineren van eigenschappen van de vader en moeder. 

- Hieruit kunnen we aflezen hoeveel % kans de nakomenlingen (kinderen) hebben om dezelfde eigenschappen te hebben.

Voorbeeld:

Variant B zorgt voor bruin haar, variant b zorgt blond haar. 

Hoeveel kans is er dat de nakomelingen blond haar hebben?

Oefenen

- Combineren van eigenschappen van de vader en moeder. 

- Hieruit kunnen we aflezen hoeveel % kans de nakomenlingen (kinderen) hebben om dezelfde eigenschappen te hebben.

Voorbeeld:

Variant B zorgt voor bruin haar, variant b zorgt blond haar. 

Hoeveel kans is er dat de nakomelingen blond haar hebben?

Evolutietheorie

- Organismen blijven veranderen. Dit komt door:

  - Verandering van omgeving

  - Mutaties

  - Seksuele selectie

  - Ziektes

Mutatie

- Je lichaam maakt constant nieuwe cellen en kopieerd je DNA. 

- Als plotseling je DNA veranderd heb je een mutatie.

- Mutatie's zorgen ervoor dat je langzaam veranderd (blauwe ogen)

Natuurlijke selectie

- Individuen (dieren) die het beste aangepast zijn aan de omgeving kunnen het beste overleven en krijgen meer nakomelingen. 

- Als individuen spitsen van elkaar is er isolatie. Deze individuen gaan zich anders aanpassen en worden andere soorten.

Waar liggen je genen?

1. op je chromosomen
2. los in de celkern

Celmembraan

Cytoplasma

Celkern met chromosomen

Gen

Celkern

DNA

Chromosomen

Chromosoom/ gen/ DNA

Je hebt het genotype en het fenotype.
Wat wordt bedoeld met het genotype?

1. De erfelijke informatie op je chromosomen
2. Hoe je eruit ziet

Wat betekent het woord recessief?

1. een eigenschap die alleen tot uiting komt zonder dominant allel
2. een eigenschap die altijd tot uiting komt

Katherina zegt: De eicel bepaalt het geslacht bij de bevruchting.
Marnix zegt: De chromosomen van de man bestaan uit 22 paar gelijke chromosomen en 1 paar ongelijke chromosomen.
Wie heeft gelijk?

1. Beide hebben gelijk
2. Alleen Katherina heeft gelijk
3. Alleen Marnix heeft gelijk
4. Beide hebben ongelijk

Waar liggen je genen?

1. in al je lichaamscellen
2. alleen in je geslachtscellen

Cellen kunnen zich op 2 manieren delen: via mitose of meiose. Welke celdeling hoort bij welke cellen?

MITOSE

MEIOSE

HUIDCELLEN

ZAADCELLEN

BLOEDCELLEN

SPIERCELLEN

EICELLEN

BOTCELLEN

Mitose

Meiose

Gewone celdeling

Zelfde aantal chromosomen

Helft van de chromosomen

Lichaamscellen

Geslachtscellen

23 chromosomen

23 chromosomen

46 chromosomen

46 chromosomen

Je kruist twee koeien met elkaar. De zwarte vachtkleur is dominant en wordt aangeven met een R. De bruine vachtkleur is recessief en wordt aan geven met een r. Het genotype van de moeder is Rr en van de vader rr.

Maken een kruisingsschema  

R

r

r

r

R

r

r

r

r

r

r

R

Peter is heterozygoot voor het FH-gen. Hana heeft de ziekte niet en is

homozygoot recessief.

Hoe groot is de kans dat een kind van Peter en Hana de ziekte FH krijgt?

Peter is heterozygoot, dus Aa

Hanna is homozygoot recessief, dus aa

Een kruisingsschema ziet er dan zo uit:

Sleep het goede antwoord hier naartoe

0%

100%

75%

50%

25%

Aan de slag!

- Maak de opdrachten op papier. Ga daarna aan de slag
   met de oefentoets

- Weet je het even niet meer? Lees de theorie door!! 

Succes met leren!

Stuur mij een mail als je
nog vragen hebt!! 

(Natuurlijk niet een avond van
tevoren)