Klasse 3) Blok 3 - les 12/13/14

• Frysk
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2,3

Lear!line Frysk

Blok 3: les 12/13/14

3)HV

Leardoelen:

• Ik wit hoe't de tiidwurdfolchoarder yn it Frysk wurket.
• Ik kin fêste ferhâldingswurden goed brûke en skriuwe.
• Ik wit de regels oer de helptiidwurden gean en bliuwe

Leardoel: Ik wit hoe't de tiidwurdfolchoarder yn it Frysk wurket.

Ja dat wit ik!

Nee dat wit ik net.

 Tiidwurd-folchoarder

It belangrykste tiidwurd (werkwoord) komt earst!

Dat is it tiidwurd dat it measte betjutting hat of de klam hat.

FB)  Ik soe him helpe kinne.                         
         Wy soenen dat dwaan kinne.
         Mem sil my dat sjen litte.

         Hy tocht dat er net mear komme soe.

 Tiidwurd-folchoarder

• As der mear tiidwurden oan de ein fan in sin foarkomme, is de folchoarder krekt oarsom as yn it Nederlânsk.
  
  
• It wichtichste tiidwurd stiet wer foaroan!
  > Hy moast earst eefkes lizzen gean.
  > Ik soe in foldwaande op de toets helje kinne moatte.

Hokker sin is goed skreaun?

1. Ik soe dat kinne dwaan.
2. Ik soe dat dwaan kinne.

Hokker sin is goed skreaun?

1. Ik tocht dat er net mear komme soe.
2. Ik toch dat er net mear soe komme.

Set oer:
Hij zou Fries moeten praten.

Set oer:
Ik denk dat hij het kan halen.

Leardoel: Ik kin fêste ferhâldingswurden goed brûke en skriuwe.

Ja dat kin ik!

Nee dat kin ik net.

Fêste ferhâldingswurden

Yn it Nederlânsk 'voorzetsels'

Der binne by de ferhâldingswurden wol wat ferskillen mei it Nederlânsk, mar oer it algemien komme beide talen aardich oerien op dat punt. 

Dizzen moatst leare

Set oer:
Ik ga naar bed.

Set oer:
Twee keer per jaar.

Set oer:
Dat valt tegen.

Leardoel: Ik wit de regels oer de helptiidwurden gean en bliuwe

Ja dat wit ik!

Nee dat wit ik net.

Helptiidwurden: gean

Gean kin allinnich brûkt wurde mei de tiidwurden stean, lizze, sitte en hingje. Dat binne tiidwurden dy't in lichemsposysje oanjouwe:

Ik gean efkes stean                          Do giest mar oan it klimrek hingjen

Hy giet lekker lizzen                         Wy geane dêr sitten

Tink der om: Fansels is in sin as 'Ik gean op paad' ek goed, omdat gean dêr it iennichste tiidwurd is, en net it helptiidwurd!

Helptiidwurden: gean

Yn alle oare gefallen kin gean net sa brûkt wurde, mar moat gebrûk makke wurde fan oare mooglikheden: 

1. Troch gean wei te litten.                Ik ga een kopje koffie zetten. - Ik set in bakje kofje.

2. Troch sille te brûken.                     Zij gaan trouwen. - Sy sille trouwe.

3. Troch te yn te foegjen.                 Ik ga fietsen. - Ik gean te fytsen.

4. Troch wolle te brûken.                  Het gaat regenen. - It wol reine.

5. Troch begjinne te brûken.          Ik ga afwassen. - Ik begjin mei ôfwaskjen

Helptiidwurden: bliuwe

Bliuwe kin brûkt wurde by stean, lizze, sitte, hingje en wenje, stykje en plakke. Dy wurden jouwe net in aksje, mar in steat oan:

Ik bliuw hjir wenjen         Do bliuwst dêr stykjen          Hy bliuwt nearne plakken

*LET OP: hast yn soksoarte gefallen altyd te krijen mei de n-foarm fan it tiidwurd. Dat betsjut dat der in -n efter it haadtiidwurd komt.

Helptiidwurden: bliuwe

1: Bliuwe fuortlitte                                  Ik blijf je helpen:
                                                                        Ik help dy fierder.

2. Te, oan it of troch tafoegje.            Hij blijft nog een uurtje  spelen:
                                                                         Hy bliuwt noch in oerke te boartsjen.
                                                                         Hy bliuwt noch in oerke oan it boartsjen.
                                                                         Hy boartet noch in oerke troch.

 3. Hâldt (mar) oan tafoegje.             Het blijft maar regenen. - It reinen hâldt mar oan

 Meast by 'waar' brûkt, bygelyks:

 

Helptiidwurden: oplossing

By oare tiidwurden, dy't dus in aksje oanjouwe, kinst it sa oplosse:

Fout: ik gean fiskje.                Goed: ik sil fiskje OF ik gean TE fiskjeN.

Fout: wy bliuwe rinne.           Goed: wy rinne troch.

Set oer:
Het gaat regenen.

Set oer:
Ik ga vissen.

WURDLIST

Algemien 3 - skoalle

Leardoel: Ik kin de wurden fan de wurdlist
goed staverje.

Ja

In bytsje, ik wit mear wol as net.

In bytsje, ik wit mear net as wol.

Nee

Wat is dyn minste fak?
(fak yn it Frysk)

Keppelje de wurden oan de goeie betsjutting:

twû

uitstekend

agenda

hafû

bevoegdheid

bûsboekje

treflik

havo

vwo

fûch

Set oer:
Ik zit op het voorgezet onderwijs.

Set oer:
Ik heb een waarschuwing gekregen.

Set oer:
tijdens de les

Set oer nei it Nederlânsk:
bygelyks

Jou dysels in sifer fan 0-10

Hoe goed behearsto de stof?

010

• Laat de leerlingen de vraag beantwoorden.
• Vraag aan enkele leerlingen om hun antwoord toe te lichten.