§1.2 Een winstgevende kolonie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 3

1.2 Een winstgevende kolonie

§1.2 Een winstgevende kolonie 

...de positie van verschillende groepen in de koloniale samenleving beschrijven;

...uitleggen waarom het cultuurstelsel werd ingevoerd en weer afgeschaft;

...uitleggen wat de vrije economie betekende voor ondernemers en contractarbeiders;

...uitleggen wat de begrippen indo's, racisme, cultuurstelsel, liberalisme, vrije arbeid, contractarbeiders en kolies betekenen.

AAN HET EINDE VAN DE LES KAN JE...

Terugkijken

Klassikale uitleg

Zelfstandig werken

DOEN

TERUGKIJKEN

DENKEN - DELEN - UITWISSELEN

MINITOETS

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

A

De koloniale samenleving

Leerdoel:

• Je kunt de positie van verschillende groepen in de koloniale samenleving beschrijven

Begrippen:

• indo's
• racisme

B

Het cultuurstelsel

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen waarom het cultuurstelsel werd ingevoerd en weer afgeschaft

Begrippen:

• cultuurstelsel
• liberalisme

C

Ondernemers en contractarbeiders

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen wat de vrije economie betekende voor ondernemers en contractarbeiders

Begrippen:

• vrije arbeid
• contractarbeiders
• koelies

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

A

De koloniale samenleving

Leerdoel:

• Je kunt de positie van verschillende groepen in de koloniale samenleving beschrijven

Groepen in de samenleving

• Nederlanders (tot 1880 alleen mannen, daarna kwamen ook vrouwen). Waren machtig.
• Indo's: kinderen van Nederlandse mannen, inheemse vrouwen. Verschil in sociale lagen: hoe lichter de huid, hoe hoger de status
• Racisme, behandeling op basis van huidskleur 

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

A

De koloniale samenleving

Meer Nederlandse vrouwen kwamen uit NL naar Indonesië: niet bezighouden met politiek of bestuur. Wel liefdadigheid

Indonesische vrouwen: geen onderwijs, als kind uitgehuwelijkt, geen beroep

Positie wordt verbeterd: 1904 oprichting school voor inheemse meisjes, armere vrouwen maakten geen kans op een verbeterde positie

Slaven. Tussen jaar 1600 en 1800 zijn er bijna 500.000 slaven naar VOC-gebieden gebracht, slaven uit Afrika, China en Nederlands-Indië.

Slavernij afgeschaft 1860

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

B

Het cultuurstelsel

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen waarom het cultuurstelsel werd ingevoerd en weer afgeschaft

1830: invoering cultuurstelsel op Java

Boeren moeten op 1/5 van hun land cultuurproducten verbouwen (koffie, tabak en suiker).

Dit moesten ze afstaan aan de Nederlanders

Die verkochten dit duur in Nederland

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

B

Het cultuurstelsel

Cultuurstelsel is een ramp voor de boeren:

• Moesten beste grond gebruiken voor cultuurproducten, hierdoor weinig eten verbouwen. ==> hongersnoden ==> duizenden Javanen stierven 
• Sommige regenten dwongen boeren meer dan 1/5 deel te gebruiken. Bij hogere opbrengst kreeg regent bonus
• Boeren zonder geschikte grond moesten 66 dagen werken voor Nederlands bestuur. In praktijk waren dit soms 100 tot 200 dagen.

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

B

Het cultuurstelsel

Kritiek uit Nederland:

• 1860: boek Max Havelaar van Multatuli. Beschrijving onderdrukking en uitbuiting boeren.
• Nederlandse regering bemoeit zich te veel met economie Nederlands-Indië. 
  Vanaf 1848 veel Liberalisme (politieke stroming) in het bestuur.
  Het idee dat ondernemers vrij waren zou ook in Nederlands-Indië moeten gelden

1870: afschaffing cultuurstelsel

 Als het niet goed gaat, gaat zelfstandig stil werken in

AAN DE SLAG!

Wat?	Maken: par. 1.2 t/m opdracht 7, eerst paragraaf 1.1 af
Waarom?	Kennis opdoen
Hoe?	Lees eerst de teksten, maak daarna de vragen
Hulp?	Steek je vinger op.
Huiswerk

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

C

Ondernemers en contractarbeiders

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen wat de vrije economie betekende voor ondernemers en contractarbeiders

Begrippen:

• vrije arbeid
• contractarbeiders
• koelies

Gevolgen afschaffing cultuurstelsel 1870:

Nederlandse ondernemers stichtten bedrijven in Nederlands-Indië: plantages (thee, koffie, suiker). Enorme winsten. 

Werk werd gedaan door loonarbeiders uit de lokale bevolking.

Liberalen wilden dit graag (economische vrijheid), met cultuurstelsel mocht dit niet

Dit systeem is vrije arbeid

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

C

Ondernemers en contractarbeiders

Boeren moesten nu voor weinig loon erg hard werken en werden slecht behandeld. 

Om genoeg arbeiders te hebben kwamen er contractarbeiders uit o.a. China

• Kregen voorschot op hun loon
• Verdienden te weinig
• Konden voorschot niet terug betalen
• Bleven vaak heel lang op de plantages

Nederlanders noemden deze mensen koelies

Leven van de koelies:

• 12 uur per dag werken
• Weinig eten
• Geen wc/ bad
• Kinderarbeid
• Geldboetes/lijfstraffen
• Koelieordonnantie (straf bij werkweigering)

Hieronder staan vier feiten over het Indische rijk Modjohit. Geef bij elk kenmerk aan of het een cultureel of een economisch kenmerk is, of geen van beide.

Cultureel

Economisch

Geen van beide

Modjohit beheerste veel handelsroutes

Modjohit had een koning 

Modjohit ontstond rond 1300 op Java 

Modjohit was hindoe-boeddhistisch 

''Er is een admiraal die de scheepvaart naar het eiland Java in de gaten houdt'' De zin hoort bij:

1. Economisch gebied
2. Cultureel gebied
3. Bestuurlijk gebied

Wat betekent modern imperialisme?

1. Het opsluiten van een bepaalde groep mensen
2. Dat Europese landen zoveel mogelijk landen veroveren
3. Het recht om als enige in bepaalde producten te handelen

Het liberalisme is een politieke stroming. Waar komen deze Liberalen voor op? Wat willen zij graag?

Welk recht kon de VOC gebruiken om de bevolking op de Indische eilanden tot samenwerking te dwingen?

1. Het recht om een handelsmonopolie op te richten
2. Het recht om een handelsroute naar Azië te vinden
3. Het recht om handelsposten te vestigen
4. Het recht om oorlog te voeren en forten te bouwen

Wat was een belangrijk argument voor inwoners van de Indische eilanden om niet te willen samenwerken met de VOC?

1. De VOC wilde de bevolking bekeren tot een ander geloof
2. De VOC wilde de handel met Chinese, Portugese of Arabische handelaren verbieden
3. De VOC wilde de winst van de handel in specerijen delen met andere handelaren
4. De VOC wilde het hele eiland veroveren

Welke zin past bij het indirecte bestuur in Nederlands-Indië?

1. Dorpshoofden wijzen een Gouverneur-Generaal aan
2. Nederlanders sturen regenten aan die hun eigen gebied besturen
3. Onafhankelijke Indische dorpshoofden besturen hun eigen gebied
4. Regenten geven bevelen aan Nederlandse residenten

Hoe werden de Indische bestuurders genoemd, die door Nederland werden benoemd?

1. Dorpshoofden
2. Gouverneur-Generaal
3. Regenten
4. Residenten

Bestuur van Nederlands Indië

Uit welk land?

Van hoog naar laag

Gouverneur-Generaal

Regenten

Residenten

Dorpshoofden

Nederland

Indonesië

§1.1

Van vorstendommen tot kolonie

BASIS

C

De kolonie Nederlands-Indië

Indirect bestuur: inheemse bestuurders blijven op hun plek, maar worden aangestuurd door de NL'ers (voordeel dat er weinig NL'ers nodig zijn om de kolonie te besturen)

Gouverneur-generaal = Hoogste bestuurder

Residenten uit NL hielpen mee 

Regenten = Indonesische bestuurders

Samen met dorpshoofden het gebied goed besturen

Het cultuurstelsel hield in:

1. Dat de Indonesische boeren veel met elkaar omgingen
2. Dat de Indonesische boeren een deel (1/5) van hun oogst moesten afstaan aan NL
3. Dat de Nederlandse boeren in Indonesië een deel (1/5) van hun oogst moesten afstaan aan NL
4. Dat de Indonesische vorsten veel met elkaar omgingen

Het cultuurstelsel werd
ingevoerd

1. op heel Nederlands-Indie
2. op het eiland Java
3. op het eiland Sumatra
4. op de eilanden Java en Sumatra

Wat moesten de boeren in Java (Nederlands-Indië) produceren door het cultuurstelsel?

1. Koffie
2. Specerijen
3. Bananen
4. Aardappelen

Na de afschaffing van het Cultuurstelsel kwamen er meer particuliere ondernemingen in Indonesië. Op deze ondernemingen ontstond een tekort aan arbeidskrachten.
Op welke wijze werd dat tekort aan arbeidskrachten opgelost?

1. Door het aannemen van blanke Europeanen
2. Door het inhuren van contractarbeiders (koelies)
3. Door het kopen van slaven

Hoe werden koelies ook wel genoemd?

1. werknemers
2. vluchtelingen
3. Contractarbeiders
4. slaven

Waar kwamen de meeste koelies vandaan?

1. China
2. Japan
3. Java
4. Sumatra

Hoe groot was het percentage dat
de boeren van hun land moesten gebruiken voor het cultuurstelsel?

1. 20
2. 30
3. 40
4. 50

Als het niet goed gaat gaan we over naar Zelfstandig Stil Werken (ZSW)

AAN DE SLAG!

Wat?	Maken: 1.2 t/m opdracht 11 Dus blz. 16 t/m 21
Waarom?	Kennis, oefenen/leren voor de PTA-toets
Hoe?	Lees eerst de teksten, maak de vragen
Hulp?	Steek je vinger op of kom bij me
Klaar?	Nakijken paragraaf 1 en 2

Heb je het gesnapt?

Begrippen uit deze les

Indo's

Racisme

Cultuurstelsel

Liberalisme

Vrije arbeid

Contractarbeiders

Koelies

Jaartallen uit deze les

1830: Invoering cultuurstelsel

1860: Slavernij wordt afgeschaft in Nederlands-Indië

1860: Eerste uitgave Max Havelaar

1870: Afschaffing cultuurstelsel

1880: Eerste Nederlandse vrouwen in Nederlands-Indië

1904: Eerste inheemse school voor meisjes op Nederlands-Indië

Schrijf 2 dingen op die je deze les hebt geleerd.

Schrijf een vraag wat je nog niet hebt gesnapt

Leg in je eigen woorden uit wat het cultuurstelsel

was en waarom het werd afgeschaft

Geef je inzet tijdens deze les een cijfer

110

Hoe vond je de les?

😒🙁😐🙂😃