Maatschappijleer 4VWO

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 5: Verzorgingsstaat

Hoofdstuk 1: Wat is een verzorgingsstaat

Hoofdstuk 2: Ontstaan verzorgingsstaat

Waar denk je aan
bij "verzorgingsstaat"?

Lesdoelen H1: Wat is een verzorgingsstaat

• Je kunt in een paar zinnen uitleggen wat een verzorgingsstaat is en waarom we een verzorgingsstaat hebben.

• Je kunt vier functies van de verzorgingsstaat onderscheiden en van bij al deze functies een voorbeeld geven.

• Je kunt uitleggen wat het verschil is tussen planeconomie en een vrijemarkteconomie.

• Je kunt drie verschillende typen verzorgingsstaten onderscheiden en de belangrijkste kenmerken ervan uitleggen. 

Lesdoelen H2: Ontstaan verzorgingsstaat

• Je kunt aan de hand van het begrip ‘nachtwakersstaat’ uitleggen in hoeverre in de 19e eeuw sprake was van een verzorgingsstaat. Daarnaast kun je voorbeelden geven van sociale wetten en maatregelen die vanaf 1854 werden genomen.

• Je kunt drie manieren noemen waarop de Verzorgingsstaat na 1945 werd uitgebreid en vier specifieke voorbeelden van deze uitbreiding geven.
  

• Je kunt uitleggen welke gevolgen de uitbreiding van de verzorgingsstaat voor de Nederlandse samenleving heeft gehad en uitleggen wat liberalen, sociaaldemocraten en christendemocraten van de verzorgingsstaat vinden.
  

Lesdoelen H1: Wat is een verzorgingsstaat

• Je kunt in een paar zinnen uitleggen wat een verzorgingsstaat is en waarom we een verzorgingsstaat hebben.

• Je kunt vier functies van de verzorgingsstaat onderscheiden en van bij al deze functies een voorbeeld geven.

• Je kunt uitleggen wat het verschil is tussen planeconomie en een vrijemarkteconomie.

• Je kunt drie verschillende typen verzorgingsstaten onderscheiden en de belangrijkste kenmerken ervan uitleggen. 

Wat is een verzorgingsstaat?

Verzorgingsstaat: 

De overheid bemoeit zich actief met de welvaart en het welzijn van burgers. 

Solidariteitsgedachte: 

De overheid helpt mensen die niet voor zichzelf kunnen zorg

Collectieve goederen  Goederen en diensten waaraan iedereen in de bevolking iets heeft.  

Vier functies verzorgingsstaat

• Verzorgen: bijv. verplichte zorgverzekering/verpleeghuizen

• Verzekeren: sociale zekerheidsstelsel --> uitkeringen, AOW

• Verheffen: bijv. Onderwijs, bibliotheken, cultuursubsidies

• Verbinden: via onderwijs, zorg etc. maakt overheid verschillen tussen bevolkgingsgroepen kleiner

Wat is het verschil tussen een vrijemarkteconomie en een planeconomie?

Planeconomie/markteconomie

Planeconomie: 

Overheid bepaalt wat, hoe en door wie wordt geproduceerd en hoe de winst wordt verdeeld. Particulier ondernemerschap is er niet. 

Markteconomie

De overheid bemoeit zich zo min mogelijk met de economie. Mensen zijn zelf verantwoordelijk voor hun inkomen. 

Economische systemen

Planeconomie

Vrije markteconomie

de overheid bepaalt alles

De markt, dus vraag en aanbod bepaalt alles

Twee uitersten Noord Korea en de VS

Noord Korea Planeconomie -- VS Vrije markteconomie

En Nederland dan?

Veel landen zitten tussen een planeconomie en een vrije markteconomie in: 

gemengde economie = 

sociale markt economie

Samengevat:

Planeconomie:  de overheid regelt alles in een land. Er zijn veel ambtenaren nodig om alles te regelen en controleren

Gemengde economie: De markt, vraag en aanbod, bepaalt veel maar de overheid bemoeit zich ermee.

Vrije markteconomie: de overheid bemoeit zich nergens mee. De markt bepaalt alles. 

Planeconomie

Gemengde economie

Vrije markteconomie

Er zijn uitkeringen voor werklozen

De overheid bepaalt wat er geproduceerd wordt

Er zijn geen sociale voorzieningen

Er zijn heel veel ambtenaren

Drie typen verzorgingsstaat

Sociaaldemocratische model:  Hoge belastingen. Overheid investeert veel geld in onderwijs en sociale zekerheid. (bijv. Zweden, Denemarken) 

Liberale verzorgingsstaat: Lage belastingen. Weinig sociale zekerheid. (bijv. Engeland, VS)

Corporatistische model: Overheid, werkgevers en vakbonden werken samen om voor sociale zekerheid te zorgen. (bijv. Nederland, Duitsland)

Lesdoelen H2: Ontstaan verzorgingsstaat

• Je kunt aan de hand van het begrip ‘nachtwakersstaat’ uitleggen in hoeverre in de 19e eeuw sprake was van een verzorgingsstaat. Daarnaast kun je voorbeelden geven van sociale wetten en maatregelen die vanaf 1854 werden genomen.

• Je kunt drie manieren noemen waarop de Verzorgingsstaat na 1945 werd uitgebreid en vier specifieke voorbeelden van deze uitbreiding geven.
  

• Je kunt uitleggen welke gevolgen de uitbreiding van de verzorgingsstaat voor de Nederlandse samenleving heeft gehad en uitleggen wat liberalen, sociaaldemocraten en christendemocraten van de verzorgingsstaat vinden.
  

Nachtwakersstaat

Nachtwakersstaat: Rol overheid beperkt zich tot openbare orde en veiligheid. (tegenovergestelde van een verzorgingsstaat)

Vanaf 1854 komt overheid met sociale wetgeving

Meer sociale wetten --> Meer verzorgingsstaat --> minder nachtwakersstaat. 

Uitbouw verzorgingsstaat na 1945

Uitbreiding op 3 manieren 

Aantal risico's:  Steeds meer risico's worden gedekt. 

Aantal gerechtigden: Niet alleen werknemers, maar iedereen. 

Aantal sectoren: Niet alleen sociale zekerheid, maar ook investeringen in onderwijs, cultuur, etc. 

Voorbeelden: 

AOW, Bijstand, woningbouwverenigingen, onderwijs

Politieke stromingen 

Liberalen: 

Sociaaldemocraten: 

Christendemocraten: 

Wat zijn de belangrijkste drie dingen die je vandaag geleerd hebt over de verzorgingsstaat?

Tot volgende week!