5.2 Ontwikkeling van de verzorgingsstaat

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

H5.2: Ontwikkeling van de verzorgingsstaat

Programma

Voorbereiding SE

Leerdoelencheck en herhaling 5.1

Bespreken 5.2

Opdrachten 5.2 maken

Les donderdag

Voorbereiding SE

• Woensdag 13 maart (weging 25%)
• Toetsstof: (1.1) 2.1 t/m 2.4 , 2.6, 2.7, 2.9, 5.1 t/m 5.3
• 1/3 meerkeuze 2/3 open vragen (deels uit boek)
• Presentaties gedeeld via LessonUp
• Meerkeuze vragen gedeeld via Magister ELO (met antwoorden volgens methode)

Leerdoelen check

5.1: Wat is een verzorgingsstaat?

• Je kunt uitleggen wat een verzorgingsstaat is.
  
• Je kunt   benoemen aan welke drie terreinen de verzorgingsstaat het meeste geld aan uitgeeft.
  
• Je kunt de kenmerken van de 3 typen verzorgingsstaat benoemen
• Schrijf deze 3 leerdoelen uit in je schrift
• Vraag 2,5 en 8

 5.2: Ontwikkeling van de verzorgingsstaat

• Uitleggen hoe de overgangsperiode ervoor gezorgd heeft dat de nachtwakersstaat overgegaan is in de verzorgingsstaat.
• Uitleggen welke rol de vakbonden hebben gehad in de ontwikkeling van de verzorgingsstaat
• Verschillende politieke visies koppelen aan de bijbehorende rol van de overheid.

Begin van de verzorgingsstaat

1e helft 19e eeuw: vrijemarktprincipe
(de overheid bemoeit zich niet met de economie)

Zwakkeren werden geholpen door de kerk, liefdadigheid of rijken

Nachtwakerstaat:

Een staat waarin de overheid zich beperkt tot het zorgen voor veiligheid en bescherming van de burgers en het handhaven van de rechtsorde

In een nachtwakersstaat.....

1. .... doet de overheid niet veel meer dan handhaving van de rechtsorde
2. ... beperkt de overheid zich tot het sturen van de vrije markt economie
3. ... is de overheid zeer alert op misstanden in de samenleving
4. ... hebben alleen rijke mensen wettelijk recht op zorg

Keerzijden vrijemarkteconomie

• De lonen waren ontzettend laag: diepe armoede
• Mensen moesten vaak 16 uur per dag werken, ook op zaterdag.
• Arbeiders woonden dicht op elkaar, in slechte huizen: zonder schoon drinkwater en riolering.
• Kinderen werkten vanaf jonge leeftijd al mee.
  

Overgangsperiode

Werknemers gingen zich verenigen in vakbonden

=> Organisaties die de gezamenlijke en individuele belangen van werknemers behartigen. 

• Hogere lonen
• kortere werkdagen
• Betere arbeidsomstandigheden
• Verbod op kinderarbeid

Eerste sociale wetten

• De Armenwet (1854)
• De wet tegen kinderarbeid (1874): het Kinderwetje van Van Houten 
• De Veiligheidswet (1895)
• De Leerplicht, Ongevallenwet en Woningwet (1901)
  
• De Invaliditeitswet (1913)
• De Arbeidswet (1919)

Opbouw verzorgingsstaat

20e eeuw: groeiende behoefte aan collectieve goederen & diensten:

• goede scholing
• wegennet
• waterleidingen en een elektriciteitsnetwerk
• riolering en vuilnisophaaldiensten

Ontstaan gemengde markteconomie

Meer taken voor de overheid...

CRISIS (instorting Amerikaanse aandelenhandel):

Interventie vanuit de overheid nodig

 minimale uitkeringen voor kostwinnende werklozen.

werkverschaffingsprojecten.

WOII

Brede steun voor overheidsingrijpen

Uitbouw verzorgingsstaat

Uitbreiding vanaf '50 en '60

• Het aantal risico’s dat men liep werd ingeperkt.
  
• Het aantal gerechtigden werd uitgebreid (ook voor niet- premiebetalers).
  
• Het aantal sectoren dat gesubsidieerd werd, werd uitgebreid.
  

In 1960 100.000 mensen een AO, 

in 1990 bijna 900.000

Vergrijzing & ontgroening

Wat doet de overheid om de verzorgingsstaat betaalbaar te houden?

Vanaf de jaren '90 maatregelen:

• Uitkeringsbedragen zijn lager & moeilijker om een uitkering te krijgen
• Meer controle op fraude
• Stimulatie om te werken: Participatiewet & verhogen pensioenleeftijd
• Mensen en bedrijven krijgen meer eigen verantwoordelijkheid

Weet je nog?

Rol van de overheid volgens de visie van...

Liberalen

Sociaaldemocraten

Christendemocraten

Waar of niet?

Liberalen zien de verzorgingsstaat als een sociaal vangnet voor mensen in problemen. Groeiende lastendruk is wel een belemmering voor economische groei.

1. Waar
2. Niet waar

Sociaaldemocraten accepteren de vrijemarkteconomie van onze verzorgingsstaat, omdat sociale wetten de onrechtvaardige nadelen hiervan terugdringen.

1. Waar
2. Niet waar

Christendemocraten zijn vooral tevreden over de grote rol die het maatschappelijke middenveld op sociaaleconomisch gebied inneemt.

1. Waar
2. Niet waar

Aan het werk

Maak de opdrachten 1 t/m 4 en 8 van hoofdstuk 5.2 in de digitale methode

Uitwerking

Check jezelf...

Kun je nu...

• uitleggen hoe de overgangsperiode ervoor gezorgd heeft dat de nachtwakersstaat overgegaan is in de verzorgingsstaat?
• uitleggen welke rol de vakbonden hebben gehad in de ontwikkeling van de verzorgingsstaat?
• de verschillende politieke visies koppelen aan de bijbehorende rol van de overheid?

Huiswerk

5.2: 3, 4, 5, 8, 10, 11, 12