V4 - Thema 5: Ecologie - BS4: Ecosystemen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Basisstof 4: ecosystemen

V4

Thema 5

Ecologie

Leerdoelen

1. Je kunt voedselrelaties in een ecosysteem beschrijven
   
2. Je kunt energiestromen in een ecosysteem beschrijven
   
3. Je kent en herkent de verschillende rollen van organismen in een ecosysteem
   
4. Je kunt uitleggen waardoor er energieverlies optreedt in een voedselketen

Voedselrelaties

Vraat = het eten van planten door dieren

Predatie = het eten van dieren

Voedselketen

Geeft de voedselrelaties weer in een ecosysteem 

• verbonden reeks populaties 
• elke populatie is een voedselbron voor volgende populatie 
• pijl = "wordt opgegeten door'
• Toppredator staat aan het eind van de keten

Voedselweb/voedselnet

= Geheel van voedselrelaties in een levensgemeenschap 

= combinatie van voedselketens

Energiestroom

Trofisch niveau = schakel in een voedselketen

• 1ste trofisch niveau: producenten = autotrofe organismen (planten, bacterien, archeae)
• 2de trofisch niveau: consumenten 1ste orde = heterotroof (bact, schimmels, dieren)
• 3de trofisch niveau: consumenten 2de orde
• 4de trofisch niveau: consumenten 3de orde

Consumenten 1ste orde = herbivoren 

Consumenten vanaf 2de orde = carnivoren, omnivoren

Trofische niveau's 

Trofische niveau's

Detrivoren: afvaleters, reducenten die leven van dode resten 

Reducenten: bacterien en schimmels  die overgebleven dode resten afbreken tot anorganische stoffen (mineralen,

water, CO2)

= mineralisatie

Stofwisseling

Assimilatie  = opbouw van organische moleculen (energie nodig)

Dissimilatie = afbraak van organische moleculen (energie vrij)

Assimilatie = opbouwstofwisseling

Gewone assimilatie                                                                                    Voortgezette assimilatie

kleine moleculen vormen organische moleculen                      glucose vormt koolh, eiwit, vet

Hoe zat het ook alweer?
Een slang eet een muis. Van welke voedselrelatie is er dan sprake?

1. predatie
2. parasitisme
3. vraat

Leg in je eigen woorden uit wat vraat is

0

Sleep de termen naar de juiste beschrijvingen toe:

Deze organismen zetten de organische stoffen in detritus om in anorganische stoffen

Deze organismen assimileren organische stoffen

Deze organismen doen aan voortgezette assimilatie. Ze nemen organische stoffen op uit hun omgeving

producenten

consumenten

reducenten

Welke stoffen zijn anorganisch? en welke zijn anorganisch?

Sleep de moleculen naar de juiste categorie.

anorganische moleculen

organische moleculen

water

glucose

zetmeel

zuurstof

aminozuur

eiwit

CO2

nitraat

DNA

stikstof (N2)

RNA

bladgroen

Sleep de termen naar de bijbehorende omschrijving

Deze organismen halen energie uit chemische processen om daarmee te assimileren.

Deze organismen kunnen zelf geen organische stoffen maken. Hiervoor zijn ze van andere organismen afhankelijk

Deze organismen onttrekken alleen maar anorganische stoffen uit hun omgeving. Daar maken ze organische stoffen van.

Deze organismen vangen lichtenergie op om daarmee te kunnen assimileren

autotroof

chemo-autotroof

foto-autotroof

heterotroof

Zet de volgende organismen in de juiste volgorde om een voedselketen te vormen. Begin links met het laagste trofisch niveau

Bonenplanten verdedigen zich tegen vraat van spint (mijteninfectie) door bepaalde stoffen aan te maken. Deze stoffen worden terpenen genoemd. Deze terpenen lokken roofmijten aan die de spint-mijten vervolgens opeten. Daarnaast zorgen de terpenen ervoor dat buurplanten ook terpenen aanmaken.
Van welke voedselrelatie is er sprake tussen de bonenplant en de spint?
Van welke voedselrelatie is er sprakke tussen de spint en de roofmijt?

Bonenplanten verdedigen zich tegen vraat van spint (mijteninfectie) door bepaalde stoffen aan te maken. Deze stoffen worden terpenen genoemd. Deze terpenen lokken roofmijten aan die de spint-mijten vervolgens opeten. Daarnaast zorgen de terpenen ervoor dat buurplanten ook terpenen aanmaken.
Leg uit dat het functioneelis voor planten om de terpenen pas af te scheiden als ze worden bedreigd door herbivoren.

Piramides: aantallen vs biomassa

Biomassa = totale gewicht van alle organische stoffen 

Energiestromen

Bruto primaire productie (BBP) = alle biomassa die in een ecosysteem door producenten gevormd wordt

Netto primaire productie (NPP) = wat van het BBP overblijft na dissimilatie

Energiestromen

Uit ecologisch onderzoek 

blijkt dat in alle 

ecosystemen de productie

 op een volgend trofisch 

niveau gemiddeld 

maar 10 % is van de

 productie op het 

niveau daarvoor.

Hiernaast zie je een piramide. De breedte van de balk van het onderste trofische niveau is smaller dan de balk daarboven.
Welke verklaring daarvoor is het meest aannemelijk?

1. bomen creëren minder biomassa dan bladeters
2. Alle bomen bij elkaar wegen minder dan alle bladeters bij elkaar
3. de getoonde piramide is een piramide van aantallen
4. Dit is een piramide uit een ecosysteem waar niet veel bomen groeien

Leg met behulp van dit voedselweb uit dat de kikker zowel een consument 2e orde als consument 3e orde is.

Het proces dat in de reactievergelijking is weergegeven is een voorbeeld van

1. assimilatie
2. dissimilatie

Welke groepen van organismen zijn in staat tot dit proces?

Let op: meerdere antwoorden kunnen goed zijn.

1. producenten
2. consumenten
3. afvaleters
4. reducenten

Leg uit waarom niet de volledige hoeveelheid biomassa die geproduceerd wordt door producenten in een ecosysteem (bruto primaire productie) beschikbaar is voor de consumenten eerste orde.

Sleep de onderstaande processen naar de juiste plaats in het energiestroomschema

Het voedselaanbod 

Energieverlies via ontlasting

Deel van de energie gebruikt voor vastleggen biomassa

Deel van de energie dat opgenomen wordt in het lichaam van een organisme

Deel van het voedselaanbod dat niet wordt gegeten 

Energieverlies door dissimilatie