Lezen H6: Tekst en publiek

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Hoofdstuk 6 Lezen: Tekst en publiek

Planning van de les

- Voorkennis ophalen

- Instructie 

- Verwerking opdrachten

- Afronden/terugblik

Aan het eind van deze les kan je vaststellen wat het publiek/de doelgroep van een tekst is.

Waarom is dat handig?

Voor wie is deze tekst bedoeld en waar zie je dat aan?

Voor wie is deze tekst bedoeld en waar zie je dat aan?

VVoor wie is deze tekst bedoeld en waar zie je dat aan?

Voor wie is deze tekst bedoeld en waar zie je dat aan?

Tekst en publiek

Een schrijver houdt rekening met zijn publiek. Op deze manier zie je voor welke doelgroep de tekst bedoeld is:

• Onderwerp
• Bron
• Taalgebruik
• Lay-out

Het onderwerp

Een tekst over de nieuwste schoolagenda's is voor jongeren en een tekst over uitjes met je kleinkinderen is voor ouderen. 

De bron

Er zijn bladen en websites vooral gericht op mannen, maar ook gericht op vrouwen.

Noem eens een typisch jongens/mannenblad?

En waar denk je aan bij meisjes/vrouwen?

Het taalgebruik

- In teksten die voor een speciaal publiek zijn bestemd, lees je meer jargon. 

- Jongerenkrant - wetenschappelijke tekst

- Typisch jongeren woorden 'epic' 'wreed', jij/je

De lay-out

Advertenties, teksten voor jongeren en populaire weekbladen voor een breed publiek zijn vaak rijk geïllustreerd en hebben meestal grote koppen en veel kleuren. 

Tijdschriften voor een kleiner publiek hebben niet zoveel illustraties en zijn vaak zakelijker opgemaakt. 

Aan het werk op pagina 162

Opdracht 1,2 en 4

Je hebt hier twee lessen de tijd voor.

Af in de les/huiswerk:

opdracht 1, 2, en 4

Hoofdstuk 6 'Lezen'

Opdracht 1

Tekst 1: E REIZ&, voor échte reisliefhebbers – toelichting: De tekst gaat over reizen; er wordt niets gezegd over reizen met de trein, dus antwoord F valt af.

Tekst 2: C Noordhollands Dagblad, voor lezers van alle leeftijden of D Plus Magazine, voor lezers van middelbare leeftijd – toelichting: De lezer wordt met ‘u’ aangesproken en de tekst gaat over heimwee bij volwassenen. Zo’n tekst past het beste bij een ‘brede’ bron als C of D.

Tekst 3: H www.beachmasters.nl, voor jongeren van 15 tot 27 of A 7Days, voor jongeren van 12 tot 18 – toelichting: De tekst is een advertentie voor een camping in uitgaansgebied, met een speaker als boekingscadeau: zo’n tekst is op jongeren gericht. 

Af in de les/huiswerk:

opdracht 1, 2, en 4

Hoofdstuk 6 'Lezen'

Opdracht 1

Tekst 4: A 7Days, voor jongeren van 12 tot 18 – toelichting: De lezer wordt met ‘jij’ aangesproken en de tekst gaat over surflessen. Minder goed: H; die bron heeft wel met strand te maken, maar de tekst gaat toch meer over een camping.

Tekst 5: D Plus Magazine, voor lezers van middelbare leeftijd – toelichting: De tekst gaat over ‘de kleinkinderen’.

Af in de les/huiswerk:

opdracht 1, 2, en 4

Hoofdstuk 6 'Lezen'

Opdracht 2 

1 vrijetijdsziekte: ziekte die toeslaat in een periode van rust

2 a steevast (al. 1): altijd

b kwakkelen (al. 1): problemen met je gezondheid hebben

c symptomen (al. 2): ziekteverschijnselen

d welbevinden (al. 1): lichamelijke, sociale en geestelijke gezondheid

e fenomeen (al. 1): verschijnsel

f fascinatie (al. 2): sterke belangstelling

g komt niet uit de lucht vallen (al. 2): heeft een oorzaak of reden

h een slag in de rondte (al. 5): ingespannen; zeer intensief

Af in de les/huiswerk:

opdracht 1, 2, en 4

Hoofdstuk 6 'Lezen'

3 De Kortjakje uit het liedje was door de week altijd ziek, maar nooit op zondag. Mensen die lijden aan de vrijetijdsziekte zijn juist op zondag ziek en niet door de week: precies omgekeerd aan Kortjakje dus.

4 Ze raken uit balans doordat de druk om te presteren (plotseling) wegvalt.

5 (1) Een categorie die kampt met vage pijntjes en vermoeidheid.

(2) Een categorie die echt serieus last krijgt van koorts en andere griepsymptomen.

6 Categorie 1 wordt ziek als na een drukke en stressvolle periode informatie over pijn of vermoeidheid niet meer door de hersenen onderdrukt wordt. (23 woorden)

Af in de les/huiswerk:

opdracht 1, 2, en 4

Hoofdstuk 6 'Lezen'

Categorie 2 wordt ziek als het lichaam onnodig doorgaat met het aanmaken van adrenaline, waardoor het immuunsysteem uit balans raakt. (20 woorden)

7 (1) Neem eens wat vaker vrij. (2) Zorg voor een geleidelijke omslag van werk naar rust: ga bijvoorbeeld lekker sporten op vrijdagavond of ontspan je dan op een andere manier. (30 woorden)

8 alinea 3 t/m 6 – toelichting: In deze alinea’s staat de belangrijkste informatie; de informatie uit alinea 1 en 2 wordt later herhaald (symptomen vrijetijdsziekte, al. 1) of is niet zo belangrijk (persoonlijke informatie over Vingerhoets, al. 2).

Af in de les/huiswerk:

opdracht 1, 2, en 4

Hoofdstuk 6 'Lezen'

9 Ja, de tekst is betrouwbaar, vooral op basis van de bron en de geïnterviewde deskundige. – toelichting:

- De auteur is een journaliste. Het is niet duidelijk of ze deskundig en onpartijdig is.

- De tekst is gepubliceerd in het Noordhollands Dagblad. Dat is een betrouwbaar dagblad.

- De persoon die wordt geïnterviewd, is deskundig, want hij is wetenschapper en heeft persoonlijke ervaring met de vrijetijdsziekte.

- De tekst is gepubliceerd in juli 2016, dus hij is niet actueel meer, maar het onderwerp van de tekst is niet zo aan actualiteit gebonden. Het kan wel zo zijn dat er inmiddels nieuwe inzichten zijn met betrekking tot het verschijnsel vrijetijdsziekte, maar dat is niet erg waarschijnlijk.

- Je mag aannemen dat de auteur geen onwaarheden verkondigt. Of ze belangrijke dingen weglaat, kun je niet weten.

10 Deze tekst is geschreven voor een algemeen publiek. – toelichting: Dat kun je zien aan de bron: een dagblad.

Af in de les/huiswerk:

opdracht 1, 2, en 4

Hoofdstuk 6 'Lezen'

Opdracht 4

1 het belang van vakantie

2 eigen antwoord

3 De inleiding bestaat uit alinea 1 en 2. – toelichting: In deze alinea’s wordt het onderwerp van de tekst duidelijk gemaakt. Vanaf alinea 3 volgt meer uitleg/toelichting: daar begint het middenstuk.

4 a reilen en zeilen (al. 1): gang van zaken

b vergt (al. 1): vraagt; eist

c chronische (al. 1): langdurige

d op adem komen (al. 2): uitrusten

e relatief (al. 2): in verhouding tot iets anders

f routine (al. 5): steeds terugkerende bezigheid; sleur

g op de langere termijn (al. 5): in de toekomst

h rompslomp (kadertekst 1): drukte; bezigheden

5 hoge bloeddruk; hoge hartslag; hart- en vaatziekten; ongezond gedrag zoals roken, drinken en ongezond eten; weinig beweging; geen goede slaap.

Af in de les/huiswerk:

opdracht 1, 2, en 4

Hoofdstuk 6 'Lezen'

6 (1) middel: tijd om te herstellen van ons veeleisende leven; doel: niet instorten;

(2) middel: vakantie; doel: volledig herstellen van de spanning van je werk.

7 Omdat er dan een ‘lange’ tijd (langer dan weekenden, vrije avonden en andere vrije uren) even helemaal niets van je gevraagd wordt, zodat je kunt herstellen van de spanning van je werk.

8 A Mensen die vaker op vakantie gaan, voelen zich goed.

In alinea 3 gaat het vooral over onderzoeken die als uitkomst antwoord A hebben.

9 Welzijn is een toestand waarin we goed gehumeurd zijn, ons gezond voelen en tevreden zijn.

10 Door het feit dat je op vakantie zelf kunt bepalen wat je doet.

11 ‘Daardoor voel je je beter.’

12 Dan loop je het risico op een burn-out, ernstige vermoeidheidsklachten of erger. (zie alinea 5)

13 Nee, eigenlijk niet, want ‘Op naar Balkonia’ is een oproep om thuis te blijven (op je balkon) en uit het tekstje blijkt dat je een andere omgeving en andere routines beter loskomt van je dagelijkse rompslomp. 

Af in de les/huiswerk:

opdracht 1, 2, en 4

Hoofdstuk 6 'Lezen'

14 Omdat je dan de voorpret mist en die heeft positieve invloed op je gezondheid en je geluksgevoel.

15 Voor een volwassen, werkend publiek.

Dat kun je zien aan zinnen als:

- ‘Werken en met het reilen en zeilen in huis bezig zijn vergt nogal wat van ons.’

- ‘Soms moet je in je vrije uren namelijk nog dingen afmaken of je piekert over je werk.’

- ‘Je bent even helemaal los van de stress en werkeisen, en je doet heel andere dingen dan op een gemiddelde werkdag.’

- ‘Als je terugkomt, ligt er een berg werk te wachten en zit je al snel weer in de dagelijkse routine.’

Je kunt het ook zien aan de bron: de tekst komt uit de Quest; dit is een populairwetenschappelijk tijdschrift voor ‘hoogopgeleide en nieuwsgierige’ mensen tussen de 20 en 50 jaar.