H4 Introductie en 4.1 Rivieren

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

H4 Wateroverlast

Introductie

Lees de tekst en onderstreep alles wat je niet kent.

Opdrachten introductie 1, 3, 5, 6, 7.

H4 Wateroverlast

Paragraaf 1: rivieren

 Rivieren: natuurlijk systeem en invloed van de mens

Par. 3: Rivieren: invloed van de mens

Leerdoelen uit 4.1

Je weet hoe je een rivier kunt indelen in een lengte- en dwarsprofiel.

Je weet de kenmerken van de stroomgebieden van Rijn en Maas.

Je begrijpt dat klimaatverandering bijdraagt aan een onregelmatiger regiem van de rivieren.

Je kunt relaties leggen tussen klimaatverandering en het risico op overstromingen en wateroverlast.

Lesdoel

• Hoe kun je een rivier indelen in lengte- en dwarsprofiel?
• Welke rivierkenmerken hebben de Maas en Rijn?
• Je kunt uitleggen wat de gevolgen zijn voor de afvoer van rivieren door klimaatverandering. 
• Je kunt de dikgedrukte trefwoorden uitleggen en met elkaar in verband brengen.

Vandaag

Herhaling en begrippenkennis

Opdracht leerdoelen 

Bespreken theorie

2e lesuur toets bespreken

Stroomgebied= gebied dat afwatert op de rivier

Vul bij de volgende sleepvraag het stroomgebied met trefwoorden

Maas

Rijn

Waterscheiding

Middenloop

Benedenloop

Bovenloop

Gemengde rivier

Regenrivier

Geef een definitie van de begrippen:
Waterscheiding en stroomstelsel

Noem de drie soorten rivieren

Welk begrip hoort bij de volgende definitie:

de hoeveelheid water die een rivier afvoert gemeten in m3/s

1. Regiem
2. Debiet

Lees de tekst van 4.1 en zoek antwoord op onderstaande vragen, over 15 minuten bespreken.

1. Leg uit wat het verschil is tussen het stroomstelsel en het stroomgebied.

2. Noteer een voorbeeld van een waterscheiding tussen de Rijn en de Maas.

3. Wat is het verschil in stroomsnelheid in boven-, midden- en benedenloop van de rivier en welke gevolgen heeft dit voor de stroomsnelheid?

4. Wat is het verschil tussen debiet en regiem?

5. Wat is verval?

6. Hoe bereken je het verhang?

7. Leg uit waardoor het neerslagregiem door klimaatverandering zal veranderen. 

Hoe kun je in het regiem zien wat voor soort rivieren (gletsjer, regen, gemengd) dit zijn?

Hoe kun je zien wat voor soort rivieren dit zijn?

• Shannon is een regenrivier omdat hij laag staat in de zomer door de hoge verdamping.
  
• Rijn is een gemengde rivier omdat het regiem vrij gelijkmatig is.
  
• Glomma is een smeltwaterrivier omdat er in het voorjaar en de vroege zomer veel smeltwater wordt afgevoerd.
  

Lengteprofiel: Verwering en erosie 

Loop:

Verwering:

Erosie

Hoge stroomsnelheid

Lage stroomsnelheid

Gemiddelde stroomsnelheid

Bovenloop

Middenloop

Benedenloop

Verticaal

Horizontaal

Veel

Weinig

Tussenvorm

Stroomstelsel

• Van bovenloop naar benedenloop
  
• stroomgebieden met waterscheidingen
• regiem en debiet
• verval en verhang ...

Leg de begrippen verval en verhang uit aan de hand van de afbeelding.

Het verval tussen de rode pijltjes is 290 meter.

Wat is het verhang? Reken uit met een rekenmachine (op je telefoon)

Het verval tussen de rode pijltjes is 290 meter.

Wat is het verhang? 

-> 290 meter / 800 kilometer = 0,3625 meter per kilometer (36 centimeter)

Klimaatverandering

Hogere gemiddelde temperatuur:

Gevolgen:

- smeltend ijs

- meer verdamping dus neerslag, maar ook droogte

Dat leidt tot: 

- stijgende zeespiegel (moeilijker lozen op zee door tegendruk)

- meer neerslag en onregelmatigere neerslag

Dit betekent voor de rivieren: 

-  een onregelmatiger regiem = grotere schommelingen in afvoer gedurende het jaar

Opdrachten

Huiswerk: opdrachten van 4.1 maken. 

Neem 1 /m 5 over in je schrift en schrijf de juiste begrippen erachter. Kies uit:                 Stroomrug, rivierloop, oeverwal, komgrond, verlaten rivierloop.

Voeg bij 2, 4 en 5 de juiste ondergrond toe. Kies uit zand, klei en veen. 

Dwarsprofiel

1	rivierloop
2	verlaten rivierloop	veen
3	stroomrug
4	oeverwal	zand
5	komgrond	klei

Invloed van klimaatverandering

-> Temperatuurstijging leidt tot meer neerslag, dus een hoger debiet

-> onregelmatiger neerslagregiem

-> stijging zeespiegel, opstuwing rivierwater, verzilting

Vlechtende rivieren

Wonen in het rivierengebied

Wonen in het rivierengebied

Krib

• Houdt rivier in midden van stroomgeul + Houdt de rivier bevaarbaar

• Meanderen en horizontale erosie worden voorkomen 
  

Uiterwaard

Bebouwing in uiterwaarde

-> verhoging zomerdijk

-> geen overstromings-mogelijkheid voor de rivier

Dijken

aanleg of verhoging van dijken

-> sedimentatie in winterbed

-> ophoging rivier

-> verhoging dijken 

Kanaliseren

• Stuwen en sluizen: regelen waterstand
  

• Bochten afsnijden: hogere stroomsnelheid
  

Verstedelijking

Verstening/verharding = groter oppervlakte straten, wegen en bebouwing.

-> kortere vertragingstijd en piekafvoer