7.2 Boeren en koopmannen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

7.2 Boer en koopman

Lesprogramma

• Terugblik huiswerk
• Uitleg 7.2
• Zelfstandig werken 

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• kun je vier verschillende verbeteringen in de agrarische samenleving beschrijven vanaf het jaar 1000.

• kun je uitleggen waarom en hoe de handelop kwam en waarom en hoe de steden ontstonden.

• kun je verschillende handelssteden in zowel Zuid-Europa als Noord-Europa noemen.

Hoe zat het ook alweer met de Middeleeuwen?

• De tijd na het Romeinse Rijk (Oudheid) en vóór de Nieuwe Tijd.

• Het ligt in het midden van die twee perioden: tussenperiode

• Ongeveer tussen 500 en 1500

• Vroege Middeleeuwen: 500-1000
• Late Middeleeuwen: 1000-1500

Tijd van Grieken en Romeinen

(500 v. Chr. - 500 n. Chr.)

Tijd van Monniken en Ridders

(500-1000)

(Vroege Middeleeuwen)

Tijd van Steden en Staten

(1000-1500)

(Late Middeleeuwen)

1492: Columbus 'ontdekt' Amerika

(Einde van de Middeleeuwen)

⚓️

476: Val van het West-Romeinse Rijk

(Begin van de Middeleeuwen)

🔥

Tijd van Ontdekkers en Hervormers

(1500-1600)

Tijd van Regenten en Vorsten

(1600-1700)

Tijd van Pruiken en Revoluties

(1700-1800)

1000: Vanaf het jaar duizend ontstaan er grotere steden in Europa, dit gebeurt langs handelsknooppunten!

De Nederlanden

• Nederland als één land bestond nog niet in de Middeleeuwen.
  

• Er waren veel kleine gebieden, die bij elkaar 'De Nederlanden' heetten.

• In die gebieden was een heer, edelman, (bijv. graaf of hertog) de baas.

• Hij maakte de wetten.

De Nederlanden maakten deel uit van het Rooms-Duitse Rijk. De graven en hertogen in Nederland waren officieel leenmannen van de Duitse keizer, maar die had meestal niet meer veel macht over zijn leenmannen. In 1018 werden de legers van de Duitse keizer zelfs verslagen door te troepen van de graaf van Holland.

Late Middeleeuwen

Tijd van Steden en Staten (1000-1500), er verandert veel:

• Het is 'veiliger' en 'rustiger'
• Verbetering in de landbouw
• Er komt meer handel
• Geld komt weer terug
• Bevolking groeit

• Er ontstaan steden

• Macht van de steden neemt toe
• De adel krijgt (soms) minder macht

Dit is een plattegrond van Zwolle in de Middeleeuwen. Je ziet dat de kerk een centrale plek heeft in de stad en dat er dankzij de muur en de gracht veel bescherming is.

Verbeteringen in de landbouw

Rond het jaar 1000

• Drieslagstelsel
  
• IJzeren ploeg
• (Arabisch) halsjuk (voor de ossen)
• Boeren leren land te ontginnen
• Gevolg: er ontstaan overschotten om mee te handelen.

Steeds meer handel

• Verbeteringen in de landbouw leveren meer oogst op.

• Overschotten worden verkocht of geruild op markten.

• Geld wordt steeds meer gebruikt als (handig) ruilmiddel.
  

• Einde aan de aanvallen van Vikingen in West-Europa: meer veiligheid
  

• Handelaren komen daardoor in verschillende landen en nemen andere producten (wijn of zijde) mee.

Iedere stad had zijn eigen munten. Omdat er zoveel verschillende munten waren kon je in iedere stad de juiste munten kopen/ruilen.

Op dit plaatje zie je zo een wisselkantoor! De geldmeester weegt de munten, hoe zwaarder de munt hoe meer die waard is.

Steden ontstaan

• Handelaren komen vaak op dezelfde plek: om te overwinteren en hun spullen op te slaan.
  

• Deze plekken liggen op een goede plek: kruispunten van wegen en/of rivieren, meestal in de buurt van een kasteel of klooster.
  

• Op deze plekken waren vaak al jaarmarkten. 
  

• Langzaam ontstaan hieruit nederzettingen, die uitgroeien tot steden.

Op de jaarmarkt werd van alles verkocht: kleding, varkens, graan, potten, etc. Op de afbeeldingen zie je sommige van de producten terug. Je ziet ook goed dat de handelaren mooie kleding hadden, zij werden steenrijk van de handel!

De Hanze

• Een groep steden in Europa werkte samen om meer handel te krijgen.
  
  Afspraken maken en privileges verstrekken

• Ze noemden hun vereniging de Hanze.

• In Nederland liggen de meeste Hanze steden in het oosten aan of rondom de IJssel.

• Verder speelden de Noordzee en de Oostzee een belangrijke rol.
  
  

Dit is een plattegrond van Deventer, een van de Hanze-steden.

Welke Hanzesteden
ken jij al?

Kaart waarop alle Hanze-steden te zien zijn. De steden van de Hanze lagen vooral in Duitsland. Hier in Nederland waren onder andere de IJsselsteden Kampen, Zwolle en Deventer lid van de Hanze. 

Handelaren van Hanzesteden hadden allerlei voordeeltjes als ze handelden in elkaars steden. Ze betaalden bijvoorbeeld minder tol en belasting. 

Koggeschip

Het Koggeschip was een handelsschip en kon veel lading mee nemen. Dit was het belangrijkste schip dat de Hanzesteden gebruikten om over de Oostzee & de Noordzee te varen. Door de jaren heen hebben archeologen veel koggeschepen gevonden. 

Dankzij die vondsten hebben onderzoekers dit model kunnen maken.

Video

Canonclips: De Hanze

Aan de slag!

• Hoofdstuk 7.2 opdracht 1 t/m 8a

• Leerdoelen 7.2 uitwerken

• Begrippen hoofdstuk 7.2 leren

Benoem twee verbeteringen in de landbouw vanaf het jaar 1000.

Geef één oorzaak voor de opkomst van de handel na het jaar 1000.

Leg uit hoe en waarom steden vaak rondom handelskruispunten ontstonden.

Geef minimaal drie namen van handelssteden die aangesloten waren bij de Hanze.