Cette leçon contient 42 diapositives, avec diapositives de texte et 2 vidéos.
La durée de la leçon est: 45 min
Éléments de cette leçon
Welkom!
Slide 1 - Diapositive
Planning
Middeleeuwen: theorie (herhaling + ridderromans)
Aan de slag!
Huiswerk & Taalvout
Slide 2 - Diapositive
Lesdoel
Het literaire leven in de middeleeuwen is voor jou meer gaan leven omdat we er 'handen en voeten' aan hebben gegeven...
Slide 3 - Diapositive
Hoe zag de middeleeuwse samenleving eruit?
Slide 4 - Diapositive
De middeleeuwse samenleving
Mensen waren heel gelovig
Hiernamaals: hemel of de hel
Vroom met humoristische kant
Humoristisch gepresenteerde vrome boodschappen (bijvoorbeeld 'Jezus als herbergier op een bruiloftsfeest')
Humor is geaccepteerd middel om goddelijke boodschap te vertellen
Slide 5 - Diapositive
In de middeleeuwen zijn er grofweg gesproken drie standen:
Standenmaatschappij
- de geestelijkheid
- de adel
- de boeren
>>> Pas veel later komen daar de burgers bij (wanneer er steden ontstaan).
Slide 6 - Diapositive
Symboliek
getallen
namen
kleuren
dieren
Slide 7 - Diapositive
In de middeleeuwen zijn er grofweg gesproken drie standen:
de geestelijkheid
de adel
de boeren
pas veel later komen daar de burgers bij (wanneer er steden ontstaan)
Symboliek - getallen
twee (waarschuwing voor gevaar / goed en kwaad)
drie (heilig getal / Vader, Zoon en Heilige Geest / drie keer dezelfde boodschap/opdracht kwam van God)
vijf (verwijzing naar Maria, haar naam bestaat uit vijf letters)
zeven (heilig getal / God schiep de wereld in zeven dagen)
Slide 8 - Diapositive
In de middeleeuwen zijn er grofweg gesproken drie standen:
de geestelijkheid
de adel
de boeren
pas veel later komen daar de burgers bij (wanneer er steden ontstaan)
Maria
Mariaverering
Vaak afgebeeld in blauw en wit
Maagdelijkheid, reinheid, vroomheid en waarheid
Blauw was kostbare kleur door dure grondstoffen
Slide 9 - Diapositive
In de middeleeuwen zijn er grofweg gesproken drie standen:
de geestelijkheid
de adel
de boeren
pas veel later komen daar de burgers bij (wanneer er steden ontstaan)
Dierenepiek
Dierenfabels: korte verhalen met een duidelijke moraal
Dieren in de verhalen gedragen zich als mensen
Vaak satire: via dieren wordt de menselijke maatschappij belachelijk gemaakt, zoals in 'Van den Vos Reynaerde'.
Slide 10 - Diapositive
Wanneer begint de geschiedenis van de Nederlandse literatuur?
Slide 11 - Diapositive
de middeleeuwen
De Nederlandse literatuur begint rond 1100
Hebban olla vogala nestas hagunnan
hinase hic enda thu, wat unbiddan we nu?
Dit is Oudnederlands (tussen 800 en 1150).
Slide 12 - Diapositive
Waarom begint het allemaal rond 1100?
De mens begint zichzelf een beetje te ontdekken vanaf de 12e eeuw:
Kloosters zoeken toenadering tot volk.
Wereldse kennis uit Arabische wereld (natuurkunde, wiskunde, medicijnen, astrologie).
Adellijke hoven manifesteren zich (riddereer / hoofsheid).
Steden winnen aan betekenis: burgerij.
Slide 13 - Diapositive
Van handschrift naar boekdrukkunst
Slide 14 - Diapositive
manuscript/ handschrift
Handschrift (manuscript)
Monnikenwerk (iedere letter werd met de hand overgeschreven).
Kostbaar (materiaal, tijd, dieren).
Scriptorium
Veel versieringen
Slide 15 - Diapositive
manuscript/ handschrift
Boekdrukkunst
Tweede helft 15e eeuw.
Van houtblok (blokdruk) naar los lettermateriaal.
Eerste drukkers in Duitsland.
Leescultuur ontstaat (stadsscholen ontstaan).
Van poëzie naar proza.
Slide 16 - Diapositive
de taal
Het Latijn is in de middeleeuwen niet langer de spreektaal. Wel is het de taal van de kerk en van de geleerden. Het blijft ook lange tijd de enige taal waarin werd geschreven.
Pas vanaf 800 doken er verhalen op schrift op in de volkstaal en in Nederland moesten we wachten tot 1100. Onze volkstaal heet "Diets" en klonk ongeveer zo.
Drie literaire haarden (tot in de zestiende eeuw):
Er ontstaat meer en meer een schrijfcultuur en de hoven en steden kregen behoefte aan geschoold personeel dat kon lezen en schrijven. Dan ontstaan er dus drie literaire haarden:
In de kloosters (geestelijkheid)
Aan het hof (adel)
In de stad (burgerij)
Slide 17 - Diapositive
Vorm en voordracht
Slide 18 - Diapositive
Voordracht
Verhalen waren er niet om zelf te lezen, maar om naar te luisteren!
Rondreizende troubadours of
minstrelen vertelden de verhalen.
Verhalen werden dus van
generatie op generatie mondeling
overgedragen.
Vaak uit het hoofd.
Slide 19 - Diapositive
Over de vorm
Hoe komt het dat je de tekst van een liedje zo goed onthoudt dat je het vaak jaren later nog steeds weet en mee kunt zingen?
Ik vroeg me af waar Egidius heen was gegaan. Ik vond het gemis zwaar en ik verlangde enorm naar hem. Dat hij de dood verkoos en mij dus achterliet, vind ik onverteerbaar. Ik hield namelijk heel erg van zijn gezelschap en het doet me pijn dat hij er nu niet meer is. Waar zou hij nu zijn? Hoe zou het met hem gaan? Ik blijf het me maar afvragen.
Slide 22 - Diapositive
Waar gingen al die verhalen over en welke genres onderscheiden we?
Slide 23 - Diapositive
anonieme schrijvers
Verhalen
Vaak vertalingen en/of bewerkingen van bestaande legendes/volksverhalen.
De schrijver wilde vermaken, maar vooral ook de lezer iets leren(didactische functie).
Religieuze literatuur, ridderverhalen en hoofse literatuur
Slide 24 - Diapositive
Slide 25 - Vidéo
Het lied in de middeleeuwen
Ridderromans
Karelromans
Arthurromans
Roman betekent 'verhaal
in het Romaans' (toen de
volkstaal in Frankrijk).
Slide 26 - Diapositive
Karel de Grote
Karel de Grote (748-814)
Populair genre
Thema is eerst de strijd tegen de heidenen, later wordt het thema de ontrouw aan de leenheer.
Ridders zijn ruw en wreed (altijd vechten).
Vrouwen spelen ondergeschikte rol.
Soms sprookjeselementen
Karelromans
Slide 27 - Diapositive
Karel de Grote
Karel ende Elegast
Roelandslied
'Een razende roeland'
Iemand die nogal wild en onbehouwen is of iemand die wild tekeergaat.
Karelromans
Slide 28 - Diapositive
Karel de Grote
Koning Arthur (en de ridders van de ronde tafel).
Queeste, bijvoorbeeld naar de heilige graal (geen oorlog).
Thema is liefde, vrouw in nood.
Ridders zijn moedig en slim.
Vrouwen worden vereerd (hoofsheid).
Soms sprookjeselementen.
Arthurromans / hoofse ridderromans
Slide 29 - Diapositive
hoofsheid
Hoofsheid
Belangrijk ideaal
Verspreid via literatuur
Beschaafde omgangsvormen
Respect en beheersing van driften.
Hoofse liefde (een ridder is hartstochtelijk verliefd op een - onbereikbare - vrouw).
Slide 30 - Diapositive
Aan de slag!
Maak paragraaf 3 (t/m p. 14).
Slide 31 - Diapositive
Huiswerk & Taalvout
Zorg ervoor dat je t/m p. 13 alles afhebt.
Let op, dit is stof voor de toets dus verwerk het goed.
Slide 32 - Diapositive
anonieme schrijvers
Veel religieuze literatuur
Twee belangrijke genres:
Marialegenden
Heiligenlevens
Slide 33 - Diapositive
anonieme schrijvers
Marialegenden
Beroemdste voorbeeld:
Beatrijs (eind 13e eeuw)
Beatrijs is non, maar gaat er met haar jeugdliefde vandoor. Ze krijgen twee kinderen maar na zeven jaar verlaat de man haar. Beatrijs houdt zich zeven jaar in leven met prostitutie, maar keert dan naar het klooster terug. Daar vindt een mirakel plaats...
Slide 34 - Diapositive
Het lied in de middeleeuwen
Als er één periode is geweest,
waarin het goed feestvieren was,
dan is dat wel de middeleeuwen.
Het barstte dus ongetwijfeld van
de liederen, maar daar zijn er niet
zo veel van overgebleven.
Liederen
Als er één periode is geweest, waarin het goed feestvieren was, dan is dat
wel de middeleeuwen. Het barstte dus ongetwijfeld van
de liederen, maar daar zijn er niet zo veel van overgebleven.
Slide 35 - Diapositive
Het lied in de middeleeuwen
Soorten liederen
minneliederen (hoofse lyriek)
ballades
geestelijke liederen
historieliederen / heldenlied
elegieën (liederen waarin de dood van een dierbare wordt bezongen, zoals Egidiuslied)
Slide 36 - Diapositive
Van handschrift naar boekdrukkunst
Slide 37 - Diapositive
0
Slide 38 - Vidéo
manuscript/ handschrift
Handschrift (manuscript)
Monnikenwerk (iedere letter werd met de hand overgeschreven).