P75 22VZ De zintuigen (oor, oog)

• AFP
• MBO
• Studiejaar 1

5

De zintuigen

Na deze les...

1 Leg je uit op welke prikkel het oor of oog reageert en hoe de prikkel wordt omgezet in een impuls

2 Hoe het komt dat we hoge en lage geluiden horen en hoe een trilling in het oor verwerkt wordt

3 Leg je uit hoe zicht tot stand komt

 

6.6 De oren

6.6 De oren
geluiden

Geluiden komen door trillingen van de lucht. Dat gaat met een bepaalde golflengte...

• als de lucht snel trilt is het geluid hoog, trilt de lucht langzaam, dan is het geluid laag.
• hoe groter de trilling, hoe harder het geluid

6.6 De oren

de bouw van de oren

Het oor bestaat uit drie delen

1. het buitenoor
2. het middenoor
3. het binnenoor

6.6 De oren
de bouw van de oren

1 Het buitenoor bestaat uit...

• een oorschelp (om geluid op te vangen)
• de gehoorgang, dat uitkomt bij  het trommelvlies

oorschelp

S

gehoorgang

G

6.6 De oren

de bouw van de oren

2 Het middenoor bestaat uit...

• een trommelvlies
• een holte, hier liggen de gehoorbeentjes

trommelvlies

T

gehoorsbeentjes

B

6.6 De oren

de bouw van de oren

2 Het middenoor bestaat uit...

• hamer, aambeeld en stijgbeugel

trommelvlies

T

hamer

H

aambeeld

A

stijgbeugel

S

6.6 De oren

de bouw van de oren

2 Het middenoor bestaat uit...

• wanneer het trommelvlies trilt, wordt het signaal door de gehoorbeentjes verder geleid

6.6 De oren

de bouw van de oren

2 Het middenoor bestaat uit...

• een (dichte) buis van Eustachius
• het zorgt voor een gelijke druk aan beide kanten van het trommelvlies (door te gapen of slikken gaat de buis kort open)

buis van

Eustachius

E

6.6 De oren

de bouw van de oren

3 Het binnenoor bestaat uit...

• het slakkenhuis waar zintuigcellen voor het horen zitten
• het evenwichtsorgaan  waar zintuigcellen voor de balans zitten
• de gehoorzenuw, die impulsen van beide naar het brein brengt

evenwichtsorgaan

E

slakkenhuis

S

gehoorzenuw

Z

6.6 De oren

de bouw van de oren

3 Het binnenoor bestaat uit...

• het slakkenhuis is een opgerolde buis van 2 kanaaltjes
• ze zijn gevuld met een waterige vloeistof
• trillingen van de stijgbeugel, laten de vloeistof bewegen...
  

6.6 De oren

de bouw van de oren

3 Het binnenoor bestaat uit...

• de stroom gaat van beneden naar boven en weer terug (in de vorm van een spiraal of dropveter)
• hierdoor ontstaat drukverschil

6.6 De oren

de bouw van de oren

3 Het binnenoor bestaat uit...

• dit drukverschil wordt opgevangen door een membraan, die dat weer doorgeeft aan haarcellen

6.6 De oren

de bouw van de oren

3 Het binnenoor bestaat uit...

• de haartjes buigen door de trilling, hierdoor wordt een impuls opgewekt
• dit gaat via de gehoorzenuw naar het brein

6.6 De oren

de bouw van de oren

3 Het binnenoor bestaat uit...

• aan het begin van het slakkenhuis geven ze hoge geluiden door, aan het einde (top) geven ze lage geluiden door
  

6.6 De oren

de bouw van de oren

3 Het binnenoor bestaat uit...

• elke toonhoogte wordt door een aparte zenuwvezel doorgegeven aan het brein
  

6.6 De oren

evenwicht

Naast het slakkenhuis ligt het doolhof...

• het heeft drie kanaaltjes in een halve cirkel
• elk kanaaltje zorgt voor balans bij een bepaalde beweging
• bij de oorsprong zit een verdikking

6.6 De oren

evenwicht

Naast het slakkenhuis ligt het doolhof...

• in de verdikking liggen trilhaarcellen die reageren op een vloeistofstroom of op steentjes (otolieten) die verschuiven

6.6 De oren

evenwicht

Naast het slakkenhuis ligt het doolhof...

• elke halve cirkel zorgt voor balans bij beweging (knikken, schudden en draaien)
• de evenwichtszenuw brengt de impuls naar het brein

6.6 De oren

evenwicht

Naast het slakkenhuis ligt het doolhof...

• de evenwichtszenuw loopt samen met de gehoorzenuw naar het brein toe

gehoorzenuw

G

evenwichtszenuw

E

aangezichtszenuw

6.7 De ogen

6.7 De ogen

De ogen liggen goed beschermd in de oogkassen...

• het bestaat uit meerdere schedelbotten

oogkas

6.7 De ogen
uitwendige bouw van de ogen

Om het oog liggen...

• wenkbrauwen en wimpers (houden vocht tegen, mimiek)
• een traanklier (houdt het oog vochtig en schoon)
• de traanbuis voert het vocht af naar de neusholte.

6.7 De ogen
uitwendige bouw van de ogen

Oogspieren kunnen de oogbol laten bewegen...

• het brein zorgt ervoor dat beide ogen dezelfde beweging maken.

6.7 De ogen
uitwendige bouw van de ogen

Het oog bestaat uit drie delen...

• rondom de voorkamer
• rondom de achterkamer
• rondom de glaskamer

6.7 De ogen
uitwendige bouw van de ogen

Aan de voorkant is te zien...

• het hoornvlies beschermt het oog
• het regenboogvlies (iris) bepaalt hoeveel licht in het oog komt
• de pupil is de opening van de iris

regenboogvlies

R

hoornvlies

H

pupil

P

6.7 De ogen
de inwendige bouw van het oog

De wand bestaat uit drie lagen...

• het harde oogvlies is wit, geeft bescherming
• aan de voorkant gaat het harde oogvlies (oogwit) over in het hoornvlies (doorzichtig), zodat het licht het oog in kan

harde oogvlies

H

6.7 De ogen
de inwendige bouw van het oog

De wand bestaat uit drie lagen...

• het vaatvlies bevat bloedvaten
• aan de voorkant gaat het vaatvlies over in het regenboogvlies

vaatvlies

V

6.7 De ogen
de inwendige bouw van het oog

De wand bestaat uit drie lagen...

• het netvlies (retina) is de binnenste laag, hier liggen de oogzintuigen (kegels en staafjes)

netvlies

N

6.7 De ogen
de inwendige bouw van het oog

• op een centraal punt achterin het oog wordt de meeste kleur gezien, dat heet de gele vlek (macula)
• hier lopen geen bloedvaatjes
• precies in het midden is het ingedeukt: meeste details mee zien

gele vlek

G

6.7 De ogen
de inwendige bouw van het oog

• waar het netvlies het oog verlaat, wordt de blinde vlek genoemd (want daar zijn geen zintuigcellen)
• de oogzenuw gaat naar de hersenen toe

blinde vlek

B

oogzenuw

Z

6.7 De ogen
de inwendige bouw van het oog

De ooglens is een kristalhelder en afgeplat bolletje, waardoor het licht valt...

• het bestaat uit glasachtige dekcellen
• het straalvormig lichaam maakt de lens boller of platter

straalvormig

lichaam

S

lens

L

6.7 De ogen
de inwendige bouw van het oog

• dit straalvormig lichaam bestaat uit lensspiertjes  en lensbandjes
• de lens wordt hierdoor vastgehouden
• cellen van het straalvormig lichaam maken het vocht van de voorste en achterste oogkamer

lensspiertjes

S

lensbandjes

B

lens

L

6.7 De ogen
de inwendige bouw van het oog

• het glasachtig lichaam bevat glasvocht, dit bestaat uit water en eiwit (hyaluronzuur, dit kan veel water vasthouden)
• met het glasachtig lichaam houdt het oog zijn vorm en kan het licht op het netvlies komen

glasachtig lichaam

G

6.7 De ogen
de werking van het oog

In het netvlies zitten de zintuigorganen, gevoelig voor licht...

• staafje
• kegeltje

kegels

• stelt kleur vast
• te vinden in de gele vlek
• elke kegel zit vast aan één zenuw

staafjes

• stelt grijstint en scherpte vast
• te vinden rondom de gele vlek
• meerdere staafjes zitten vast aan één zenuw

6.7 De ogen
de werking van het oog

• het licht valt op het pigment van het netvlies, dat als reflector dient
• de staafjes en kegeltjes ontvangen het weerkaatste licht en zetten het om in een impuls
• de oogzenuw geeft dit door aan het brein

6.7 De ogen
de werking van het oog

De impulsen kruisen elkaar in het brein, waarna het betekenis krijgt in het achterdeel van de hersenen.

6.7 De ogen
de werking van het oog

Pupilreflex

De iris regelt de hoeveelheid licht dat op het netvlies valt...

• kringspiertjes vernauwen
• straalvormige spiertjes verwijden

6.7 De ogen
de werking van het oog

• meer licht > kleine pupillen (grote iris)
• minder licht > grote pupillen (kleine iris)

6.7 De ogen
de werking van het oog

Scherpstelreflex

Scherp stellen (accommoderen) gebeurt door het boller of platter maken van de lens...

het straalvormig lichaam spant of ontspant