H4 - T3 : BS1 Fenotype en genotype

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

3.1 Genotypen en fenotypen

Wat gaan we doen?

1. leerdoelen en begrippen doornemen
   
2. Lezen 3.1 & maken test jezelf
3. Korte uitleg
4. keuze: langere uitleg of (zelfstandig) opdrachten maken
5. Evalueren 
6. Huiswerk noteren en opruimen

Leerdoelen en begrippen

3.1.1 Je kunt beschrijven wat het fenotype en wat het genotype van een organisme is.

3.1.2 Je kunt uitleggen wat autosomen, geslachtschromosomen en homologe chromosomen zijn.

3.1.3 Je kunt uitleggen dat een fenotype tot stand komt door de combinatie van genotype en  de invloed van milieufactoren.

Begrippen:

3.1.1 : Gen, allel, genoom, genotype, fenotype, chromosomen, genetische code, genetische informatie 
3.1.2 Autosoom, homologe chromosomen, geslachtschromosoom, Y- chromosoom, X-chromosoom,
3.1.3 Milieufactoren

Wat weet jij al?

1. Lees blz. 168, 169 en 171
2. Maak daarna Test jezelf 
3. Noteer de door jou te maken opgaven in je agenda! 

Kijk hiervoor bij blz. 168. 

Opgaven van nog niet behaalde leerdoelen zijn verplicht.

Laat controleren door docent:) 

Genotype :De informatie voor alle erfelijke eigenschappen van een individu.

Alle waarneembare eigenschappen van een individu

Belangrijk!

Zelfs cellen die niet actief delen, hebben dezelfde chromosomen met dezelfde genen.

Elk gen heeft een eigen "variant", die we een allel noemen. Bij een chromosomenpaar kunnen de allelen van een gen hetzelfde zijn (homozygoot) of verschillend (heterozygoot).

Belangrijk!

De geslachtschromosomen (X en Y) zijn aanwezig in elke cel. Op deze chromosomen kunnen ook genen zitten die niet direct te maken hebben met geslacht.

De genen op een chromosomenpaar liggen op dezelfde plek (locus). Dit geldt meestal voor beide chromosomen in een paar, maar er zijn uitzonderingen, zoals sommige genen op het X- of Y-chromosoom.

Belangrijk!

Sommige eigenschappen worden door gekoppelde genen bepaald. Deze genen liggen dicht bij elkaar op hetzelfde chromosoom en worden vaak samen doorgegeven aan nakomelingen.

Een erfelijke eigenschap wordt vaak altijd door meerdere genen bepaald! 

Leerdoel 3.1.1 

 Je kunt beschrijven wat het fenotype en wat het genotype van een organisme is.

Genotype :De informatie voor alle erfelijke eigenschappen van een individu.

Alle waarneembare eigenschappen van een individu

Gen & Allel

Type oorlel = genetische eigenschap

3.1.2

3.1.2 Je kunt uitleggen wat autosomen, geslachtschromosomen en homologe chromosomen zijn.

Chromosomen

Genoom: DNA-moleculen in een cel

Chromosomen: Langgerekte dunne draden in de celkern die bestaan uit opgerold DNA (en spoeleiwitten)

Homologe chromosomen:

Chromosomen van een paar die gelijk van vorm en lengte zijn

Chromosomen

Autosomen: Chromosomen die chromosomenparen vormen, dus geen geslachtschromosomen

Homologe chromosomen

Chromosomen van een paar die gelijk van vorm en lengte zijn

Autosomen

Geslachtschromosomen

Autosomen/ geslachtschromosomen

Geslachtschromosomen: chromosomenpaar dat het geslacht bepaalt (XX en XY).

Autosomen: alle andere chromosomen.

Leerdoel 3.1.3 

Je kunt uitleggen dat een fenotype tot stand komt door de combinatie van genotype en de invloed van milieufactoren.

Genotype + Milieu --> Fenotype

Genotype of milieu?

 Sommige eigenschappen (vrijwel) uitsluitend bepaald door genotype 

 Voorbeelden? 

oogkleur, bloedgroep 

 

 Andere eigenschappen (vrijwel) uitsluitend bepaald door milieu 

 Voorbeelden? 

 Litteken, lengte van de nagels 

  

 

Wat is een gen?

1. De informatie voor alle erfelijke eigenschappen
2. Chromosomen die het geslacht bepalen; bij een vrouw gelijk in lengte en vorm en bij een man ongelijk in lengte en vorm
3. Een deel van een chromosoom met informatie voor één of een deel van een eigenschap.
4. Een chromosoom in de celkern met erfelijke informatie.

Zet in de juiste volgorde van
klein naar groot:

1. cel - chromosoom - DNA - gen
2. gen - chromosoom - DNA - cel
3. gen - chromosoom -cel - DNA
4. DNA - gen - chromosoom - cel

Oefenen en toepassen

1. Lees de tekst van 3.1

2. Maak Opgaven 1 t/m 12 (huiswerk voor maandag)
(hierna gaan we begrip testen)

Zet de juiste omschrijving bij het juiste begrip.

chromosoom

gen

allel

Langgerekte dunne draden in de celkern die bestaan uit opgerold DNA

Een deel van een chromosoom dat de informatie bevat voor een of meer erfelijke eigenschappen of een deel van een erfelijke eigenschap

Verschillende varianten van een gen voor een bepaalde eigenschap in homologe chromosomen

Beschrijf de betekenis van het begrip
Fenotype

Beschrijf de betekenis van het begrip
Genotype

Welke stelling is juist?

1. Fenotype = genotype + milieu
2. Milieu = genotype + fenotype
3. Genotype = fenotype + milieu

Huiswerk Maandag

1. Lees de tekst van 3.1

2. Maak de voor jou verplichte opgaven! 

(1 t/m 12) Zie blz. 168 voor opgaven per leerdoel.