VVT H2.5 zorg en begeleiden van ouderen

• Verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

VVT H2 zorg en begeleiden in de VVT

2.5 Zorg en begeleiding van ouderen

Kenmerken van ouderen

Het verouderingsproces

Kenmerkend van leven = groei

groei = het resultaat van opbouw en afbraak van cellen

veroudering = meer afbraak dan opbouw

gerontologie = de wetenschap die onderzoek doet naar dit verouderingsproces bij de mens.

Het verouderingsproces

Een aantal factoren is van invloed op het verouderingsproces:

De endogene factoren zijn vastgelegd in je erfelijke eigenschappen. 

De exogene factoren komen van buitenaf, dat wil zeggen dat de oorzaken in de omgeving of leefwijze liggen (bv roken)

Lichamelijke veroudering (1)

Weefselomvang neemt af

Organen zullen minder goed gaan werken

Spiermassa neemt af (kracht en bewegen wordt moeilijker) 

Kalk in botcellen neemt af (broze botten) 

Gewrichten (functioneren steeds minder soepel)

Lichamelijke veroudering (2)

Zien en horen verslechteren

Grijze haren (veranderingen in de cellen van de haarwortels) 

De huid wordt dunner en vlekkerig (aanmaak nieuwe huidcellen langzamer )

Huid minder elastisch  

Hersenweefsel (cognitieve functies)

Lichamelijke veroudering (3)

Het verloop van het verouderingsproces kan individueel verschillen. 

Bij vitale ouderen zie je weinig ouderdomsziekten en handicaps. 

Er zijn ook ouderen bij wie het verouderingsproces leidt tot een grote diversiteit aan ziektebeelden. 

Als deze ziektebeelden zich voordoen is er sprake van pathologische veroudering. De medische wetenschap die dat onderzoekt is de geriatrie.

Cognitieve veroudering

Cognitie is het beste te omschrijven als het vermogen om te kennen en te leren. 

De belangrijkste cognitieve functies zijn waarneming, geheugen, concentratie, intelligentie, oriëntatie, taalgebruik en vaardigheden. 

Veroudering start vanaf 35 jaar en wordt beïnvloed door trauma en bv drugsgebruik. 

Sociale gevolgen van veroudering

Jong en vlot zijn wordt in de samenleving meer op prijs gesteld. Veroudering tegengaan: 

- leefstijl (diëten, sporten)

- uiterlijk (kleding, cosmetica, ingrepen)

Werk stopt (hobbies, vrijwilligerswerk, zingeving, eigenwaarde)

Sociale contacten en rollen veranderen

Zorg- en begeleidingsbehoeften van ouderen

Je kunt veel ouderdomsverschijnselen compenseren. HOE??

Hulpvraag: eerst in eigen omgeving (mantelzorg), daarna professionele hulpverlening.

Kwetsbare ouderen

Veel ouderen kampen met functieverlies, toenemende beperkingen en multimorbiditeit (optreden van meerdere ziekten tegelijkertijd). 

Deze kwetsbaarheid heeft niet alleen te maken met gezondheidsproblemen en beperkingen, maar ook met kennis, sociale vaardigheden, financiële middelen, sociaal netwerk en een bepaald opleidingsniveau.
Kwetsbaarheid heeft invloed op de kwaliteit van leven en de herstelmogelijkheden bij ziekte.

Nationaal Programma Ouderenzorg (NPO)

Dit programma is gericht op de groep kwetsbare ouderen en probeert die kwetsbaarheid te beïnvloeden door:

* vroeg in de ziekte in te grijpen;

* dreigend verlies van zelfstandig functioneren op te vangen;

* oudere mensen te helpen om goed met hun ziekte/beperking om te gaan;

* ouderen te ondersteunen om mee te doen aan de samenleving.

De voornaamste risico’s die kwetsbare ouderen volgens het NPO lopen zijn delirium, vallen, fysieke beperkingen en ondervoeding.

Verlies van lichamelijke functies

Veroudering kan leiden tot het verlies van lichamelijke functies. Dit functieverlies kan beperkingen en participatieproblemen met zich meebrengen, maar dat is niet altijd zo. 

Verliest de oudere lichamelijke functies, dan kan dit leiden tot een zelfzorgtekort. 

Als verzorgende zorg je voor de uitvoering van alle genoemde functies.

Verlies van cognitieve functies

Cognitieve functies als waarneming, geheugen, oriëntatie en concentratie, kunnen als gevolg van veroudering afnemen. Het begint er vaak mee dat de cognitieve functies hun snelheid verliezen (alles gaat langzamer, oudere wordt vergeetachtig, kan moeilijk op woorden komen).

Een delier (ofwel delirium) is een tijdelijke psychische stoornis, zoals een aandachts-, concentratie- of geheugenstoornis, veroorzaakt door een onderliggende lichamelijke ontregeling (bij ziekte of medicatiewijziging).

Verlies van cognitieve functies

Veroudering is niet de enige oorzaak van verlies van cognitieve functies. Vitaminegebrek, een niet goed werkende schildklier of andere lichamelijke oorzaken, en stemmingsproblemen kunnen ook een rol spelen. 

Verlies van cognitieve functies

Het verlies van cognitieve functies kan uiteindelijk leiden tot ingrijpende problemen, zoals vergeetachtigheid, geheugenverlies, stoornissen in de oriëntatie in persoon, plaats en tijd, en stoornissen in de waarneming. De oudere kan daardoor ontregeld raken in zijn gedrag. Zijn gedrag kan voor zijn omgeving moeilijk invoelbaar of te begrijpen zijn, zoals dwaalgedrag, zoekgedrag, afweer of verzet tegen zorg of zorgverleners, verlies van decorum en gepast sociaal gedrag.

Verminderde mobiliteit

Mobiliteit is het vermogen je te verplaatsen, bijvoorbeeld opstaan uit een stoel, lopen in huis, fietsen naar de supermarkt, of met de auto op familiebezoek gaan. Bij verminderde mobiliteit is er een beperking van een of meer van deze mogelijkheden. Vaak belemmert dit de zorgvrager in persoonlijk en maatschappelijk opzicht. 

Verminderde mobiliteit

Het is van belang de oorzaken van de verminderde mobiliteit te achterhalen. Is er sprake van passiviteit of een onderliggende aandoening die de oudere belemmert in zijn activiteit? Heel belangrijk zijn de zintuigen, zoals zien en horen, en het gevoel van zekerheid en balans. 

Valangst

Multimorbiditeit

Multimorbiditeit (letterlijk: veel-ziektenaantal) is het optreden van meer dan één ziekte bij één zorgvrager in een bepaalde periode, bijvoorbeeld het gelijktijdig aanwezig zijn van de ziekte van Parkinson, hoge bloeddruk en prostaatlijden.

Comorbiditeit 

Er is sprake van comorbiditeit als er een of meerdere aandoeningen samenhangen met een chronische ziekte, bijvoorbeeld depressie bij mensen met dementie, of obstipatie bij mensen met de ziekte van Parkinson.

Polyfarmacie 

Er is sprake van polyfarmacie (letterlijk: veel medicijnen) als een zorgvrager vijf of meer medicijnen uit verschillende categorieën chronisch gebruikt. 

Bij multimorbiditeit is het dus extra belangrijk dat de verschillende zorgverleners goed samenwerken.

Ondervoeding en uitdroging

Ziekten en beperkingen gaan vaak gepaard met een verlies van eetlust en behoefte om te drinken.

Ondervoeding en uitdroging hebben ernstige gevolgen voor de gezondheidstoestand van ouderen. 

* De spierkracht, de algemene conditie en het functioneren nemen af. 

* De hart- en longcapaciteit, de immunologische afweer en de wondgenezing verminderen. 

* Dit leidt tot een hoger risico op decubitus, afname van de levenskwaliteit en verhoogde sterftekans. 

Isolement

Sociaal isolement: wanneer iemand niet in staat is contact met anderen te leggen, terwijl de behoefte eraan wel bestaat. 

Gevolg: vereenzaming, relatieproblemen, verwaarlozing, depressie en andere psychische problemen en het heeft invloed op de concentratie, waarneming en oriëntatie.

Taak verzorgende: oorzaak en behoefte achterhalen

Zorg en begeleiding van ouderen in de VVT

 

  

Het bepalen van zorgvormen en de manier waarop je zorg verleent, hangt in de eerste plaats af van de visie die een zorgorganisatie op ouderen heeft..

Visie op ouderen

De overheid gaat ervan uit dat ouderen het liefst zo lang mogelijk thuis wonen. 

Vaak gaat dat goed met behulp van naasten en mantelzorg, eventueel met professionele hulp en aanpassingen in huis.

Ouderen die complexe hulp nodig hebben, kunnen in aanmerking komen voor verpleeghuiszorg.

Visie op ouderen

Organisaties voor ouderenzorg hebben meestal een visie op ouderen.

 Er is een aantal theorieën over ouder worden die de kijk op ouderen bepalen, bv. 

* deficit-theorie: ouderen zijn gebrekkig;

* disengagement-theorie: ouderen moeten zich langzaam terugtrekken;

* activiteitentheorie: ouderen moeten actief blijven;

* differential-agingtheorie: iedereen moet op zijn eigen manier oud kunnen worden.

Ondersteuning bij basiszorg en huishouden

Zorgleefplan

- lichamelijk welbevinden

- woon- en leefomstandigheden (thuis of elders)

Thuiszorgtechnologie is alle technologie die de zorgvrager in staat stelt zo lang mogelijk thuis te blijven, of zo snel mogelijk uit het ziekenhuis of verpleeghuis terug te keren naar huis. 

Beschermd wonen

Beschermd wonen: alle maatregelen nemen die het mogelijk maken zo lang mogelijk thuis te blijven wonen. Bv alarmering, regelmatig toezicht en verdere woningaanpassingen. 

Bij groeiende problemen op het gebied van zelfredzaamheid, mobiliteit en cognitief functioneren, kunnen er veiligheidsrisico’s ontstaan. 

Beschermd wonen

Seniorenwoning, aanleunwoning, kleinschalige woonvormen

Opname in een woonzorgcentrum als zelfstandig wonen niet meer mogelijk is. Alleen als  intensieve zorg of zware medische behandeling nodig is.

Participatie en activiteiten

Ouderenwerk of seniorenwerk is meestal gericht op zelfstandig wonen en leven, en maatschappelijke participatie van ouderen.

Woonzorgcentra en verpleeghuizen bieden ook activiteiten aan:

- activiteiten gericht op de adl-functies (bv gymnastiek)

- vaardigheden op sociaal en emotioneel gebied, om de eigenwaarde te versterken (bv uitstapjes, koor, bingo-avond)

-  iets leren (bv computerles)

Psychogeriatrische zorg en begeleiding

Psychogeriatrische zorg is de zorg voor ouderen met stoornissen in hun cognitieve functioneren (bv dementie).

- geheugen

- oriëntatie

 - concentratie, waarnemen en denken

Psychogeriatrische zorg en begeleiding

Met behulp van mantelzorg en toezicht kan een psychogeriatrische zorgvrager thuis wonen. 

Dagbehandeling biedt een dagstructuur met behulp van intensieve zorg en begeleiding, en vaak zijn er activiteiten gericht op het verminderen van de gevolgen van de cognitieve stoornissen.

Palliatieve zorg en stervensbegeleiding

Palliatieve zorg verleen je aan zorgvragers die binnen afzienbare tijd zullen overlijden. Er is geen kans meer op genezing. 

Zorgverleners richten zich vooral op het verlichten van pijn en ander lichamelijk ongemak, met als doel de zorgvrager een zo comfortabel mogelijk levenseinde te bieden.

Aandacht voor psychische en sociale problemen, voor zingeving en spiritualiteit, voor de kwaliteit van het leven dat nog rest en ondersteuning bij het afronden van het leven en afscheid nemen.

Palliatieve zorg en stervensbegeleiding

Als er in de laatste levensdagen sprake is van niet-behandelbare symptomen, zoals pijn, benauwdheid, misselijkheid en jeuk, dan kan gekozen worden voor het verlagen van het bewustzijn (palliatieve sedatie).

Als een zorgvrager uitzichtloos en ondraaglijk lijdt, is er in Nederland de mogelijkheid om euthanasie (letterlijk: goede dood) te krijgen.