§36: Multatuli

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Volkskrant (2020)

https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2020/beelden-zijn-gebeiteld-in-steen-maar-de-geschiedenis-niet~v387884/

Trouw (2020)

https://www.trouw.nl/binnenland/de-term-gouden-eeuw-laat-onverlet-dat-nederlanders-zich-onvergeeflijk-hebben-misdragen~bc641b83/

H4D vandaag 

welkom!

Max Havelaar of de koffieveilingen der Nederlandsche handelsmaatschappij 

Saïdjah en Adindah

Plaatsing in tijd 

• 16e eeuw: Renaissance, tijd van Rederrijkers (het Wilhelmus)  

• 17e eeuw: P.C. Hooft, Joost v.d. Vondel, Bredero 

• 18e eeuw: Verlichting (briefroman Sara Burgerhart, kinderliteratuur Hieronymus van Alphen) 
• 19e eeuw: Romantiek (Piet Paaltjens en Max Havelaar) 

Romantiek 

• kunst (literatuur/gedichten) = expressie van emotie en gevoelens 

• kunstenaar (schrijver/dichter) leeft in onvrede met de werkelijkheid / lijdt aan het bestaan 

--> vlucht in verbeelding, het verleden, verzonnen verhalen, exotische oorden 

Maar wie is deze man?

Multatuli (1820-1887)

pseudoniem van Eduard Douwes Dekker

Multa tuli: ik heb veel geleden / gedragen

https:

Multatuli is het pseudoniem van

1. Eduard Douwes Dekker
2. Ik heb veel gedragen / geleden
3. Max Havelaar

In het boek Max Havelaar zitten autobiografische elementen.

1. Waar
2. Niet waar

De Max Havelaar is geschreven in

1. ± 1 dag
2. ± 10 dagen
3. ± 1 maand
4. ±1 jaar

Op deze afbeelding staat Eduard Douwes Dekker.

1. Waar
2. Niet waar

Lebak is een regentschap in de provincie Banten, op Java. 

Nederlands-Indië (nu: Indonesië)

In de 18de eeuw beheerste de VOC slechts een kuststrook van Java en de stad Batavia. In het binnenland had ze weinig te vertellen, want daar heersten lokale vorsten. Deze vorsten raakten in strijd met de nieuwe bestuurders nadat het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden in 1816 het gezag over de gehele kolonie had gevestigd.

In 1949 werd Indonesië onafhankelijk. 

Het bestuur in Nederlands-Indië

koning Willem III (in Nederland)

gouveneur-generaal

(Javaanse of Soedanese) regent  en een (Nederlandse) assistent-resident (=                                            Max Havelaar)

 Wedana of Demag (Districthoofd)                                      Controleur

In het boek: Raden Adhipatti Karta Nata Negara

In het boek: Slijmering

In het boek: Max Havelaar

Voorganger Slotering is onverwacht gestorven (door vergiftiging)

In het boek: Verbrugge

• 
  
• 
  
• 
  
• inlands bestuur:
  
  De bevolking moest belasting betalen aan de inlandse regent --> dus aan de bestuurder van hun eigen volk. 

• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• Cultuurstelsel
  
  De bevolking moest een vijfde deel van hun landbouwgrond besteden aan producten voor de export (suiker, koffie) --> dus aan de Nederlandse overheersing.  

De inlandse bevolking werd aan twee kanten uitgeknepen

Multatuli schrijft in 1859 zijn beroemde roman

• bereik van een groter publiek
• grotere overtuigingskracht door fictie
• moest wel de betrouwbaarheid van een essay hebben (zie laatste hoofstuk!)

raamvertelling

Doel

Ja, ik, Multatuli 'die veel gedragen heb'neem de pen op. Ik vraag geen verschoning voor de vorm van mijn boek. Die vorm kwam mij geschikt voor ter bereiking van mijn doel."

• Hij wil de uitbuiting van de Javaanse bevolking stoppen.
• Hij wil eerherstel  voor zichzelf (hij is immers onterecht ontslagen en komt berooid in Nederland aan)
  

Start bij Batavus Droogstoppel

• kleinburgerlijk, arrogant en uit op geld.
  
• Hij ziet de Indische bevolking als minderwaardig.
  
• Symbool van het Nederlandse kolonialisme: zielloos en een profiteur.
  

Hdst. 1-4, 9-10

Droogstoppel ontmoet in hoofdstuk 2 zijn oude schoolkameraad Max Havelaar (Sjaalman). In hoofdstuk 3 biedt Havelaar Droogstoppel een pak met manuscripten aan.

Het boek heeft een bijzondere vorm

20 hoofdstukken

H.

Introductie Batavus Droogstoppel, een makelaar in koffie die met het plan rondloopt om een boek over koffie wil schrijven.

1

H.

Droogstoppel ontmoet een oude schoolkameraad: Max Havelaar (Sjaalman). 

2

H.

Sjaalman neemt contact op met Droogstoppel en biedt hem een pak manuscripten aan met het verzoek financieel borg te staan. Droogstoppel voelt er in principe niets voor, maar komt dan manuscripten over koffie tegen. Hij vraag zijn werknemer Ernest Stern om het boek voor hem te schrijven. Stern schrijft echter een roman over Max Havelaar, en niet een boek over koffie. 

3-4

H.

Introductie MH, begin van de Lebak-affaire: Havelaars benoeming, aankomst in Lebak, kennismaken met zijn ondergeschikten, toespraak tot de inlandse hoofden

5-8

H.

Droogstoppel is teleurgesteld in het deel dat Stern tot nu toe over MH heeft geschreven en voegt zelf iets toe waaronder een preek van een dominee en een betoog over de onnozelheid van poëzie. 

9-10

H.

Stern beschrijft de problemen van MH in Lebak

11-15

H.

Gaat eveneens over MH en vormt de inleiding op de geschiedenis van Saidjah en Adinda.

16

H.

De geschiedenis van Saidjah en Adinda: een kort verhaal dat Stern heeft gevonden in het pak van Sjaalman waarin MH de treurige geschiedenis vertelt van Saidjah en zijn geliefde Adinda, die een ellendig einde vinden door toedoen van zowel de inlandse hoofden als de Nederlandse overheid. 

17

H.

Stern beschrijft de crisis in de Lebakzaak. De laatste bladzijden van hoofdstuk 20 veranderen echter plots van een roman naar een beschouwing. 

18-20

H.

Multatuli treedt op als schrijver en verteller en stuurt zijn vorige vertellers, Droogstoppel en Stern, van het toneel. Hij spreekt de Nederlandse koning, Willem III, direct aan en wijst hem op het onrecht en haalt zijn doelen aan. 

20

Batavus Droogstoppel

Meerdere vertellers

Max Havelaar

Multatuli

Ernest Stern

Het boek heeft een bijzondere vorm

Waarom

Het verhaal over Lebak is eigenlijk vrij mager. Door het Droogstoppeldeel krijgt de roman wat meer gewicht: de lezer krijgt meer sympathie voor de figuur MH, omdat deze in alles het tegenovergestelde was van Droogstoppel. 

Het is ook een satire op de Hollandse kooplieden en verandert in een venijnige aanval op wat de Hollandse handelsgeest in Indonesië heeft aangericht. 

H5 - H8

Begin van de Lebak-affaire

• Havelaars benoeming, aankomst in lebak, kennismaking met zijn ondergeschikten, toespraak tot de inlandse hoofden.

0

Hoofdstuk 8

Maak WB 36.3

Blz. 29 werkboek, blz. 89 in je boek

36.3

• a. Batavus Droogstoppel
• b. Ernst Stern
• c. Max Havelaar
• d. Multatuli
• e. ± 3 maanden
• f. Het schrijven van een boek (over koffie). 
• g. Doel: betere rechten voor de inlandse bevolking, eerherstel en gelezen worden. 
• h. Sjaalman, Max Havelaar, Multatuli

H. 11-16

Ernest Stern schrijft verder over de gebeurtenissen van Max Havelaar op Lebak. MH doet verder onderzoek op Lebak en vindt bewijzen van de misstanden waar de bevolking de dupe van is, waaronder het onwettig verlenen van herendiensten en de diefstal van buffels door de regenten.  

H.17: Saïdjah en Adinda

• Geschreven door Max Havelaar

• Tragische (liefdes)verhaal van twee personages die ellendig de dood vinden door toedoen van de Nederlandse overheid en inlandse regenten.

H18-H20

Crisis in de Lebak-zaak

• En dan volgt het merkwaardige hoofdstuk 20

MH besluit op te treden tegen de uitbuiting van de bevolking. Hij verzoekt de resident Slijmering, zijn directe chef, om de regent te ontslaan en gevangen te nemen. De resident weigert dat zomaar te doen. Hij wil eerst bewijzen zien van de misdaden die de regent zou hebben begaan. MH is echter niet in staat om die te geven voor de regent achter de tralies zit, want anders zal de bevolking nooit tegen de regent durven te getuigen. 

Als Havelaar bij resident Slijmering niet de verwachte resultaten boekt, schrijft hij naar de gouverneur-generaal. Het antwoord dat hij krijgt voldoet echter niet aan zijn verwachtingen. De gouverneur-generaal staat volledig achter de resident en plaatst MH over naar een ander district. Havelaar, ervan overtuigd dat zijn hoogste chef een eerlijk maar bedrogen man is, neemt ontslag en gaat naar Batavia om hem op de hoogte te brengen van zijn beweegredenen. Hij schrijft een persoonlijke brief waarin hij een kort gesprek verzoekt. De gouverneur-generaal heeft geen tijd voor hem. 

Multatuli komt naar voren

"Genoeg, mijne goede Stern. Ik, Multatuli, neem de pen op. Ge zijt niet geroepen om Havelaars levensgeschiedenis te schrijven. [...] het is genoeg, Stern, ge kunt gaan!"

Multatuli komt naar voren

Ook Droogstoppel krijgt ervan langs

• "Ik heb u geschapen ... ge zijt opgegroeid tot een monster onder mijn pen ... ik walg van mijn eigen maaksel: stik in koffie en verdwijn!"
  

Waarom is deze roman zo uniek?

De roman komt uit 1860

Aan de slag!

Waarom zouden we deze roman moeten blijven lezen?

Herman Pleij doet een poging (volgende slide), maar doet dit niet heel aantrekkelijk. 

https:

https: